6 Δεκέμβρη, «Τι συμβαίνει στη Συρία; Η πτώση του καθεστώτος Άσαντ, η Ροζάβα, η εξέγερση, ο τζιχαντισμός και οι γεωπολιτικές αλλαγές στη Μέση Ανατολή» μετάφραση από τα γαλλικά για το Αυτολεξεί, Αντώνης Χ.
Το ολοκληρωτικό καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ κυβερνά τη Συρία μέσω της οικογενειακής του φατρίας για πάνω από 50 χρόνια, Η πτώση του συριακού καθεστώτος θα αποτελέσει ιστορικό ορόσημο για τη χώρα, καθώς και μια σημαντική ανατροπή στη γεωπολιτική ισορροπία της Μέσης Ανατολής. Αυτό το ενδεχόμενο γεννά ερωτήματα, ανησυχίες και ίσως ελπίδες.
Η Συρία, με πληθυσμό 22 εκατομμύρια πριν από την έναρξη της επανάστασης το 2011, αποτελεί κράτος-κλειδί στη Μέση Ανατολή. Συνορεύει χερσαία με την Τουρκία, το Ιράκ, την Ιορδανία, το Ισραήλ και τον Λίβανο. Βρίσκεται στο επίκεντρο εδαφικών, στρατιωτικών και οικονομικών συμφερόντων που υπερβαίνουν τα σύνορά της. Τα τελευταία 13 χρόνια, η χώρα έχει διαιρεθεί και καταστραφεί από έναν σφοδρό εμφύλιο πόλεμο, στον οποίο έχουν εμπλακεί σχεδόν όλες οι γειτονικές δυνάμεις.
Η τρέχουσα αλλαγή είναι εξαιρετικά σύνθετη, αβέβαιη και εξελίσσεται ραγδαία, καθιστώντας αδύνατη την πρόβλεψη των συνεπειών της. Ωστόσο, παραθέτουμε ορισμένα στοιχεία που μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόηση της κατάστασης.
Η Συριακή Επανάσταση
Αυτό που συμβαίνει σήμερα στη Συρία δεν μπορεί να γίνει κατανοητό χωρίς αναφορά στην Επανάσταση που ξεκίνησε το 2011. Εκείνη την εποχή, η «Αραβική Άνοιξη» εξαπλωνόταν σαν πυρκαγιά σε πολλές μουσουλμανικές χώρες. Μαζικές και πρωτοφανείς διαδηλώσεις κατά των δικτατόρων ανέτρεψαν αρκετούς τυράννους μέσα σε λίγες εβδομάδες. Ανάμεσά τους και ο Μπεν Αλί, που κυβερνούσε την Τυνησία επί 20 χρόνια.
Στη Συρία, όλα ξεκίνησαν με γκράφιτι παιδιών. Στη Ντεράα, μια πόλη στα νότια της χώρας, μερικοί έφηβοι, ηλικίας 10 έως 17 ετών, έγραψαν συνθήματα κατά του Μπασάρ Αλ Άσαντ στους τοίχους. Η αστυνομία του καθεστώτος τους απομάκρυνε από τις οικογένειές τους, τους φυλάκισε και τους βασάνισε για εβδομάδες. Όταν οι οικογένειες των παιδιών πήγαν να ζητήσουν την απελευθέρωσή τους από τον επικεφαλής ασφαλείας της πόλης, ο οποίος ήταν μέλος της οικογένειας Αλ Άσαντ, εκείνος τους απείλησε ότι θα βιάσει τις γυναίκες τους. Αυτή ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.
Τις επόμενες ημέρες, χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωσαν στη Ντεράα, επιτέθηκαν στις αρχές και κατέβασαν τα αγάλματα του δικτάτορα. Το καθεστώς απάντησε με αληθινά πυρά κατά του πλήθους και έστειλε τανκς. Εκατοντάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν. Όμως, ο κύβος είχε ριφθεί: μετά από δεκαετίες δικτατορίας, η χώρα εξεγέρθηκε. Εκατοντάδες χιλιάδες Σύριοι βγήκαν ειρηνικά στους δρόμους, καταδικάζοντας τη διαφθορά και διεκδικώντας δημοκρατία. Οι διαδηλώσεις ήταν ζωντανές, γεμάτες τραγούδια και ελπίδα.
