Κείμενο του Mathieu Perchat για το Le Mouton Noir.
Η βλάστηση στην πόλη, που συχνά περιορίζεται από τον όρο «πράσινος χώρος», προκαλεί μια πιο περίπλοκη πραγματικότητα από αυτή ενός απλού χώρου ανάπαυσης ή περιπάτου. Ο ίδιος ο όρος, «πράσινος χώρος», εκφράζει τον περιορισμό αυτής της έννοιας: δεν προσδιορίζει ένα μέρος από μόνο του, αλλά ένα τμήμα της περιοχής που σχεδιάζεται σύμφωνα με κριτήρια χρησιμότητας και όχι αισθητικά ή οικολογικά.
Ο χώρος πρασίνου, που συχνά περιορίζεται σε ένα απλό «πράσινο», αποκλείει την τέχνη ή τουλάχιστον τον περιορίζει σε κάτι απλά διακοσμητικό. Χάνοντας το όνομά του και την ουσία του, ο αστικός κήπος αδειάζει από κάθε άλλη αξία εκτός από αυτή της υγιεινής.
Σε αυτή την προσέγγιση, γκαζόν, κήποι και πράσινα μονοπάτια, καθώς και έπιπλα δρόμου, συμμετέχουν με τη μορφή της πόλης, αλλά υπό μια λογική υγειονομικού ελέγχου, μια πολιτική υγιεινής. Ο αέρας, το νερό και η βλάστηση αντιμετωπίζονται ως αφαιρέσεις, αδιαφορώντας για την κλιματική και γεωγραφική ποικιλότητα. Για παράδειγμα, οι αστικοί κήποι γίνονται εργαλείο για την καταπολέμηση παρασίτων, όπως οι αρουραίοι. Ως αποτέλεσμα, αυτοί οι χώροι δεν έχουν πραγματική σχέση με το μεγαλύτερο οικοσύστημα. Τα οικολογικά κριτήρια παραμελούνται υπέρ των διακοσμητικών στόχων. Έτσι, η ξηρότητα του εδάφους και οι επιπτώσεις της σκιάς για παράδειγμα παραμελούνται.
Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα είναι αυτό των δέντρων. Φυτεύονται κυρίως σε πόλεις για τον αισθητικό τους ρόλο και συχνά ανάγονται σε λειτουργία καλλωπισμού. Για ορισμένους φορείς λήψης αποφάσεων, αυτός ο αισθητισμός συνοψίζεται στο να γίνουν οι δημόσιοι χώροι πιο ευχάριστοι, συμβάλλοντας παράλληλα στην υγιεινή των δήμων. Η ομορφιά και η υγιεινή είναι αλληλένδετες σε αυτή την προσέγγιση, όπου τα φυτά γίνονται ένα απλό εργαλείο για την καταπολέμηση παρασίτων, όπως οι αρουραίοι.
Προς την αστική βλάστηση;
Είναι επείγον να ξανασκεφτούμε τον ρόλο της βλάστησης στην πόλη. Αντί να αναχθεί σε χρηστική λειτουργία, μπορεί να γίνει ένας αισθητικός και συμβολικός σύνδεσμος μεταξύ αστικοποιημένων χώρων και άλλων οικοσυστημάτων; Η πόλη του αύριο πρέπει να είναι ένας φιλόξενος χώρος για μια πληθώρα ζωντανών όντων: ανθρώπους, ζώα και φυτά. Αυτή η ανάγκη είναι ακόμη πιο εμφανής ενόψει των επιπτώσεων της αστικής εξάπλωσης, η οποία υποβαθμίζει τα κοντινά και μακρινά οικοσυστήματα.
Τα φυτά, στις δυνατότητες εξωραϊσμού τους, επηρεάζουν διάφορες κλίμακες: από μεμονωμένα μπαλκόνια έως ολόκληρες πόλεις. Η άρθρωση αυτών των κλιμάκων, τόσο πολιτικά όσο και οικολογικά, αντιπροσωπεύει μια θεμελιώδη πρόκληση για την επανεξέταση του πολεοδομικού σχεδιασμού. Τα φυτά δεν είναι απλώς ένα συστατικό του τοπίου. ενσωματώνουν ισχυρές συμβολικές αξίες, που συνδέονται με την ποικιλομορφία των ειδών και προσφέρουν πρωτοφανή πλαστικότητα στους πολεοδόμους και τους επαγγελματίες του σχεδιασμού.
Για τους κατοίκους, η βλάστηση αντιπροσωπεύει μια τοπική φύση, απαραίτητη για την ευημερία τους. Αποτελεί κρίσιμο πόρο για τη βιοποικιλότητα, ιδιαίτερα σε πυκνοκατοικημένες περιοχές. Η εφαρμογή της βλάστησης από δήμους και ιδιοκτήτες είναι επομένως μέρος μιας ευρύτερης σκέψης για τον αστικό δημόσιο χώρο. Όμως, η αυθόρμητη βλάστηση, που συχνά εκλαμβάνεται ως ανεξέλεγκτη, συμβάλλει επίσης στη διαμόρφωση του δημόσιου χώρου, αναδεικνύοντας τις αντιθέσεις με την προγραμματισμένη βλάστηση.
