Το κείμενο της Candi Ventura López, γραμμένο στη Γουατεμάλα λίγους μήνες πριν, θα μπορούσε να αφορά στο μεγαλύτερό του μέρος και την Ελλάδα.
Υπήρξα εκπαιδευτικός στη Μέση Εκπαίδευση για εννιά χρόνια, χρόνος κατά τον οποίο κατάφερα να σκάψω την ψυχή κάθε γενιάς για να βρω τα ίδια βρώμικα νερά ενδοοικογενειακής βίας, τα δέντρα που φυτεύτηκαν στα ίδια δάση της μοναξιάς και του αποπροσανατολισμού, τις ίδιες λακκούβες των παρεξηγήσεων, τις αιώνιες τρύπες της αγάπης. Έχω δει τα ίδια τέρατα με διαφορετικά ρούχα, αλλά έχω δει και –σε αυτή την πινακοθήκη ψυχών–, γίγαντες με μάτια γεμάτα θυμό και φόβο, τόσο που προκαλούν παράλυση.
Υπάρχει μια κατηγορία παραδειγμάτων, μορφών και ηθών που λειτουργούν ως μοντέλο που καθοδηγεί ένα άτομο. Μερικά παραδείγματα καθιερώθηκαν από τις κοινωνικές συμβάσεις, και λειτουργούν ως κληρονομιά, επομένως, οι ομάδες που συνθέτουν μικρούς πολιτισμούς τα έχουν θέσει σε εφαρμογή και τα διατήρησαν σιωπηρά για χρόνια.
Έτσι, όταν ενηλικιωνόμαστε, πιστεύουμε ότι ξέρουμε τα πάντα και αρχίζουμε να κρίνουμε τις νέες γενιές γιατί αυτό έκαναν και σε εμάς. Και σαν μονάδες πιστών εκπαιδευμένων και ευθυγραμμισμένων (αλλοτριωμένων) προχωρούμε με τη σημαία της δικής μας ανωτερότητας πλήττοντας και αγνοώντας τις νεότερες γενιές.
Όταν πιστεύουμε ότι τα προβλήματα που έχουν οι έφηβοι είναι «ανωριμότητες» σημαίνει ότι ακολουθούμε και υπερασπιζόμαστε ένα παράδειγμα, το οποίο αποτελεί ολοφάνερα, τη βάση του εκπαιδευτικού και κοινωνικού προβλήματος. Αλλά, εάν οι καταστάσεις που γνώρισα στη διάρκεια αυτών των χρόνων διδασκαλίας μού έχουν ανοίξει τα μάτια σε όλη αυτή την απέραντη γη, τη γεμάτη με άμορφα τέρατα, πόνους και θλίψη στην εφηβεία, δεν μπορώ να φανταστώ τι υφίστανται τώρα σε αυτή τη συγκυρία. Από το να νιώθεις εκείνη τη φρικτή συντριβή, επειδή βλέπεις τον μπαμπά και τη μαμά να παλεύουν, να βλέπεις την ταπείνωση, την έλλειψη χρημάτων, μέχρι το να είσαι θύμα σεξουαλικής κακοποίησης. Και το σάπιο κερασάκι στην τούρτα: το απαρχαιωμένο και καταστροφικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Η γέννηση του σύγχρονου σχολείου ανάγεται στα τέλη του 18ου αιώνα με αρχές του 19ου, δηλαδή, πάνω από 200 χρόνια πριν. Ο στόχος του εκείνες τις μέρες -σε εκείνη που σήμερα είναι γνωστή ως Ανατολική Γερμανία- ήταν ίδιος με τον σημερινό, να δημιουργήσει στρατιώτες και υπάκουους εργαζόμενους που δεν θα είναι σε θέση να ρωτούν και να κρίνουν, πειθήνιους και παραγωγικούς πολίτες του συστήματος.
Μερικά χαρακτηριστικά αυτού του εγκληματικού μοντέλου, τα οποία συνεχίζουν να είναι ένα όπλο στα χέρια ορισμένων ατόμων -που είναι υπεύθυνοι για τη εκπαίδευση- είναι: τυποποιημένα τεστ για ολόκληρο τον μαθητικό πληθυσμό, σαν να μην έχουμε μάθει ακόμη ότι είμαστε διαφορετικοί, ότι μαθαίνουμε με διαφορετικούς τρόπους. Το σύστημα αξιολόγησης, το οποίο οδηγεί σε παράλογη ανταγωνιστικότητα για τον εν λόγω τίτλο τιμής. Η καθήλωση σε ένα θρανίο για τη διάρκεια της ημέρας και το σύστημα ανταμοιβής και τιμωρίας, οι πρώτες οδηγίες, δηλαδή, για τη δημιουργία υποτακτικών και χειραγωγήσιμων κοινωνιών.
Προφανώς αυτά τα δεδομένα δεν μας αποκαλύπτονται ποτέ. Τα έχει ως διδακτέα ύλη ο δάσκαλος ή η δασκάλα που υπηρετεί το μάθημα και συχνά δεν είναι σε θέση να ταρακουνήσει την ψυχή και το σώμα των μαθητ-ρι-ών του για να αρχίσει να δημιουργεί αλλαγές, γιατί… Ποιος δεν είναι εξοργισμένος με το γεγονός ότι συνεχίζουν να μας παρέχουν εκπαίδευση σαν διακόσια χρόνια πριν; Και για τους ίδιους σκοπούς!