Η καταστολή του Μπασάρ Αλ Άσαντ υπήρξε αποτρόπαια και διεστραμμένη, συνδυάζοντας τη στυγνή βία με ύπουλες τακτικές. Από τη μία πλευρά, η δημοκρατική αντιπολίτευση κατασφαγιάστηκε με πρωτοφανή αγριότητα. Κοινωνικοί ακτιβιστές, δημοσιογράφοι, αντιφρονούντες και καλλιτέχνες εξοντώθηκαν στις πρώτες κιόλας εβδομάδες. Η κυβερνώσα φατρία, μια αδίστακτη μαφία, δεν διστάζει μπροστά σε τίποτα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Ιμπραήμ Κατσούχ, ένας γνωστός τραγουδιστής συνθημάτων στις διαδηλώσεις, ο οποίος απήχθη από την αστυνομία και βρέθηκε νεκρός, με τις φωνητικές του χορδές ξεριζωμένες. Γυναίκες διαδηλώτριες υπέστησαν συστηματικούς βιασμούς από τον στρατό και τους μισθοφόρους του καθεστώτος, τους chabiha. Δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και συχνά εξαφανίστηκαν χωρίς ίχνη. Στη φυλακή Saidnaya, κοντά στη Δαμασκό, περισσότεροι από 30.000 Σύροι πέθαναν σε συνθήκες που παραπέμπουν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Παιδιά δολοφονήθηκαν, άνθρωποι ακρωτηριάστηκαν… Μια στρατηγική τρόμου, που οι μαρτυρίες των επιζώντων μόλις και μετά βίας μπορούν να περιγράψουν.
Από την άλλη πλευρά, ο Μπασάρ Αλ Άσαντ απελευθέρωσε κρατούμενους τζιχαντιστές από τις φυλακές του, επιτρέποντάς τους σκόπιμα να ενταχθούν στην εξέγερση. Ο στόχος του ήταν να μετατρέψει το κοινωνικό και δημοκρατικό κίνημα σε θρησκευτικό. Αυτή η μακιαβελική στρατηγική λειτούργησε: όσο πιο ισλαμιστική γινόταν η επανάσταση, τόσο περισσότερο μπορούσε να παρουσιάζεται ως «κοσμικός» ηγέτης, δήθεν εμπόδιο στον «τρομοκρατικό κίνδυνο». Η επανάσταση σταδιακά στρατιωτικοποιήθηκε, υποκύπτοντας στην ένοπλη καταστολή και στην εισροή τζιχαντιστών. Αυτό που ξεκίνησε ως όνειρο δημοκρατίας κατέληξε ένας εφιάλτης ατελείωτης φρίκης.
Σε μια καταστροφική μανία, ο Άσαντ προτίμησε να ισοπεδώσει τη χώρα του παρά να εγκαταλείψει την εξουσία. Με τη στήριξη του ιρανικού στρατού, σιιτικών πολιτοφυλακών από το Ιράκ, το Ιράν, την Υεμένη και το Αφγανιστάν, καθώς και των ρωσικών πολεμικών αεροσκαφών, βομβάρδισε ολόκληρες πόλεις. Το 1/3 του Χαλεπιού καταστράφηκε. Οι αεροπορικές επιδρομές σκότωσαν 20.000 κατοίκους. Το συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ «Pour Sama», που γυρίστηκε στα ερείπια της πόλης από μια γιατρό, αποκαλύπτει την έκταση της τραγωδίας. Η Χομς έχει σχεδόν εξαφανιστεί, ενώ στα περίχωρα της Δαμασκού χρησιμοποιήθηκαν χημικά όπλα εναντίον αμάχων.
Η Συρία σήμερα είναι κατακερματισμένη και ανεξέλεγκτη. Διάφορες ισλαμιστικές φατρίες μοιράζονται τα εδάφη, ενώ οι δημοκρατικές φωνές έχουν σχεδόν εξαλειφθεί. Το Ισλαμικό Κράτος κατέλαβε τμήματα της ανατολικής Συρίας, προχωρώντας σε σφαγές, υποδουλώνοντας μειονότητες και εξαπολύοντας επιθέσεις στη Συρία και το εξωτερικό. Παρ’ όλα αυτά, ο Αλ Άσαντ πέτυχε τον στόχο του: η Δύση προτιμά έναν γνωστό δικτάτορα από τους ακραίους ισλαμιστές. Μέσα στο χάος, ο Ροζάβα, η κουρδική περιοχή στα βόρεια, πειραματίζεται με έναν κοινωνικό, αυτοδιαχειριστικό και φεμινιστικό τρόπο ζωής, τον «δημοκρατικό συνομοσπονδισμό». Οι δυνάμεις του PYD (Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης) και των YPG (Μονάδες Προστασίας του Λαού), με διεθνή υποστήριξη, πέτυχαν να εκδιώξουν το Ισλαμικό Κράτος, αποτελώντας μια αχτίδα ελπίδας μέσα στη φρίκη.
