Κείμενο: Crimethinc | Μετάφραση: Ευθύμης Χατζηθεοδώρου
Ο Elon Musk αγόρασε το Twitter, ισχυριζόμενος πως θα το μετατρέψει σε μια «κοινή ψηφιακή πλατεία πόλης». Τι είδους πλατεία όμως ανήκει σε έναν μόνο πλουτοκράτη; – μα φυσικά, η πλατεία μιας εταιρικής πόλης ή κάποιας μοναρχίας. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τους απλούς ανθρώπους που εξαρτώνται από πλατφόρμες όπως το Twitter για να επικοινωνούν και να οργανώνονται στην ψηφιακή εποχή;
ΕΠΙΛΥΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΕΝΤΑΣΕΙΣ ΕΝΤΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΗΣ ΤΑΞΗΣ
Οι συγκρούσεις που πήραν μέρος στην τάξη των καπιταλιστών κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Donald Trump ουσιαστικά έφεραν σε αντιπαράθεση έναν συνασπισμό καπιταλιστών της παλιάς μορφής (όπως πχ. αυτών από τα λόμπι του πετρελαίου) ενάντια στους οπαδούς της νεοφιλελεύθερης επιχειρηματικής δραστηριότητας, όπως αυτών της συντριπτικής πλειονότητας της Silicon Valley. Αν δεν υπήρχαν αυτές οι ενδοταξικές συγκρούσεις, η προσπάθεια του Trump να εδραιώσει τον έλεγχο της κυβέρνησης των ΗΠΑ, με τον ιδιαίτερο εθνικιστικό του αυταρχισμό, μπορεί και να είχε πετύχει.
Μπορεί τα κινήματα των από-τα-κάτω να πρωτοστάτησαν στην αντίσταση των πολιτικών του Trump και της δράσης του στους δρόμους, αλλά η Silicon Valley διάλεξε επίσης μεριά, με αποκορύφωμα το ban του Trump από το Twitter μετά την απόπειρα του πραξικοπήματος στις 6 Ιανουαρίου. Αυτό επιβεβαίωσε αυτό που ήταν ήδη σαφές από το καλοκαίρι του 2020: Ο Trump δεν είχε αποκτήσει αρκετή υποστήριξη μεταξύ της καπιταλιστικής τάξης ώστε να διατηρήσει την εξουσία του.
Οι αποφάσεις των προηγούμενων διαχειριστών του Twitter, την εποχή του Trump, αποκάλυψαν την ύπαρξη ρηγμάτων εντός της καπιταλιστικής τάξης.
Τι θα είχε συμβεί αν ο Trump είχε καταφέρει να ενώσει στον σκοπό του μια κρίσιμη μάζα δισεκατομμυριούχων της Silicon Valley; Θα είχαν εξελιχθεί διαφορετικά τα πράγματα; Αυτό αποτελεί ένα σημαντικό ερώτημα γιατί η τριμερής σύγκρουση μεταξύ εθνικιστών, νεοφιλελεύθερων αλλά και κοινωνικών κινημάτων δεν έχει τελειώσει.
Για να το θέσουμε και με διαλεκτικούς όρους:
Θέση: Η προσπάθεια του Trump να εδραιώσει έναν αυταρχικό εθνικισμό
Αντίθεση: Η εναντίωση των νεοφιλελεύθερων μεγιστάνων της Silicon Valley
Σύνθεση: Ο Elon Musk αγοράζει το Twitter
Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό πως η απόκτηση του Twitter από τον Musk δεν είναι απλώς κάποια ιδιοτροπία ενός μεμονωμένου πλουτοκράτη – είναι επίσης ένα βήμα προς την επίλυση ορισμένων συγκρούσεων εντός της καπιταλιστικής τάξης, μια προσπάθεια για τη δημιουργία ενός ενοποιημένου μετώπου ενάντια στους εργάτες και σε όλους όσοι δέχονται τη βία του καπιταλιστικού συστήματος. Όποιες αλλαγές και αν εισάγει ο Musk, σίγουρα θα αντικατοπτρίζουν τα ταξικά του συμφέροντα, ως του πλουσιότερου άνθρωπου στον κόσμο.