Στη διάρκεια αυτής της κρίσης που προκλήθηκε από τον ιό covid-19, όλα αυτά τα χαρακτηριστικά μεταφέρθηκαν από την τάξη –που σε πολλές περιπτώσεις ήταν το μοναδικό ασφαλές μέρος για πολλ@ς εφήβ@ς– στο σπίτι.
Δεν άλλαξε τίποτα. Έμαθα, επίσης, για περιπτώσεις όπου η απογοήτευση του μαθητικού πληθυσμού είναι μεγαλύτερη όχι μόνο γιατί πρέπει να αντιμετωπίσουν το άγχος αυτής της δυσάρεστης για όλους κατάστασης, αλλά πρέπει επίσης να εκτελέσουν υπερβολικές εργασίες, να ερευνήσουν μόν@ τους διαδικτυακά, σε μη ασφαλή μέρη.
Κι αυτό γιατί όποιος οφείλει να καθοδηγήσει τη μαθησιακή διαδικασία δεν παράγει επαρκές ή κατανοητό υλικό και πιστεύει ότι τα συσσωρευμένα συναισθήματα ταυτίζονται με το μίσος για τη μελέτη, επειδή αυτό που «μαθαίνουν» δεν έχει κανένα νόημα στη ζωή τους. Επίσης αναγκάζονται να μην ξοδεύουν πλέον ποιοτικό χρόνο με τον εαυτό τους, να γνωρίζονται μεταξύ τους, να κλάψουν λίγο. Έχουν δικαιώματα και αξιοπρέπεια, αλλά το εκπαιδευτικό σύστημα με μερικούς δασκάλους, ιδανικούς λακέδες, αφαιρεί το δικαίωμα των οκτώ ωρών αναψυχής, των οκτώ ωρών του ύπνου… Και τώρα, αφαιρεί ακόμη και το δικαίωμα να νιώσει κανείς λίγο άσχημα.
Καθηγητ-ρι-ες, έχετε σκεφτεί ποτέ τις μαθήτριές σας που φέρουν το βάρος της διπλής ή τριπλής εργασίας μαζί με τις μητέρες τους; Έχετε σκεφτεί ποτέ ότι πολλές από αυτές δουλεύουν σαν υπηρέτριες στα σπίτια σας; Έχετε σκεφτεί λίγο για το πώς το καταφέρατε αυτό; Κι αν κακοποιούνται σεξουαλικά, σωματικά και ψυχολογικά ενώ εσείς ζητάτε να ολοκληρώσουν μια εργασία ή μια αξιολόγηση που θα είναι άχρηστη στη δική τους πραγματικότητα;
Υπάρχουν, επίσης, και εκείνες οι περιπτώσεις που δεν είμαστε σε θέση να δούμε γιατί τα προνόμιά μας δεν μάς θολώνουν μόνο την όραση αλλά την καρδιά. Τι συμβαίνει με τον μαθητικό πληθυσμό που δεν έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο ή σε έναν υπολογιστή; Τι να πούμε για τη βαθιά Γουατεμάλα; Η ανισότητα σε αυτή τη χώρα υπήρχε ανέκαθεν και εξακολουθεί (να υπάρχει) σε όλους τους χώρους (τομείς), στην πόρτα κάθε σπιτιού. Αυτή η κρίση απλώς την επιτείνει και δεν είμαστε σε θέση να τη δούμε, και ακόμα περισσότερο, να τη νιώσουμε.
Όλη αυτή η κατάσταση πρέπει να μας διδάξει ότι, ως εκπαιδευτικοί, είμαστε θεμελιώδες μέρος της αλλαγής.
Πρέπει να αρχίσουμε να αναπτύσσουμε επαναστάσεις σε κάθε καρδιά των μαθητ@ν με τ@ς οποί@ς μοιραζόμαστε τις γνώσεις. Να σταματήσουμε να απαξιώνουμε τη θλίψη της εφηβείας όταν λέμε “στο Πανεπιστήμιο θα πάτε χειρότερα”. Πρέπει να ξεμάθουμε, να διαγράψουμε όλα όσα μας έβαλε το σύστημα μέχρι το μεδούλι: τον εγωισμό, το να πιστεύουμε ότι είμαστε καλύτερ@ δάσκαλ@ επειδή δίνουμε ένα σωρό εργασίες για το σπίτι, επειδή κανείς δεν νικά την τάξη μας. Φτάνει!
Δεν εκπαιδεύουμε από απόσταση, αλλά εκπαιδεύουμε εν μέσω μιας παγκόσμιας κρίσης.
Ας διαμορφώσουμε νέους ορισμούς, ας διδάξουμε από τις τάξεις μας κάτι σημαντικό για αυτές και αυτούς. Δεν είμαστε εκπαιδευτικοί για να αναπαράγουμε και να διαιωνίζουμε αυτό το εγκληματικό μοντέλο της σχολικής εκπαίδευσης με σκοπό την κατήχηση για ένα χαρτί (απολυτήριο), είμαστε εκπαιδευτικοί επειδή είμαστε ικανοί να δημιουργήσουμε δρόμους για νέες πραγματικότητες. Επειδή μια εκπαίδευση βασισμένη στη συλλογικότητα και την ενσυναίσθηση είναι το μόνο πράγμα που θα μας σώσει από ένα ατομικιστικό και δολοφονικό παρόν και μέλλον.
Μετάφραση: Καλλιόπη Ράπτη