Δεκατρία χρόνια μετά την επανάσταση, 500.000 Σύροι έχουν σκοτωθεί – περισσότερα θύματα από αυτά που είχε η Γαλλία στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Περισσότεροι από 2 εκατομμύρια έχουν τραυματιστεί, ενώ 15 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί. Περίπου 5,5 εκατομμύρια έχουν εγκαταλείψει τη χώρα. Ο Άσαντ εξακολουθούσε να βασιλεύει σε έναν σωρό από ερείπια και αίμα. Ένας νέος Σύριος, που είναι σήμερα 20 ετών, δεν έχει γνωρίσει τίποτα άλλο πέρα από πόλεμο και βία. Εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες έχουν καταστραφεί, ενώ πολλές περιμένουν μόνο την εκδίκηση.
Η επίθεση
Μέχρι το φθινόπωρο του 2024, η Συρία ήταν χωρισμένη σε τρεις ζώνες, ελεγχόμενες από τρεις ανταγωνιστικές δυνάμεις.
Η πρώτη ζώνη, που κάλυπτε τα δύο τρίτα της χώρας, ελεγχόταν από τον Μπασάρ Αλ Άσαντ, με την υποστήριξη της Ρωσίας και του Ιράν. Στα βόρεια, υπάρχουν οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) κατέχουν τη Ροζάβα, που αντιπροσωπεύει το ένα τέταρτο της Συρίας, αλλά δέχεται τακτικά επιθέσεις από την Τουρκία, η οποία επιδιώκει να εξοντώσει τους Κούρδους. Τέλος, στα βορειοδυτικά, στην πόλη Ιντλίμπ, μια μικρή περιοχή ελέγχεται από σουνιτικές ένοπλες ομάδες που υποστηρίζονται από την Τουρκία. Σε αυτές περιλαμβάνονται η Hayat Tahrir al-Cham (HTS), που προέρχεται από την τζιχαντιστική ομάδα Αλ Νούσρα, και ο Συριακός Εθνικός Στρατός (ANS), ο οποίος αποτελείται από ισλαμιστικές παρατάξεις και Τούρκους πολιτοφύλακες. Η Ιντλίμπ φιλοξενεί εδώ και χρόνια μεγάλο πληθυσμό εκτοπισμένων, που έχουν διαφύγει από τις μάχες και την καταστολή του καθεστώτος.
Αυτή η τρίτη δύναμη είναι που ηγήθηκε της επίθεσης τις τελευταίες ημέρες, με εντυπωσιακή αποτελεσματικότητα. Με εκπληκτική ταχύτητα, ο συνασπισμός HTS και ANS κατατρόπωσε τον στρατό του Μπασάρ Αλ Άσαντ σε εκατοντάδες χιλιόμετρα, καταλαμβάνοντας διαδοχικά χωριά και πόλεις, πολλές φορές χωρίς καν μάχη.
Η μεγάλη πόλη Χάμα, που είχε υποστεί μαζική σφαγή από το καθεστώς στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και δέχτηκε σφοδρή καταστολή το 2011, ανακαταλήφθηκε από την HTS. Αυτή η κατάρρευση των στρατευμάτων του Άσαντ αποκαλύπτει την απόλυτη αδυναμία του καθεστώτος: μετά από 13 χρόνια εμφυλίου πολέμου, ο στρατός του Άσαντ δείχνει ανεπαρκώς εξοπλισμένος και απροετοίμαστος για σοβαρή άμυνα. Ο στρατός του Μπασάρ είναι αποδυναμωμένος, με τους νεοσύλλεκτους να στρατολογούνται με τη βία, να κακομεταχειρίζονται, να πληρώνονται ελάχιστα και να λιμοκτονούν.
Ο δικτάτορας, εξαρτημένος απόλυτα από τη Ρωσία και το Ιράν, δεν επιχείρησε να ανοικοδομήσει μια αξιόπιστη στρατιωτική δομή. Τα εδάφη του έπεσαν σαν ώριμο φρούτο, ενώ ο στρατός του εγκαταλείπει στους εχθρούς μεγάλες ποσότητες στρατιωτικού εξοπλισμού, πυρομαχικών, τεθωρακισμένων, ακόμη και αεροσκαφών.
Υπάρχει μια τραγική ειρωνεία: ο Άσαντ είχε απελευθερώσει ισλαμιστές κρατούμενους για να σαμποτάρει την Επανάσταση του 2011. Στο τέλος, αυτοί οι ισλαμιστές είναι αυτοί που έριξαν το καθεστώς του.