Από όλους τους γίγαντες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης –και παρά την περιβόητη παρουσία του Trump στην πλατφόρμα– οι διαχειριστές του Twitter ήταν αναμφισβήτητα λιγότερο ευγενικοί προς την ατζέντα του σε σύγκριση με το Facebook ή το Youtube. Ενώ ο Mark Zuckerberg συναντιόταν επανειλημμένα με τον Trump και τους ακροδεξιούς υποστηρικτές του, όπως ο Tucker Carlson, και το Facebook καθώς και το Instagram ικανοποιούσαν τα ακροδεξιά αιτήματα της απαγόρευσης αναρχικών και αντιφασιστικών σελίδων στις πλατφόρμες τους, το Twitter «έδιωχνε» τους φασίστες τουλάχιστον όσο εύκολα έδιωχνε αναρχικούς ή άλλους ακτιβιστές. Εκείνες τις μέρες, υποθέταμε ότι αυτό μπορούσε να οφείλεται στο γεγονός ότι το Twitter ήταν ακόμα υπό τη διαχείριστη των αρχικών του ιδρυτών.
Παρακάτω, θα ανιχνεύσουμε τη λειτουργία του Twitter από την αρχική του χρήση, από ακτιβιστές ως εργαλείο για διαδηλώσεις, μέχρι και την αγορά του από τον Musk, σκιαγραφώντας μια ιστορία της καπιταλιστικής κατάληψης του Διαδικτύου στον μικρόκοσμο.
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ
Με την αγορά του Twitter από τον Musk, βλέπουμε την ολοκλήρωση ενός κύκλου καινοτομιών και συνεργασιών στον τομέα των επικοινωνιών. Στα τέλη του 20ού αιώνα, τα κυρίαρχα πολιτικά και τεχνολογικά μοντέλα ήταν μονολιθικά και μονοκατευθυντικά: τηλεόραση, μαζικά πολιτικά κόμματα. Ως απάντηση, οι αναρχικοί και άλλοι επαναστάτες πειραματίστηκαν με ανεξάρτητα μέσα και υπόγεια δίκτυα, δημιουργώντας καινοτόμα οριζόντια και αποκεντρωμένα μοντέλα όπως τα indymedia.org. Οι εταιρίες τεχνολογίας βρήκαν τρόπο να βγάλουν λεφτά από αυτά τα προσχέδια ως μέρος του συμμετοχικού διαδικτύου Web 2.0, όπως έγινε με το Facebook. Ωστόσο, από το τέλος του προηγούμενου αιώνα μέχρι και την εξέγερση του 2020, οι συνεχιζόμενες οριζόντιες και συμμετοχικές πτυχές του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ειδικότερα, συνέχισαν να συνεισφέρουν στην ενδυνάμωση των αγώνων για αυτοδιάθεση – βλ. το γκράφιτι “Thank you, Facebook” στην Τυνησία μετά την εξέγερση της Αραβικής Άνοιξης του 2010-2011.
Παρ’ όλα αυτά, την τελευταία δεκαετία, οι εταιρίες και οι κυβερνήσεις έχουν εισαγάγει όλο και περισσότερη διαδικτυακή επιτήρηση και έλεγχο. Η εξαγορά του Twitter από τον Musk είναι το τελευταίο στάδιο μιας αντιδραστικής καταστολής με ζοφερές συνέπειες.
Ο Musk και οι συνεργάτες του βλέπουν τον καπιταλισμό ως ένα αξιοκρατικό σύστημα στο οποίο οι πιο οξυδερκείς και εργατικοί ανεβαίνουν αδυσώπητα στην κορυφή. Εξ ου και, κατά πάσα πιθανότητα, η δική τους επιτυχία.
