Η 18η Αυγούστου είναι μια θλιβερή επέτειος – σηματοδοτεί την ημέρα κατά την οποία ο Nicolas Trifon, συντάκτης του θρυλικού περιοδικού Iztok, μας άφησε το 2023. Επειδή θεωρούμε ότι η συμβολή του στην κατανόηση του ανατολικοευρωπαϊκού αναρχισμού έχει μεγάλη σημασία, δημοσιεύουμε τον ακόλουθο επικήδειο που γράφτηκε από το Union Communiste Libertaire (Ελευθεριακή Κομμουνιστική Ένωση), καθώς και μια σημείωση του συντάκτη μας Yavor Tarinski, ο οποίος ήταν σε επαφή μαζί του. Φωτογραφία κειμένου: Nicolas Trifon σε διεθνές αναρχικό συνέδριο στη Βενετία το 1984.
Yavor Tarinski: Ο Nicolas Trifon, γεννημένος στις 29 Μαΐου 1949 στο Βουκουρέστι, ήταν συγγραφέας, εκδότης και κοινωνιο-γλωσσολόγος με καταγωγή από τους Αρμάνους (Βλάχους) και ελευθεριακές πεποιθήσεις. Μετανάστευσε στη Γαλλία και συγκεκριμένα στο Παρίσι, το 1977 για να αποφύγει τη δίωξη λόγω της πολιτικής του δράσης στην κομμουνιστική Ρουμανία. Στο Παρίσι συνέχισε να είναι πολιτικά ενεργός. Για αρκετά χρόνια είχε εκπομπές στον αναρχικό ραδιοσταθμό Libertaire, συνεργαζόταν με το γαλλόφωνο ειδησεογραφικό μέσο Le Courrier des Balkans και ήταν επίσης αρχισυντάκτης του θρυλικού αναρχικού περιοδικού Iztok (Ανατολή) [1979-1991] – ένα περιοδικό που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη συλλογή και διάδοση πληροφοριών στη Γαλλία για πρωτοβουλίες από τα κάτω και αναρχικές ομάδες στην Ανατολική Ευρώπη, καθώς επίσης και στην παροχή ελευθεριακών αναλύσεων για τα τρέχοντα γεγονότα στις χώρες εκεί. Το περιοδικό επέτρεψε στους αναρχικούς εξόριστους από την Ανατολική Ευρώπη να βγουν από την απομόνωσή τους στη Γαλλία τον 20ό αιώνα λόγω της συστηματικής φίμωσης που τους επιβλήθηκε από τις δογματικές αριστερές τάσεις στη χώρα. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης ήταν μεταξύ αυτών που είχαν επαφή με τον Nicolas Trifon και το περιοδικό. Το Iztok κυκλοφορούσε επίσης και εκδόσεις στα ρουμανικά, βουλγαρικά και πολωνικά.
Ο Nicolas Trifon έχει συγγράψει πολυάριθμα άρθρα και βιβλία για την πολιτική θεωρία, τα Βαλκάνια και ειδικότερα για τους Αρμάνους. Στα έργα του δίνει έμφαση στην αξία της εξέτασης των προεθνικών πραγματικοτήτων από μια μη εθνική προοπτική. Επικαλείται τον Pierre Clastres, αναρωτώμενος αν η παραδοσιακή αρμανική κοινότητα δεν είναι μόνο στερημένη από ένα έθνος, αλλά και ενεργά ενάντια στο έθνος. Η προσέγγισή του Trifon είναι ιστορική, ανθρωπολογική και/ή κοινωνιο-γλωσσική, αλλά πάντα μέσα από τις ελευθεριακές πολιτικές του ιδέες.
Είχα την τιμή να είμαι σε επαφή μαζί του. Η σκέψη του δεν ήταν δογματική, γεγονός που τον οδήγησε να διασταυρωθεί με ανθρώπους όπως ο Καστοριάδης, από τον οποίον και πήρε συνέντευξη για το Iztok (την οποία μεταφράσαμε στα ελληνικά και δημοσιεύσαμε στο Αυτολεξεί). Όπως μου έγραψε σε ένα από τα μηνύματα του: “από την αρχή, η αναρχική μου προσήλωση ήταν πολυδιάστατη, υπάρχει χώρος για αναφορές που μερικές φορές μπορεί να φαίνονται δογματικά ασυμβίβαστες. Για μένα, η πράξη υπερέχει της θεωρίας!” Παρά την μη δογματική του προσέγγιση, παρέμεινε πιστός στις ελευθεριακές αρχές του, γράφοντάς μου ότι αυτές του παρείχαν συνεπή επιχειρήματα ενάντια στον κρατικό κομμουνισμό, του επέτρεψαν να διαχωριστεί σαφώς από αυταρχικές τάσεις (που μερικές φορές εμφανίζονται ως αναρχικές), καθώς και από φιλελεύθερες θέσεις και να εγγραφεί σε μια ιστορική παράδοση. Ήταν πραγματική πηγή έμπνευσης.
Θα λείψει πολύ, αλλά η κληρονομιά του θα ζήσει! Rest in Power!
Ακολουθεί ο επικήδειος που γράφτηκε πέρυσι από τη γαλλική Union Communiste Libertaire με αφορμή το θάνατο του Nicolas Trifon
Ο Nicolas Trifon ήταν ένας Γαλλο-Ρουμάνος Αρμανός (Βλάχος) αναρχικός, που είχε καταφύγει στη Γαλλία όπου και εξέδιδε το περιοδικό Iztok, μια «αναρχική επιθεώρηση για την Ανατολική Ευρώπη» από το 1979 έως το 1991. Γνωστός για την καυστική του ερμηνεία στα πράγματα, έγραφε τακτικά για την εφημερίδα Le Courrier des Balkans.