Το χέρι των ξένων δυνάμεων;
Έχουν ειπωθεί πολλά για τη Συρία. Για τους ψευδο-αντιιμπεριαλιστές που υπερασπίζονται τον Πούτιν και τον Μπασάρ Αλ Άσαντ, ο Άσαντ είναι ένας «μαχητής της αντίστασης» απέναντι στον «ιμπεριαλισμό», ανεξάρτητα από το γεγονός ότι πρόκειται για έναν από τους χειρότερους εγκληματίες στην ιστορία της ανθρωπότητας. Από την άλλη πλευρά, οι φανατικοί υποστηρικτές της εξέγερσης υποβαθμίζουν τον κίνδυνο που αντιπροσωπεύει η ισχυρή ισλαμιστική συνιστώσα εντός των ανταρτικών δυνάμεων, καθώς και τις ιμπεριαλιστικές φιλοδοξίες που αναπόφευκτα κρύβονται πίσω από αυτή την αιφνιδιαστική επίθεση.
Η αλήθεια είναι πολύπλοκη και οι συμμαχίες είναι ρευστές. Η γενοκτονία στη Γάζα, ο πόλεμος στον Λίβανο και η αναταραχή στη Συρία ανακατεύουν την τράπουλα στη Μέση Ανατολή. Για παράδειγμα, το Ισραήλ δεν έχει κανένα συμφέρον στην ανατροπή του Μπασάρ Αλ Άσαντ. Το αποικιοκρατικό κράτος προτιμά έναν κοσμικό δικτάτορα από ένα ισλαμιστικό καθεστώς ή μια αραβική δημοκρατία που δεν μπορεί να ελέγξει. Το 2013, ο Νετανιάχου είχε υποστηρίξει την ατιμωρησία του Άσαντ, ο οποίος μόλις είχε βομβαρδίσει μια συνοικία της Δαμασκού με χημικά αέρια, αποτρέποντας τις διεθνείς κυρώσεις κατά του καθεστώτος. Επίσης, η προστασία των συνόρων του κατεχόμενου από το Ισραήλ Γκολάν αποτέλεσε αντικείμενο συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και Ρωσίας, συμμάχου του συριακού καθεστώτος. Αντίθετα, ούτε η Χαμάς ούτε η Φατάχ στήριξαν τον Άσαντ.
Παλαιστίνιοι μαχητές από τη Συρία είχαν ενταχθεί στην εξέγερση κατά του καθεστώτος, ειδικά στον καταυλισμό του Γιαρμούκ στα περίχωρα της Δαμασκού, που ήταν τότε ο μεγαλύτερος στον κόσμο (160.000 πρόσφυγες). Το συριακό επαναστατικό κίνημα ήταν πάντα φιλοπαλαιστινιακό. Το καθεστώς βομβάρδισε και στη συνέχεια πολιόρκησε τον καταυλισμό, καταστρέφοντάς τον ολοκληρωτικά. Ο ισχυρισμός ότι η εξέγερση είναι απλώς μια ισραηλινή κατασκευή δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα επιχείρημα υπέρ του καθεστώτος από τους υποστηρικτές του.
Αντίθετα, οι ΗΠΑ έχουν κάθε συμφέρον να αποδυναμώσουν το Ιράν και τη Συρία, που υποστηρίζουν τη Χεζμπολάχ στο Λίβανο. Η Συρία φιλοξενεί ρωσικές βάσεις, τις οποίες το αμερικανικό στρατόπεδο θα ήθελε να δει να εξαφανίζονται. Την ίδια στιγμή, η Τουρκία ονειρεύεται να ελέγξει τη βόρεια Συρία και να εξουδετερώσει τη Ροζάβα. Προς το παρόν, οι βασικές γεωπολιτικές δυνάμεις, όπως η Τουρκία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, φαίνεται να είναι ικανοποιημένες με την επίθεση της HTS, καθώς αποδυναμώνει τον άξονα Ιράν-Συρία-Ρωσία. Μπορεί κανείς να χαιρετίσει τα πλήγματα που δέχεται ο Άσαντ χωρίς να παραβλέπει τις γεωπολιτικές συνέπειες της πτώσης του.