Φυσικά, αν ο Musk επιθυμεί να αποδείξει ότι η επιτυχία του δεν ήταν κάποια συνέπεια των προνομίων και της τύχης, θα μπορούσε να το κάνει χαρίζοντας όλο τον πλούτο του, κόβοντας τους κοινωνικούς του δεσμούς, αλλάζοντας το όνομά του και επαναλαμβάνοντας τα υποτιθέμενα κατορθώματά του για δεύτερη φορά. Αν κατάφερνε να σκαρφαλώσει στην κορυφή της πυραμίδας για δεύτερη φορά, χωρίς τα οφέλη τού να έχει μεγαλώσει λευκός στη Νότια Αφρική την εποχή του απαρτχάιντ (παραμερίζοντας προς το παρόν το ζήτημα των επενδύσεων του πατέρα του στον τομέα των πολύτιμων λίθων), ίσως να έπρεπε να ακούσουμε τους ισχυρισμούς του ότι η αγορά τον επιβράβευσε για τις χαρισματικές προσωπικές του ιδιότητες – αν και, ακόμη και κάτι τέτοιο, δεν θα μας αποδείκνυε ότι ο καπιταλισμός ανταμείβει τις προσπάθειες που είναι πιο ωφέλιμες για την ανθρωπότητα.
Σύμφωνα με το αφήγημα της Silicon Valley, πλατφόρμες όπως το Twitter είναι εφευρέσεις μεμονωμένων επιχειρηματιών, που προωθούνται από το χρηματοοικονομικό κεφάλαιο κάποιων επιδέξιων επενδυτών.
Αλλά το Twitter δεν ξεπήδησε από το πουθενά, σαν κάποια άλλη Αθηνά, από το κεφάλι του συνιδρυτή της εταιρίας Jack Dorsey. Στην πραγματικότητα, αποτέλεσε μια μετριοπαθής βελτίωση ενός μοντέλου που είχε ήδη επιδείξει το TXTmob, ένα πρόγραμμα ανταλλαγής μηνυμάτων SMS που αναπτύχθηκε από το Ινστιτούτο Εφαρμοσμένης Αυτονομίας (Institute for Applied Autonomy) για διαδηλώσεις ενάντια στα συνέδρια των Δημοκρατικών και των Ρεπουμπλικανών. [1] Ο Blaine Cook και ο Evan Henshaw-Plath, δύο αναρχικοί προγραμματιστές που εργαζόντουσαν μαζί με τον Dorsey στην προηγούμενη εταιρία του Odeo, είχαν βοηθήσει στη βελτίωση του TXTmob και μέσα από συνομιλίες με τον Dorsey για το μοντέλο οδηγήθηκαν στη δημιουργία του Twitter.
Εάν η αμείλικτη επιτακτικότητα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης γενικότερα, και ειδικότερα του Twitter, μπορεί να είναι εξαντλητική, αυτό είναι αναμενόμενο – η υποδομή του Twitter σχεδιάστηκε για επικοινωνία στους δρόμους κατά τη διάρκεια μαζικών κινητοποιήσεων υψηλών διακυβεύσεων και στις οποίες οι πληροφορίες πρέπει να δημοσιεύονται αμέσως και λακωνικά. Δεν είναι τυχαίο ότι, παρά τις ελλείψεις της, η πλατφόρμα συνέχισε να είναι χρήσιμη για τους ακτιβιστές του δρόμου και τους δημοσιογράφους που καλύπτουν συγκρούσεις.
Το θέμα εδώ είναι ότι τα καινοτόμα μοντέλα δεν προκύπτουν απαραιτήτως από την εμπορική επιχειρηματικότητα των Μεγάλων Ανδρών της ιστορίας και της οικονομίας. Τις περισσότερες φορές, εμφανίζονται κατά τη διάρκεια συλλογικών προσπαθειών για την επίλυση ενός από τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει η καπιταλιστική τάξη πραγμάτων. Η αντίσταση αποτελεί τον κινητήρα της ιστορίας. Αργότερα, οπορτουνιστές όπως ο Musk χρησιμοποιούν την τεράστια οικονομική μόχλευση που τους παρέχει μια αγορά με γνώμονα τα κέρδη για να αγοράσουν νέες τεχνολογίες και να τις στρέψουν οριστικά ενάντια στα κινήματα και τα ίδια τα περιβάλλοντα που τις γέννησαν.
