Κείμενο: Γιώργος Λούκας (εκπαιδευτικός, Ataxia School)
Φέτος, περισσότεροι από 4 στους 10 υποψηφίους στις Πανελλαδικές Εξετάσεις έγραψαν κάτω από τη βάση σε βασικά μαθήματα, ενώ σε ορισμένα επιστημονικά πεδία το ποσοστό άγγιξε ή και ξεπέρασε το 60%.
Πριν από την κρίση, οι 15χρονοι Έλληνες και Ελληνίδες κινούνταν κοντά στον μέσο όρο των δοκιμασιών PISA· από το 2009 ως το 2022 χάσαμε πάνω από σαράντα μονάδες – ισοδυναμεί με έναν ολόκληρο «σχολικό χρόνο» γνώσης – και σήμερα βρισκόμαστε σχεδόν στον πάτο της Ε.Ε. Η οικονομική κατάρρευση φαίνεται να έπαιξε ρόλο, αλλά δεν φτάνει να την επικαλούμαστε· άλλες χώρες σε παρόμοιες συνθήκες δεν κατρακύλησαν τόσο.
Ποιο σχολείο λοιπόν παράγει αυτά τα αποτελέσματα; Εκείνο με 25 παιδιά ανά τάξη, 35 ώρες την εβδομάδα, εκείνο που τροφοδοτεί με ποτάμια ασκήσεων τα παιδιά και ατελείωτο φροντιστηριακό drill · ένα σχολείο που ζητά γραφειοκράτες-εκτελεστές, όχι παιδαγωγούς. Για να «βγει» η ύλη που επιβάλλεται από τα πάνω, θυσιάζονται η σχέση, η αυτονομία, η φροντίδα και η φαντασία. Κι αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, ο διάλογος δεν μπορεί να εξαντλείται στα απαραίτητα –αλλά μονόπλευρα– ποσοτικά και οικονομικά αιτήματα• πρέπει να ανοίξουμε και τον φάκελο των ποιοτικών. Κλίμα εμπιστοσύνης, συμμετοχής, δημιουργικότητα, κριτική σκέψη, χαρά στη μάθηση. Γιατί αυτό το σχολείο όπως φαίνεται, παρά τη μονοδιάστατη πίεσή του στο «γνωστικό», αποτυγχάνει θεαματικά ακόμη κι εκεί που υποτίθεται ότι μετράει μέσω των εξετάσεων.
…και τώρα κάτι επί προσωπικού…
Έχει πλάκα λοιπόν που γονείς έντρομοι σχεδόν μας ρωτούν. « Ωραία όλα αυτά τα βιωματικά που κάνετε εκεί στo Ataxia…αλλά η ύλη βγαίνει;» Ή όταν ακούμε το ακόμη πιο απολαυστικό: «Για ΚΔΑΠ καλοί είστε..αλλά για σχολείο;». Μια βιαστική απάντηση σε όλα τα παραπάνω θα μπορούσε να ήταν: « Δείτε κι εκεί που θυσιάζεται η χαρά …τι βγαίνει τελικά;»
Οι γονείς που βλέπουν τα νούμερα πανελληνίων ή και PISA πανικοβάλλονται μήπως ένα σχολείο που δίνει χώρο στη χαρά, στη δημοκρατία και στην αυτονομία «θυσιάσει τελικά το γνωστικό» -πόσο χειρότερα εν τω μεταξύ. Αλλά ό,τι αποκαλούμε «γνωστικό» χρειάζεται ακριβώς αυτά τα στοιχεία για να ανθίσει. Οι εναλλακτικές παιδαγωγικές το αποδεικνύουν. Επειδή τα δικά μας αποτελέσματα είναι εκκολαπτόμενα και ακόμη δεν έχουν φανεί θα σας παρουσιάσουμε τι δείχνουν οι μελέτες που αφορούν παιδιά που φοίτησαν σε αντίστοιχα μη παραδοσιακά σχολεία.
Τι λέει λοιπόν η έρευνα για τα σχολεία «που περνάνε καλά»;
• Montessori: παιδιά 3-6 ετών έδειξαν υψηλότερη ακαδημαϊκή επίδοση, καλύτερη κατανόηση των άλλων και περισσότερη αγάπη για τη μάθηση• το μοντέλο, μάλιστα, εξισώνει τις επιδόσεις πλούσιων-φτωχών.
• Waldorf: χαμηλότεροι βαθμοί στα πρώτα χρόνια, αλλά υψηλότεροι στη Β΄ γυμνασίου – και 85 % δηλώνουν ότι το σχολείο τους εμπνέει, έναντι 60 % στα κρατικά.
• Summerhill: απόφοιτοι συνεχίζουν χωρίς υστέρηση τις σπουδές τους και κουβαλούν ισχυρή αυτονομία και δημιουργικότητα.
• Συστηματική ανασκόπηση 2024: 26 διαφορετικά εναλλακτικά μοντέλα αποδίδουν ίσες ή καλύτερες ακαδημαϊκές επιδόσεις και σαφώς καλύτερα κοινωνικο-συναισθηματικά αποτελέσματα.
• Meta-analysis SEL (213 προγράμματα): +11 μονάδες στην ακαδημαϊκή επίδοση όταν καλλιεργούνται συναισθηματικές δεξιότητες.
Με λίγα λόγια…το «περνάω καλά» δεν υπονομεύει τη γνώση , αλλά τη θρέφει. Άρα, ποιο είναι πραγματικά το πρόβλημα; Είναι το άγχος της επιτυχίας σε ένα σύστημα που δεν μετράει τη γνώση; Είναι η κοινωνική άνοδος μέσω της γνώσης που κάποτε σε εποχές των λιγοστών σπουδαγμένων μπορεί να ίσχυε , αλλά τώρα; Άντε και το ‘μαθες απέξω το ποίημα σου… μετά τι γίνεται στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης που ήδη κάνει αυτά που εκπαιδεύεσαι; Είναι ότι, στα σχολεία όπου η ύλη είναι θεός και η σχέση τίποτα, δεν βγαίνει ούτε η ύλη, ούτε το παιδί ακέραιο; Να αποφασίσουμε γιατί μιλάμε και τι διακυβεύεται πρώτα..
Αν αύριο όλα τα παιδιά έγραφαν 20/20, χωρίς χαρά, χωρίς φαντασία, χωρίς φωνή, τι θα είχαμε κερδίσει; Ένα χαρτί, μια πιστοποίηση, όχι όμως μάθηση, ούτε ανθρώπους έτοιμους να χτίσουν έναν καλύτερο κόσμο. Το Ataxia και κάθε σχολείο που σέβεται τον ψυχοσυναισθηματικό άνθρωπο δεν θυσιάζει το γνωστικό. Το διασώζει από την απονέκρωση. Κι αυτό, τελικά, αποδεικνύεται και στους αριθμούς.