Ταυτόχρονα, με την προέλαση των δυνάμεων κατά του Άσαντ, οι ιστορικοί σύμμαχοι της Συρίας, η Ρωσία και το Ιράν, φαίνεται να έχουν εγκαταλείψει το καθεστώς. Οι ρωσικές δυνάμεις έχουν εγκαταλείψει τη βάση τους στη Λατάκια, το προπύργιο της φατρίας του Άσαντ, και αποσύρουν τα συστήματα αεράμυνάς τους. Ο Πούτιν έχει καταστήσει σαφές ότι είναι απασχολημένος με τον πόλεμο στην Ουκρανία, το Ιράν δεν κινείται, και η Χεζμπολάχ είναι πολύ αποδυναμωμένη από τις ισραηλινές επιθέσεις των τελευταίων μηνών. Δύσκολα μπορεί να στείλει δυνάμεις για να προστατεύσει τη συριακή δικτατορία, όπως έκανε στο παρελθόν. Επιπλέον, ο Άσαντ είχε αρχίσει πρόσφατα να την αποκηρύσσει. Όσο για τον Λίβανο, που ανέκαθεν ήταν υπό συριακή επιρροή, η τύχη του είναι πιο αβέβαιη από ποτέ, καθώς δέχεται επίθεση από το Ισραήλ και απειλείται από αρπακτικές διαθέσεις πανταχόθεν.
Ναι, η κατάσταση είναι εξαιρετικά περίπλοκη. Δεν υπάρχουν “καλοί” σε αυτή την ιστορία, και ένα θρησκευτικό κράτος στη Συρία δεν αποτελεί επιθυμητή προοπτική…
Και η Ροζάβα σε όλα αυτά;
Τα χειρότερα σενάρια φαίνεται να απειλούν αυτό το μικρό απελευθερωμένο έδαφος: οι Κούρδοι και οι σύμμαχοί τους βρίσκονται παγιδευμένοι ανάμεσα στην Τουρκία, τους μισθοφόρους της και τα υπολείμματα του ΙΚ, που εξακολουθούν να ελέγχουν αρκετές περιοχές στα ανατολικά της χώρας. Όποια κι αν είναι η εξέλιξη, θα είναι περίπλοκη.
Η Ροζάβα απειλείται άμεσα από την ASN, την ένοπλη πτέρυγα της Τουρκίας. Με την κατάρρευση του Άσαντ, μπορούμε να αναμένουμε νέες συγκρούσεις στη βόρεια Συρία, ανάμεσα στις Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας (SDF) και τις ισλαμιστικές πολιτοφυλακές. Αυτό θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο όχι μόνο την κοινωνική εμπειρία που βρίσκεται σε εξέλιξη στη Ροζάβα, αλλά και την ίδια την επιβίωση των κατοίκων της περιοχής.
Από την άλλη, η πτώση του καθεστώτος Άσαντ θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά για τη Ροζάβα, καθώς αυτή θα γίνει αποδεκτός παράγοντας για τη Δύση – που την έχει ήδη στηρίξει στη μάχη κατά του ΙΚ – αλλά και για τη Ρωσία. Επιπλέον, οι κουρδικές δυνάμεις επωφελούνται από την κατάρρευση της κεντρικής εξουσίας, ανακαταλαμβάνοντας εδάφη που είχε εγκαταλείψει ο συριακός στρατός. Θα καταφέρει η Ροζάβα να αντέξει απέναντι στην τουρκική απειλή και τον φονταμενταλισμό, ή θα μπορέσει να εκμεταλλευτεί τις εξελίξεις; Παραμένει αβέβαιο.
Το μόνο βέβαιο είναι πως η αιματοβαμμένη σελίδα του καθεστώτος Άσαντ ενδέχεται σύντομα να γυρίσει. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ούτε την αποστρατιωτικοποίηση της Συρίας ούτε την εγκαθίδρυση μιας πολυθρησκευτικής, δημοκρατικής και λαϊκής Συρίας. Για να γίνει αυτό, η Ροζάβα πρέπει να επιβιώσει, και μια νέα επαναστατική διαδικασία να αναδυθεί μέσα από τα ερείπια και τα δάκρυα.
————————————————————
8 Δεκεμβρίου 2024, «Συρία: Η πτώση της δικτατορίας», μετάφραση από τα γαλλικά για το Αυτολεξεί, Αντώνης Χ.
Είναι πια γεγονός. Το 2011, εκατομμύρια Σύριοι ενώθηκαν στους δρόμους, φωνάζοντας με μια φωνή το περίφημο σύνθημα: «Ο λαός θέλει την πτώση του καθεστώτος». Την Κυριακή, 8 Δεκεμβρίου 2024, το καθεστώς κατέρρευσε.
Για πρώτη φορά εδώ και πάνω από 50 χρόνια, η Συρία ξημερώνει χωρίς τη δυναστεία Αλ Άσαντ στην εξουσία. …Πρόκειται για μια ιστορική στιγμή.