Μια αισθητηριακή και οικολογική πρόκληση
Η αντίληψη της αστικής βλάστησης δεν περιορίζεται στην απλή οπτική διάσταση. Η οσμή, τα χρώματα, οι γεύσεις και οι υφές παίζουν καθοριστικό ρόλο στη σχέση μας με το περιβάλλον. Αυτές οι αισθητικές διαστάσεις επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας απέναντι στην πόλη και τη φύση. Δυστυχώς, οι φορείς που είναι υπεύθυνοι για την αστική οικολογία αγωνίζονται να ενσωματώσουν αυτήν την αισθητηριακή και συμμετοχική βιοποικιλότητα που δημιουργούν οι κάτοικοι μέσω των δικών τους πρακτικών.
Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να ενθαρρυνθούν πολιτικές που προωθούν την άγρια ζωή στην πόλη. Η βλάστηση δεν πρέπει να θεωρείται αποκλειστικά μέσα από το πρίσμα του σχεδιασμού, αλλά ως πραγματικός φορέας οικοσυστημάτων και ποικιλότητας.
Κάτοικοι των πόλεων και πολίτες: μια πληθυντική σχέση με τον αστικό χώρο
Σε αυτό το πλαίσιο, είναι ενδιαφέρον να εξετάσουμε τις διαφορετικές σχέσεις που έχουν τα άτομα με τα αστικά πράσινα περιβάλλοντα. Προκύπτουν τρεις κύριες κατηγορίες πληθυσμών:
•Οι κάτοικοι, έντονα προσκολλημένοι στο σπίτι τους, οι οποίοι θεωρούν το σπίτι τους προστατευτικό καταφύγιο, τόπο αισθήσεων και υλικότητας. Είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στις συνθήκες διαβίωσης στην πόλη και αντιλαμβάνονται άμεσα τα οφέλη ή τις ταλαιπωρίες της αστικής βλάστησης. Η σχέση τους με τον χώρο είναι αισθητηριακή, χαρακτηρίζεται από την επιθυμία για άνεση και αρμονία με το περιβάλλον τους.
•Οι κάτοικοι των πόλεων οι οποίοι χρησιμοποιούν κυρίως την πόλη μέσω μιας χρηστικής πρακτικής, που συχνά επικεντρώνεται στο αυτοκίνητο και τα ταξίδια. Η αντίληψή τους για τα μέρη καθορίζεται από τη χρήση τους: ευκολία μετακίνησης, πρόσβαση σε υπηρεσίες και στάθμευση. Αυτή η ομάδα ανθρώπων απορρίπτει σε μεγάλο βαθμό μια αισθητική προσέγγιση της πόλης, προτιμώντας την άμεση λειτουργικότητα.
•Οι πολίτες που συμμετέχουν στη συλλογική ζωή της γειτονιάς τους. Προτιμούν τις δημόσιες συγκοινωνίες και την αποτελεσματικότητα του μετρό, και ανακατεύονται πρόθυμα με το αστικό πλήθος. Η προσκόλλησή τους σε μέρη είναι έμμεση, συχνά μεσολαβούμενη από ανθρώπινες και κοινωνικές σχέσεις. Ωστόσο, αυτή η ομάδα τείνει να ξεχνά ότι η πόλη είναι επίσης ένας βιολογικός και φυσικός χώρος, όπου η βιοποικιλότητα παίζει βασικό ρόλο.
Συμπέρασμα: προς μια συμφιλίωση με την αστική φύση
Η αστική μορφολογία παρεμβαίνει συνεχώς στην επιθυμία μας να ζήσουμε. Λίγα πράσινα τοπία, βεράντες ή φυτεμένες αυλές, έρχονται σε ρήξη με ένα κυρίως τσιμεντένιο αστικό τοπίο. Ωστόσο, αυτοί οι χώροι μας υπενθυμίζουν τη σημασία της φύσης στην αστική καθημερινότητα.
Είναι επιτακτική ανάγκη να ξανασκεφτούμε τη σχέση μας με τη βλάστηση στην πόλη, όχι πλέον ως απλό εργαλείο ανάπτυξης ή καλλωπισμού, αλλά ως ουσιαστικό συστατικό της ευημερίας μας, της ευαισθησίας μας και της σχέσης μας με τον κόσμο. Ο διάλογος μεταξύ οικολογίας, αισθητικής και πολιτικής πρέπει να ενταθεί για να δημιουργηθούν πόλεις όπου η φύση θα βρει τη θέση που της αξίζει.