Μπορούμε να εντοπίσουμε δύο στάδια στην καπιταλιστική οικειοποίηση του μοντέλου TXTmob. Στην πρώτη φάση, βλέπουμε ένα μοντέλο που σχεδιάστηκε αρχικά από εθελοντές προς χρήση απλών διαδηλωτών να μετατρέπεται σε μια εμπορική εταιρία, περίπου την ίδια εποχή που οι ανοιχτοί χώροι του πρώιμου διαδικτύου αποικίζονται από τα κερδοσκοπικά συστήματα παρακολούθησης του Web 2.0. Στη δεύτερη φάση, βλέπουμε την ίδια εταιρία να μετατρέπεται σε ένα ιδιωτικό παιχνίδι ενός και μόνο μεγιστάνα – με συνέπειες που περιμένουμε ακόμη να φανούν.
Ο Musk ισχυρίζεται πως στόχος του είναι να ανοίξει η πλατφόρμα προς ένα ευρύτερο φάσμα ελευθερίας λόγου. Στην πράξη, δεν υπάρχει «ελεύθερος λόγος» στην καθαρή του μορφή – κάθε απόφαση που μπορεί να διαμορφώσει τις συνθήκες του διαλόγου έχει αναπόφευκτα συνέπειες σχετικά με το ποιος μπορεί να συμμετάσχει, ποιος μπορεί να ακουστεί και τι μπορεί να ειπωθεί. Ό,τι και να έχουμε πει εναντίον τους, οι προηγούμενοι συντονιστές του περιεχομένου του Twitter δεν εμπόδισαν ποτέ από την πλατφόρμα να εξυπηρετεί κινήματα βάσης.
Μένει να δούμε αν ο Musk θα στοχεύσει σκόπιμα ακτιβιστές και διοργανωτές ή απλώς θα επιτρέψει στους αντιδραστικούς να το κάνουν από μόνοι τους μέσω των δεδομένων που θα δίνουν στη πλατφόρμα. Πάντως θα ήταν εξαιρετικά αφελές να θεωρήσουμε πως στόχος του είναι να κάνει το Twitter πιο ανοιχτό.
ΟΙ ΔΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟΥΧΟΙ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΑΝΑΡΧΙΚΩΝ
Ας πούμε πως δεν πιστεύετε πως ο Elon Musk αξίζει να έχει περισσότερη δύναμη για ό,τι συμβαίνει στο Twitter περισσότερο από τα περίπου 238 εκατομμύρια άτομα που το χρησιμοποιούν σήμερα. Για τους σκοπούς αυτού του πειράματος, φανταστείτε ότι πιστεύετε πως κανείς δεν αξίζει να έχει τέτοια δυσανάλογη εξουσία στα μέσα των οποίων τα ανθρώπινα όντα επικοινωνούν μεταξύ τους. Με άλλα λόγια, φανταστείτε ότι είστε αναρχικοί.
Τι μπορείτε να κάνετε για να διασφαλίσετε ότι οι άνθρωποι θα μπορούν να ελέγχουν τις τεχνολογίες που τους συνδέουν; Μπορείτε να δημιουργήσετε νέες πλατφόρμες που θα απαντούν απευθείας σε αυτούς που τις χρησιμοποιούν; Και –ακόμη πιο σημαντικό– θα μπορούσατε να τις κάνετε να αποκτήσουν τέτοια δημοτικότητα ώστε να απομακρυνθούν οι χρήστες από τα κλειστά παρκοκρέβατα των εταιρικών μέσων κοινωνικής δικτύωσης; Θα μπορούσατε να συγκεντρώσετε ανθρώπους σε άλλα φόρουμ, σε χώρους όπου δεν θα μπορούσαν να αγοραστούν και να ελεγχθούν από δισεκατομμυριούχους;
Ουσιαστικά, η εξαγορά του Twitter από τον Musk μάς επιστρέφει στη δεκαετία του 1980, όταν τα κύρια μέσα επικοινωνίας ελέγχονταν εξ ολοκλήρου από μεγάλες εταιρίες. Η διαφορά είναι ότι οι σημερινές τεχνολογίες είναι συμμετοχικές και όχι μονόδρομες: αντί ο κόσμος να βλέπει απλώς τηλεπαρουσιαστές και σελέμπριτις, οι χρήστες βλέπουν αναπαραστάσεις ο ένας του άλλου, αναπαραστάσεις που επιμελούνται από αυτούς που διαχειρίζονται τις πλατφόρμες. Αν μη τι άλλο, αυτό κάνει τις φιλοδοξίες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης —πως αντιπροσωπεύουν τις επιθυμίες της κοινωνίας στο σύνολο– πιο ύπουλα πειστικές από ό,τι θα μπορούσαν να καταφέρουν τα θεάματα της τηλεόρασης.