Μετά από 13 χρόνια εμφυλίου πολέμου, ο Μπασάρ Αλ Άσαντ πίστευε ότι είχε «νικήσει»: είχε συντρίψει την επανάσταση με ασύλληπτη βαρβαρότητα, θεωρώντας ότι είχε τραυματίσει ανεπανόρθωτα την αντιπολίτευση για πολλές γενιές. Μάλιστα, επαιρόταν πως ήταν ο μόνος δικτάτορας που επέζησε από τα γεγονότα της «Αραβικής Άνοιξης». Πρόσφατα, είχε προσκληθεί εκ νέου στον Αραβικό Σύνδεσμο, σαν να είχε επιστρέψει στη θέση ενός κανονικού ηγέτη της Μέσης Ανατολής. Ακόμα και η Ευρωπαϊκή Ένωση εξέταζε το φθινόπωρο την αποκατάσταση των σχέσεων μαζί του.
…Στην πραγματικότητα, ο Άσαντ διοικούσε μόνο ερείπια, ενώ ο στρατός του ήταν ανεπαρκώς εκπαιδευμένος, κακώς εξοπλισμένος και εξουθενωμένος από μια δεκαετία σφαγών ενάντια στον ίδιο του τον λαό.
Το συριακό καθεστώς: Ένας κολοσσός με πήλινα πόδια
Ανάμεσα στις συγκλονιστικές εικόνες των τελευταίων ημερών είναι οι καταρρίψεις των αγαλμάτων του Χαφέζ Αλ Άσαντ και του γιου του, Μπασάρ, στις απελευθερωμένες πόλεις. Χώροι εξουσίας και πορτρέτα του δικτάτορα διαλύονται. Ξεχωριστή θέση κατέχει η πόλη της Χάμα, που υπέστη φρικτή καταστολή τόσο το 1982 όσο και το 2011. Μέχρι πριν από λίγες ημέρες, η ανατροπή ενός συμβόλου της δυναστείας Άσαντ ήταν έγκλημα που τιμωρούνταν με θάνατο. Σήμερα, παιδιά γελούν και βιντεοσκοπούνται καθώς ουρούν πάνω σε αυτά, ενώ Σύριοι σέρνουν τα κεφάλια αγαλμάτων στους δρόμους.
Το καθεστώς διέθετε δεκάδες υπηρεσίες ασφαλείας και κέντρα βασανιστηρίων, ένα αληθινό αρχιπέλαγος τρόμου που είχε αλυσοδέσει τη χώρα για δεκαετίες, ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της υπαίθρου. Κι όμως, έπεσε χωρίς να δώσει ούτε μία πραγματική μάχη. Κανένα καθεστώς δεν είναι άτρωτο.
… Το περασμένο βράδυ, κάτοικοι κατέγραψαν στρατιώτες του καθεστώτος να αφαιρούν βιαστικά τις στολές τους στους δρόμους, επιχειρώντας να εξαφανιστούν ανάμεσα στους πολίτες.
Ανοίγοντας τις πύλες της κόλασης
Κοντά στη Δαμασκό, η φυλακή Saydnaya θεωρείται μία από τις χειρότερες στον κόσμο και άνοιξε μέσα στη νύχτα. Πρόκειται για ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, το όνομα του οποίου προκαλούσε τρόμο στους Σύριους. Η Διεθνής Αμνηστία την έχει χαρακτηρίσει “ανθρώπινο σφαγείο”, καθώς τουλάχιστον 30.000 κρατούμενοι έχουν δολοφονηθεί εκεί από το 2011. Ανάμεσά τους διαφωνούντες, διοργανωτές διαδηλώσεων, πολιτικοί αντίπαλοι, αντάρτες, στρατιώτες που αρνήθηκαν να εκτελέσουν διαταγές, γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι.
Οι μαρτυρίες των επιζώντων κρατουμένων αποκαλύπτουν μια κόλαση: συνεχή βασανιστήρια, κελιά γεμάτα αίμα και πύον, σωρούς ετοιμοθάνατων, βιασμούς, λιμοκτονία, εκτελέσεις με συνοπτικές διαδικασίες για την παραμικρή παράβαση και δωμάτια γεμάτα αλάτι, όπου αποθηκεύονταν πτώματα για να στεγνώσουν. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 8ης Δεκεμβρίου, αντάρτες έφτασαν στις πύλες της Saydnaya, διαπραγματεύτηκαν την παράδοση των φρουρών και απελευθέρωσαν τους κρατούμενους.
