Κείμενο: Ataxia School
Η εκπαίδευση, όπως την έχουμε γνωρίσει, στηρίζεται στην ποσοτική αξιολόγηση, στη βαθμοθηρία και στη μονόπλευρη κρίση των μαθητών/τριων, αφήνοντας εκτός τα πιο κρίσιμα στοιχεία της μάθησης: τη μεταγνώση και τον αναστοχασμό. Στα περισσότερα σχολεία επίσης η αξιολόγηση είναι μια μονόδρομη διαδικασία, όπου οι μαθητές κρίνονται, χωρίς όμως να έχουν τη δυνατότητα να κρίνουν τις μεθόδους, τα εργαλεία και τη μετάδοση της γνώσης που λαμβάνουν. Οι εκπαιδευτικοί αξιολογούν, αλλά δεν αξιολογούνται.
Στο Ataxia School, αντιστρέφουμε αυτή τη λογική. Δεν διδάσκουμε μόνο τα παιδιά να σκέφτονται κριτικά για τη δική τους μάθηση – το ίδιο κάνουμε και εμείς ως παιδαΡωγοί. Βάζουμε τους εαυτούς μας στη διαδικασία της αξιολόγησης και του αναστοχασμού, όχι ως μια τυπική διοικητική διαδικασία, αλλά ως έναν βιωματικό, συλλογικό και μετασχηματιστικό διάλογο. Η δημοκρατική παιδεία δεν αφορά απλώς το ποιος παίρνει αποφάσεις, αλλά το πώς δομείται η ίδια η εκπαιδευτική διαδικασία, πώς διαμορφώνεται ο λόγος για τη μάθηση και ποιος έχει τη δυνατότητα να παρεμβαίνει σε αυτόν.
Η μεταγνώση (Flavell, 1979) είναι η ικανότητα να αναγνωρίζουμε τι ξέρουμε, τι δεν ξέρουμε, τι θέλουμε και τι χρειάζεται να μάθουμε. Στο Ataxia, η μεταγνώση δεν είναι μια θεωρητική δεξιότητα, αλλά μια καθημερινή εκπαιδευτική πρακτική.
Τα παιδιά μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τα γνωστικά τους όρια και να διαχειρίζονται τη μάθησή τους με αυτονομία. Οι παιδαΡωγοί δεν έχουν ως στόχο να γεμίσουν τα παιδιά με πληροφορίες, αλλά να τους δείξουν πώς να μαθαίνουν και να αναστοχάζονται πάνω στη διαδικασία.
Η κριτική αξιολόγηση είναι μέρος της μαθησιακής διαδικασίας, αντί να περιορίζεται στη βαθμολόγηση που επιβάλλεται εξωτερικά από τους ενήλικες.Αφορά στο σύνολο της τη μαθησιακή διαδικασία με ολους τους εμπλεκομένους και γίνεται διαλογικά.
Στην κλασική εκπαίδευση, η έννοια του αναστοχασμού (Schön, 1983) είναι σχεδόν απούσα. Οι μαθητές αξιολογούνται, αλλά δεν τους ζητείται ποτέ να αναστοχαστούν τη διαδικασία της μάθησής τους. Οι εκπαιδευτικοί, από την άλλη, συνήθως περιορίζονται σε διοικητικού τύπου αξιολογήσεις, χωρίς να υπάρχει μια ουσιαστική κουλτούρα συλλογικής ανατροφοδότησης και βελτίωσης.
Στο Ataxia, ο διαλογικός αναστοχασμός είναι καθημερινή πρακτική, τόσο για τα παιδιά όσο και για τους παιδαΡωγούς.Οι μαθητές/τριες έχουν τη δυνατότητα να αξιολογούν τους παιδαΡωγούς τους, όχι για να τους κρίνουν αυταρχικά, αλλά για να συνδιαμορφώνουν τη μαθησιακή διαδικασία.Η διδασκαλία δεν είναι αμετακίνητη, αλλά εξελίσσεται μέσα από τον συνεχή διάλογο με τα παιδιά. Ο αναστοχασμός αφορά τόσο το περιεχόμενο της γνώσης όσο και τον τρόπο μετάδοσής της.
Η διδασκαλία γίνεται συλλογική διαδικασία, όπου η γνώση δεν είναι ένα προκαθορισμένο προϊόν που παραδίδεται από τους δασκάλους στους μαθητές/τριες, αλλά μια συνεχής διερώτηση που αφορά όλους.