Το Twitter συγκεκριμένα, είναι πιθανώς μια χαμένη υπόθεση, αλλά δεν πρέπει να εκχωρήσουμε βιαστικά οποιαδήποτε περιοχή μέσω της οποίας θα μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε και να οργανωθούμε ενάντια στους καταπιεστές μας. Σε έναν παγκόσμια δικτυωμένο κόσμο, οι αντίπαλοί μας στις κυβερνήσεις, τις εταιρίες ή τα αντιδραστικά κινήματα θα συνεχίσουν να εκμεταλλεύονται την ψηφιακή τεχνολογία για να ενεργούν με ταχύτητα και συντονισμό. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να μην κάνουμε το ίδιο, ακόμα και αν μακροπρόθεσμα αναζητούμε πολύ πλουσιότερες μορφές σύνδεσης από οτιδήποτε μπορεί να προσφέρει η ψηφιακή τεχνολογία.
Είστε εσείς, ενάντια στους δισεκατομμυριούχους. Στη διάθεσή τους έχουν όλο τον πλούτο και τη δύναμη της πιο τρομερής αυτοκρατορίας στην ιστορία του ηλιακού συστήματος. Το μόνο που έχετε για εσάς είναι η εφευρετικότητά σας, η αλληλεγγύη των συντρόφων σας και η απόγνωση εκατομυρίων ανθρώπων σαν εσάς. Οι δισεκατομμυριούχοι τα καταφέρνουν συγκεντρώνοντας την εξουσία στα χέρια τους σε βάρος όλων των άλλων. Για να πετύχετε, πρέπει να επιδείξετε τρόπους με τους οποίους όλοι θα μπορέσουν να γίνουν πιο ισχυροί. Δύο αρχές έρχονται αντιμέτωπες η μία με την άλλη σε αυτόν τον αγώνα: από τη μία πλευρά, η ατομική μεγαλοπρέπεια σε βάρος όλων των άλλων ζωντανών πλασμάτων. Από την άλλη, η δυνατότητα του ατόμου να αυξήσει την αυτοδιάθεση όλων των ανθρώπων, όλων των ζωντανών πλασμάτων.
Τα καλά νέα είναι πως η αφήγησή τους για το από πού έρχεται η καινοτομία είναι ένα ψέμα. Οι αναρχικοί έπαιξαν πολύ μεγαλύτερο ρόλο στη δημιουργία του Twitter παρά οι πλουτοκράτες όπως ο Musk.
Μπορούμε να δημιουργήσουμε πλατφόρμες, άλλα σημεία αφετηρίας για να συνδεόμαστε, άλλες στρατηγικές για να αλλάξουμε τον κόσμο.
Πρέπει να το κάνουμε.
[1] We could go back even further to the protests at the summit of the European Union in Gothenburg, June 14-16, 2001, during which some participants organized a “communicationcentral” using a crude program to mass-distribute SMS messages. Everyone could subscribe to the service, but the infrastructure was not decentralized, which made it vulnerable. The police carried out a raid and eight people served a year or more apiece behind bars. Similar raids followed during protests at the 2008 Republican National Convention in St. Paul and the 2009 G20 summit in Pittsburgh before the authorities shifted from trying to prosecute those providing information to the general public during protests to targeting those who inadvertently gave away too much information about themselves via social media. ↩
ΒΛ. ΕΠΙΣΗΣ
Η ηλεκτρονική εκδοχή της λογοκρισίας: Social media & πολιτική (βίντεο ομιλίας+συζήτησης)
Μπροστά στη λογοκρισία, να διεκδικήσουμε την ψηφιακή δημόσια σφαίρα