Σε πολλές φυλακές που απελευθερώθηκαν τις τελευταίες ημέρες, πολλοί κρατούμενοι δεν είχαν δει το φως της ημέρας εδώ και δεκαετίες. Ένας από αυτούς ήταν στρατιώτης της πολεμικής αεροπορίας, ο οποίος είχε αρνηθεί να πυροβολήσει εναντίον του λαού τη δεκαετία του 1980. Ένας άλλος, ένας Λιβανέζος που είχε απαχθεί σε ηλικία 17 ετών πριν από 40 χρόνια και θεωρούνταν νεκρός από την οικογένειά του, απελευθερώθηκε ως ηλικιωμένος πλέον άνδρας.
Το μέγεθος του πόνου που έχει υποστεί ο συριακός λαός είναι σχεδόν αδύνατο να κατανοηθεί από την Ευρώπη, γεγονός που μας καλεί να δείξουμε ταπεινότητα στις αναλύσεις μας για την κατάσταση.
Όλα αυτά για το τίποτα;
Όλη αυτή η ακραία βία ασκήθηκε από ένα καθεστώς το οποίο τελικά έπεσε με απρόσμενη ευκολία. Το 2011, οι δυνάμεις του καθεστώτος διακήρυτταν το σύνθημα: «ή ο Άσαντ ή καίμε τη χώρα». Η επιλογή που προβαλλόταν ήταν ξεκάθαρη: ή ο δικτάτορας ή το χάος. Από τότε, ο Μπασάρ Αλ Άσαντ διέλυσε τη Συρία, σκότωσε πάνω από 500.000 ανθρώπους, βομβάρδισε αμέτρητες πόλεις και εκτόπισε 12 εκατομμύρια ανθρώπους. Η παραγωγή ενέργειας κατέρρευσε, η πρόσβαση σε πόσιμο νερό έγινε πολυτέλεια, οι υπηρεσίες υγείας διαλύθηκαν, και η πλειονότητα των Σύριων ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.
Ο Άσαντ θα μπορούσε να είχε διατηρήσει κάποια πολιτική αξιοπρέπεια αν είχε κάνει παραχωρήσεις και διαπραγματεύσεις με τους αντάρτες μέσα στον πρώτο χρόνο της Επανάστασης [2011] Αντίθετα, βασίστηκε στη στήριξη της Ρωσίας και του Ιράν, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως προπύργιο ενάντια στον ισλαμισμό, θεωρώντας ότι έτσι ήταν αλώβητος. Σήμερα, όχι μόνο έχει χάσει την εξουσία, αλλά έχει αφήσει τη χώρα στο έλεος των ισλαμιστών, ανοίγοντας τον δρόμο σε νέες καταστάσεις χάους. Η ύβρις του καθεστώτος κατέστρεψε 13 χρόνια της Συρίας και τραυμάτισε τον λαό της για γενιές.
Είναι απογοητευτικό το ότι δεν ήταν η μεγάλη, λαϊκή και δημοκρατική επανάσταση του 2011 που έφερε την πτώση του καθεστώτος, αλλά φατρίες κυριαρχούμενες από ισλαμιστές, που εκμεταλλεύτηκαν τη συγκυρία. Παρ’ όλα αυτά, η πτώση ενός τέτοιου τυραννικού καθεστώτος και το άνοιγμα των τρομακτικών φυλακών του αποτελούν λόγο για ελπίδα, παρά τις ζοφερές προοπτικές.
Η Δύση χάνει έναν σύμμαχο
Στη Δύση, ακόμα και στους κόλπους της αριστεράς, υπάρχουν ανησυχίες για το “άλμα στο άγνωστο” μετά την πτώση του Μπασάρ Αλ Άσαντ και για την “αστάθεια” που ίσως επικρατήσει στη Συρία. Ωστόσο, εδώ και 13 χρόνια, η Συρία βιώνει μια απόλυτη αστάθεια: ένας αιματηρός εμφύλιος πόλεμος μαίνεται, φατρίες συγκρούονται για τον έλεγχο εδαφών, ενώ δυνάμεις όπως το Ιράν, η Ρωσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι πετρομοναρχίες του Κόλπου επεμβαίνουν συνεχώς. Η ιδέα ότι το δικτατορικό καθεστώς του Άσαντ ήταν συνώνυμο της “σταθερότητας” δεν είναι μόνο ψευδής, αλλά και εγκληματικά υποκριτική.
