Ο Τολστόι, ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του κόσμου, υπήρξε υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας συνεχόμενα από το 1902 έως το 1906, καθώς και για το Νόμπελ Ειρήνης το 1901, το 1902 και το 1909. Το ότι δεν το έλαβε ποτέ φαίνεται παράδοξο για πολλούς μέχρι και σήμερα. Πολύ λιγότερο γνωστό όμως είναι ότι προσπάθησε κι ο ίδιος να μην το λάβει!!
Ο Σιλί Προυντόμ (Sully Prudhomme), ο Λέων Τολστόι και το πρώτο βραβείο Νόμπελ
Όταν απονεμήθηκε το πρώτο βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας το 1901, απονεμήθηκε στον πλέον σχετικά άγνωστο Σιλί Προυντόμ. Γεννημένος στις 16 Μαρτίου 1839, ο Προυντόμ ήταν Γάλλος ποιητής και δοκιμιογράφος που απέφυγε το ρομαντικό κίνημα. Χαλαρά συνδεδεμένος με το κίνημα του Παρνασσισμού, o Προυντόμ επιθυμούσε να δημιουργήσει μια επιστημονική ποίηση για την εποχή του. Σύμφωνα με την επιτροπή Νόμπελ, το βραβείο απονεμήθηκε «σε ειδική αναγνώριση της ποιητικής του σύνθεσης, η οποία αποδεικνύει υψηλό ιδεαλισμό, καλλιτεχνική τελειότητα και έναν σπάνιο συνδυασμό των ιδιοτήτων της καρδιάς και του νου».
Ο Λέων Τολστόι ήταν επίσης υποψήφιος για το βραβείο εκείνη τη χρονιά. Ο Ρώσος συγγραφέας απορρίφθηκε λόγω της εκκεντρικής θρησκευτικής του οπτικής και της υιοθέτησης του αναρχισμού. Η επιτροπή ήθελε μια λιγότερο αμφιλεγόμενη προσωπικότητα για το πρώτο βραβείο Νόμπελ, αλλά η απόφαση δεν έγινε δεκτή από την καλλιτεχνική κοινότητα – ή ακόμη και από πολλά μέλη της επιτροπής. Μετά την απόφαση, ο Τολστόι έλαβε μια επιστολή από μια ομάδα Σουηδών καλλιτεχνών και κριτικών που ήταν απογοητευμένοι -και ίσως ακόμη και λίγο σκανδαλισμένοι- από την απόφαση της επιτροπής:
“Προς τον Λέοντα Τολστόι,
Αναφορικά με την απονομή του Βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας για πρώτη φορά, εμείς, οι υπογράφοντες συγγραφείς, καλλιτέχνες και κριτικοί, επιθυμούμε να εκφράσουμε τον θαυμασμό μας για εσάς. Συγκεκριμένα, βλέπουμε στο πρόσωπό σας όχι μόνο τον πιο σεβαστό πατριάρχη της σημερινής λογοτεχνίας, αλλά και για εμάς τον μεγαλύτερο και πιο βαθύ ποιητή που, κατά τη γνώμη μας, θα έπρεπε να ήταν ο πρώτος που θα έπρεπε να σκεφτεί κανείς, ακόμα κι αν εσείς ο ίδιος δεν επιδιώξατε ποτέ αυτό το είδος ανταμοιβής. Αισθανόμαστε την έντονη ανάγκη να σας ενημερώσουμε ότι, ως συνέπεια της τρέχουσας σύνθεσής του, θεωρούμε ότι ο θεσμός που έχει τον έλεγχο του εν λόγω Βραβείου δεν αντικατοπτρίζει ούτε την άποψη των καλλιτεχνών ούτε της κοινής γνώμης. Δεν πρέπει να δημιουργείται η εντύπωση σε άλλες χώρες ότι η τέχνη που προέρχεται από ελεύθερους στοχαστές και ελεύθερα δημιουργικά άτομα, ακόμη και μεταξύ των πολιτών μας που διαμένουν σε απομακρυσμένες περιοχές, δεν εκτιμάται ως της καλύτερης ποιότητας και με το υψηλότερο κύρος από όλους τους άλλους”.