Στη δημοκρατική παιδαΡωγική, η εκπαιδευτική διαδικασία δεν είναι ένα κλειστό σύστημα όπου οι μαθητές/τριες είναι παθητικοί αποδέκτες. Εμείς, ως παιδαΡωγοί, θέτουμε τον εαυτό μας στην κρίση των παιδιών, συζητάμε ανοιχτά βελτιώσεις που αφορούν τα διδακτικά αντικείμενα, τον τρόπο μετάδοσης της γνώσης, την ίδια τη σχολική εμπειρία. Αυτό δεν είναι απλώς μια καινοτομία. Είναι ο ορισμός της δημοκρατίας στην εκπαίδευση.
Γιατί η αξιολόγηση δεν είναι κάτι που κάνουμε “στους άλλους”, αλλά μια διαδικασία στην οποία συμμετέχουμε και εμείς. Η ισοτιμία και η συλλογικότητα που διδάσκουμε στα παιδιά δεν μπορεί να είναι απλώς θεωρία – πρέπει να είναι βίωμα.
“Δηλαδή τα άλλα σχολεία δεν είναι δημοκρατικά;”
Αυτό το ερώτημα αναπόφευκτα προκύπτει. Εάν το Ataxia School είναι δημοκρατικό, σημαίνει ότι τα υπόλοιπα σχολεία δεν είναι;
Η απάντηση βρίσκεται στο τι σημαίνει δημοκρατική εκπαίδευση. Στην πλειοψηφία των σχολείων, η δημοκρατία περιορίζεται σε διαδικασίες όπως οι μαθητικές κοινότητες ή η εκλογή εκπροσώπων. Ωστόσο, αν κοιτάξουμε βαθύτερα:
-Ποιος έχει λόγο στη μαθησιακή διαδικασία;
-Ποιος αποφασίζει τι και πώς θα διδαχθεί;
-Ποιος έχει τη δύναμη να αξιολογεί και ποιος απλώς αξιολογείται;
Η πλειοψηφία των σχολείων βασίζεται σε μια ιεραρχική, ενηλικιστική δομή όπου οι μαθητές σπάνια έχουν πραγματική φωνή.
Στο Ataxia, η δημοκρατία δεν είναι μόνο μια διαδικασία συμμετοχής, αλλά μια ριζική αναθεώρηση της σχέσης μεταξύ μαθητών και παιδαΡωγών. Οι μαθητές/τριες δεν μαθαίνουν απλώς “τι είναι δημοκρατία”, αλλά ζουν δημοκρατικά καθημερινά. Ο αναστοχασμός, η μεταγνώση, η ανοιχτή αξιολόγηση των παιδαΡωγών από τους μαθητές είναι όλα στοιχεία που διαμορφώνουν μια εκπαίδευση χωρίς κρυφές ιεραρχίες και προκαθορισμένες εξουσίες.
Στην κλασική εκπαίδευση, η μάθηση και η αξιολόγηση είναι μια κατευθυνόμενη διαδικασία, με τα παιδιά στη θέση των αξιολογούμενων και τους δασκάλους στη θέση των κριτών.
Στο Ataxia School, τολμάμε να ανοίξουμε τον αναστοχασμό προς όλους. Η μεταγνώση, η αυτοαξιολόγηση και η κριτική ανατροφοδότηση των παιδαΡωγών δεν είναι απλές θεωρίες – είναι βιώματα που δομούν ένα σχολείο πραγματικά δημοκρατικό.
Και όταν μας ρωτούν:
“Δηλαδή, τα άλλα σχολεία δεν είναι δημοκρατικά;”
Η απάντηση είναι απλή:
Η δημοκρατία δεν είναι μια αφηρημένη έννοια. Είναι κάτι που πρέπει να ασκείται καθημερινά, από όλους. Και αυτό προσπαθούμε με πολύ κόπο, αυτόαμφισβήτηση και προσπάθεια να κάνουμε στο σχολείο μας.
Το ερώτημα επομένως που συχνά μας κάνετε μπορεί να αντιστραφεί:
Εσείς, πόση δημοκρατία αντέχετε στο σχολείο σας;
Δημοκρατικό σχολείο του Βουνού,
Αταξία,
Για τη ζωή, τη γη, τον πολιτισμό