Η γαλλική ακροδεξιά, από την άλλη, χάνει έναν σύμμαχο. Το 2019, ο Thierry Mariani και ο Nicolas Bay, ηγετικά στελέχη του Εθνικού Συναγερμού (RN), επισκέφθηκαν τη Δαμασκό για να εκφράσουν την υποστήριξή τους στο καθεστώς, φωτογραφιζόμενοι μάλιστα να πίνουν κρασί. Το ίδιο έκαναν και άλλες ακροδεξιές προσωπικότητες, όπως ο Julien Rochedy και ο Andréa Kotara, παρά τη γνώση τους για τη χρήση χημικών όπλων από το καθεστώς ενάντια στον πληθυσμό του. Ο Gauthier Bouchet, από τον RN στον νομό Loire-Atlantique, υπήρξε επίσης ένθερμος υποστηρικτής του Άσαντ, όπως και διάφορες άλλες φασιστικές ομάδες, όπως η Égalité et Réconciliation (Ισότητα και συμφιλίωση). Οι εθνοταυτοτικοί εκφράζουν παρόμοιες ανησυχίες για το μέλλον της Συρίας χωρίς τον δικτάτορα. Το καθεστώς του Άσαντ αυτοχαρακτηριζόταν ως “σοσιαλ-εθνικιστικό”, κάτι που έβρισκε μεγάλη απήχηση στους ακροδεξιούς αυτούς κύκλους. Η πτώση του αποτελεί έναν ανακουφιστικό αποχαιρετισμό, και η ντροπή για όσους το υποστήριξαν είναι το ελάχιστο που θα έπρεπε να τους καταβάλει.
Και τώρα;
Βλέπουμε τους κατοίκους να χορεύουν και να κλαίνε από χαρά στις απελευθερωμένες πόλεις, τις διαδηλώσεις να αναζωπυρώνονται στο νότιο τμήμα της χώρας και τις οικογένειες να ψάχνουν, με αγωνία αλλά και ελπίδα, αν οι αγαπημένοι τους είναι ζωντανοί μετά την αποφυλάκισή τους. Ωστόσο, η ανησυχία παραμένει έντονη.
Η HTS, που προέρχεται από τζιχαντιστική οργάνωση, δείχνει προς το παρόν να θέλει να αναλάβει τη διοίκηση της χώρας, επιδιώκοντας να συμπεριλάβει την ποικιλομορφία του συριακού πληθυσμού και τις διάφορες θρησκευτικές μειονότητες. Από την άλλη πλευρά, η ANS, που καθοδηγείται και εξοπλίζεται από την Τουρκία, επιτίθεται στη Ροζάβα, μια περιοχή που διοικείται από έναν δημοκρατικό συνασπισμό υπό την ηγεσία των Κούρδων, στο βόρειο τμήμα της χώρας. Ο στόχος της ANS είναι να εδραιώσει την τουρκική επιρροή στη Συρία μετά την εποχή του Αλ Άσαντ.
Είναι πιθανό η Συρία να κατακερματιστεί ξανά σε μικροκράτη, ελεγχόμενα από αντίπαλες ξένες δυνάμεις. Παράλληλα, τζιχαντιστικές οργανώσεις, όπως το Ισλαμικό Κράτος, ενδέχεται να εκμεταλλευτούν την κατάσταση για να ενισχυθούν και να συνεχίσουν τις φρικαλεότητές τους.
Ένα επιθυμητό μέλλον για τη Συρία θα ήταν η διάδοση του μοντέλου που εφαρμόστηκε τα τελευταία χρόνια στη Ροζάβα: ένα κοινωνικό, δημοκρατικό, πολυθρησκευτικό και χειραφετικό σχέδιο, στο οποίο κάθε άτομο μπορεί να βρει τη θέση του.
Μπορεί, όμως, να επιτύχει κάτι τέτοιο ένα έθνος που βγαίνει από έναν τόσο φρικτό εφιάλτη; Ένα κράτος όπου η δημοκρατική κοινωνία των πολιτών έχει σφαγιαστεί, που έχει βυθιστεί για τόσο μεγάλο διάστημα στη βαρβαρότητα, είναι γεμάτο όπλα, υπό την κυριαρχία πολεμάρχων και περιτριγυρισμένο από εχθρικές, ληστρικές δυνάμεις;
Μπορεί άραγε να τα καταφέρει;
* Καθώς μέρα με τη μέρα οι εξελίξεις στη Συρία αλλάζουν, η παρούσα δημοσίευση αποτελείται από τα κυριότερα αποσπάσματα 2 νέων κειμένων του γαλλικού Contre-attaque.net για τις εξελίξεις και το συγκείμενο στη Συρία.