Στη δεκαετία του 1980, καθώς οι ρωγμές στο σοβιετικό μπλοκ πολλαπλασιάζονταν, μια μικρή γαλλόφωνη επιθεώρηση παρακολουθούσε, από αναρχική σκοπιά, τις αντιεξουσίες, τα σαμιζντάτ, τους κοινωνικούς αγώνες, τα ελεύθερα συνδικάτα, τους αναρχικούς και αριστερούς διαφωνούντες που εμφανίζονταν στην ΕΣΣΔ, στην Πολωνία, στη Ρουμανία, στη Βουλγαρία… Αυτή η έκδοση ήταν το Iztok, μια «αναρχική επιθεώρηση για την Ανατολική Ευρώπη», του οποίου το πρώτο τεύχος στα γαλλικά κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 1979 και του οποίου ο Nicolas Trifon ήταν, μέχρι τέλους, μαζί με τους Frank Mintz και Vincent Albouy, ένας από τους κύριους δημιουργούς.
Γεννημένος στη Ρουμανία το 1949, ο Nicolas Trifon ήταν 19 ετών κατά την Άνοιξη της Πράγας και τον Μάιο του 1968 στη Γαλλία. Νεαρός δάσκαλος που έγινε αποκλίνων με μακριά μαλλιά – ένας «κοινωνικός χίπης» σύμφωνα με την ορολογία που χρησιμοποιούσε ο Τσαουσέσκου – είχε υποστεί καταστολή και κατάφερε να καταφύγει στη Γαλλία το 1977.
Λίγο μετά την άφιξή του, δραστηριοποιήθηκε στην Organisation Combat Anarchiste (Οργάνωση Αναρχικού Αγώνα, OCA), η οποία το 1979 έπρεπε να συγχωνευθεί στην Union des Travailleurs Communistes Libertaires (Ένωση των Εργατών Ελευθεριακών Κομμουνιστών, UTCL). Ωστόσο, ο Trifon δεν εντάχθηκε στην ενιαία οργάνωση και αφοσιώθηκε στην έναρξη του Iztok.
Το περιοδικό είχε μεγάλη επιτυχία, τα άρθρα του συχνά μεταφράζονταν στα ιταλικά, γερμανικά, αγγλικά και ισπανικά. Η συλλογικότητα του Iztok («Ανατολή» στα βουλγαρικά) προσπάθησε επίσης να διαδώσει την αναρχική σκέψη στην Ανατολή, με φυλλάδια γραμμένα στα πολωνικά, ουγγρικά, βουλγαρικά και ρουμανικά, αν και η κυκλοφορία τους από την άλλη πλευρά του σιδηρούν παραπετάσματος αποδείχθηκε δύσκολη. Μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, το αναρχικό κίνημα άρχισε να οργανώνεται στην Ανατολική Ευρώπη και η ομάδα του Iztok έκρινε ότι ο ρόλος της είχε ξεπεραστεί. Η έκδοση έκλεισε με το 20ο τεύχος, τον Ιούνιο του 1991.
Ο Nicolas Trifon εντάχθηκε στο συνδικάτο διορθωτών της CGT το 1985 και εργάστηκε αδιαλείπτως στον ημερήσιο τύπο (Les Echos και Le Parisien libéré). Από το 2005, ξεκίνησε μια τακτική συνεργασία με την εφημερίδα Le Courrier des Balkans (Η Εφημερίδα των Βαλκανίων) και έγινε στυλοβάτης αυτού του μέσου. Την ίδια χρονιά, δημοσίευσε το βιβλίο Les Aroumains, un peuple qui s’en va (Acratie), εξετάζοντας την αρμανική (βλάχικη) μειονότητα της Ρουμανίας από την οποία κατάγονταν.
Όπως γράφει ο Florentin Cassonnet στο Le Courrier des Balkans, ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν η τελευταία δέσμευση του Nicolas Trifon: «Προσπαθώντας να ακουστεί η φωνή των αναρχικών που αντιτίθενται στον ρωσικό ιμπεριαλισμό αλλά και σε όλες τις μορφές εθνικισμού, αναφερόταν στη μορφή του Nestor Machno – ο αναρχικός μαχητής της Ουκρανίας κατά τη διάρκεια του ρωσικού εμφυλίου πολέμου.» [Με τον πόλεμο που εξαπέλυσε η Ρωσία στην Ουκρανία, ο Trifon δημοσίευσε στα ρουμανικά μία μπροσούρα, με τίτλο «Ουκρανία, νέα από το ελευθεριακό μέτωπο», στην οποίο περιλάμβανε κείμενα και συνεντεύξεις με Ουκρανούς αναρχικούς που αντιστέκονται στην εισβολή (συμπεριλαμβανομένης της συνέντευξής μας με αναρχικούς από την Ανατολική Ουκρανία). Με πολλούς τρόπους, αυτό το φυλλάδιο μπορεί να θεωρηθεί ως ένα μεταθανάτιο τεύχος του Iztok.]
Πάσχοντας από καρκίνο, ο Nicolas Trifon πέθανε στις 18 Αυγούστου 2023. Η μνήμη του χαιρετίστηκε ευρέως.
ΒΛ. ΕΠΙΣΗΣ
Καστοριάδης: «Η Ρωσία, πρώτη υποψήφια για μια κοινωνική επανάσταση» (IZTOK no 16, 1988)