Υπογράφουν οι:
| George Nordensvan Gustaf Janson August Strindberg Π. Staaff Per Hallström Axel Lundegård Oscar Levertin Gustaf af Geijerstam Karl-Erik Forsslund Hilma Angered-Strandberg Ellen Key Hellen Lindgren Nils Kreuger Anders Zorn Acke Andersson Karl The Nordströsm Hallén Wilhelm Peterson-Berger |
Selma Lagerlöf Otto Sylwan Sven Söderman Tor Hedberg Klas Fåhraeus Verner εναντίον Heidenstam Henning Berger Hjalmar Söderberg Daniel Fallström Henning κατά Melsted Edv. Alkman Georg Pauli Richard Bergh Christian Eriksson Oscar Björck Eugène Jansson Gustaf Wickman Bruno Liljefors Emil Sjögren Wilh. Stenhammar Tor Aulin |
Το 1902, ο Τολστόι απορρίφθηκε για άλλη μια φορά για το βραβείο Νόμπελ. Η επιτροπή Νόμπελ το απένειμε στον Theodor Mommson. Η απώλεια του βραβείου δεν φάνηκε να απασχολεί ιδιαίτερα τον Τολστόι. Μάλιστα, είπε ότι «με γλίτωσε από την οδυνηρή ανάγκη να ασχοληθώ με κάποιο τρόπο με τα χρήματα… που γενικά θεωρούνται πολύ απαραίτητα και χρήσιμα, αλλά τα οποία θεωρώ ως την πηγή κάθε είδους κακού». Παρά την ίδια τη συμφιλιωτική αντίδραση του Τολστόι, η οργή συνεχίστηκε. Μια σουηδική εφημερίδα δημοσίευσε ένα κύριο άρθρο το 1902 αποκαλώντας την επιτροπή Νόμπελ «άδικους τεχνίτες και ερασιτέχνες της λογοτεχνίας».
Τρία χρόνια αργότερα, ο Τολστόι δημοσίευσε το «Μεγάλο Αμάρτημα». Αν και πλέον σχεδόν ξεχασμένο, το έργο αφηγείται τη δύσκολη ζωή ενός Ρώσου χωρικού. Η Ρωσική Ακαδημία Επιστημών αποφάσισε ότι το έργο ενίσχυε πραγματικά το κύρος του Τολστόι ως συγγραφέα, γι’ αυτό και τον πρότεινε ξανά για το βραβείο Νόμπελ. Η επιστολή υποψηφιότητας εγκρίθηκε από όλα τα εξαίρετα ακαδημαϊκά ιδρύματα της Ρωσίας και συνοδευόταν από ένα αντίγραφο του «Μεγάλου Αμαρτήματος».
Αλλά ο Τολστόι εξακολουθούσε να μην θέλει ειλικρινά να έχει καμία σχέση με το βραβείο. Μόλις έμαθε για την υποψηφιότητα, πήρε την πένα του. Ο Τολστόι έγραψε στον φίλο του Arvid Jarnefelt, έναν Φινλανδό συγγραφέα και μεταφραστή του, ζητώντας του να αφαιρέσει το όνομά του από τον κατάλογο των υποψηφίων:
«Αν ήταν γραφτό να συμβεί, τότε θα ήταν πολύ δυσάρεστο για μένα να το αρνηθώ. Γι’ αυτό, έχω μια χάρη να σας ζητήσω. Αν έχετε οποιουσδήποτε δεσμούς στη Σουηδία -νομίζω ότι έχετε-, παρακαλώ προσπαθήστε να τους χρησιμοποιήσετε ώστε να μην μου απονεμηθεί αυτό το βραβείο. Παρακαλώ, προσπαθήστε να κάνετε ό,τι καλύτερο μπορείτε για να αποφύγετε την απονομή του βραβείου σε εμένα».
Ο Jarnefelt λέγεται ότι έστειλε μια μετάφραση της επιστολής στην επιτροπή. Το αν παρενέβη ο Jarnefelt ή αν η επιτροπή είχε ούτως ή άλλως τα δικά της σχέδια δεν θα το μάθουμε, αλλά ο Τολστόι δεν κέρδισε το βραβείο – ο Giosuè Carducci το κέρδισε.
Ο Λέων Τολστόι ήταν ο μόνος υποψήφιος που ζήτησε διακριτικά την αφαίρεση του ονόματός του, καθώς και να αρνηθεί το χρηματικό έπαθλο των 100.000 δολαρίων. Μερικά χρόνια αργότερα, όταν το κοινό εξοργίστηκε ξανά που ο Τολστόι δεν προτάθηκε, έγραψε:
«Πρώτον, με έσωσε από τη δύσκολη θέση της διαχείρισης τόσων χρημάτων, επειδή τέτοια χρήματα, κατά τη γνώμη μου, φέρνουν μόνο κακό. Δεύτερον, ένιωσα μεγάλη τιμή που έλαβα τόση συμπάθεια από ανθρώπους που δεν έχω καν γνωρίσει».
Πηγές:
https://blog.bookstellyouwhy.com/sully-prudhomme-leo-tolstoy-and-the-first-nobel-prize
https://lidenz.com/october-8-leo-tolstoy-rejected-nobel-prize/
Δημοσίευση: Ι.Μ. Μαραβελίδη
