Η συνέντευξη του Octave Larmagnac-Matheron με τον Ζακ Ρανσιέρ έγινε λίγο πριν από τη διεξαγωγή των γαλλικών εκλογών. Οι σκέψεις που εκφράζει εδώ ο πάντα οξυδερκής φιλόσοφος παραμένουν το ίδιο επίκαιρες και μετά τις κάλπες. Μετάφραση για το Αυτολεξεί: Θοδωρής Καρυώτης, Επιμέλεια: Αντώνης Χ. | Φωτογραφία κειμένου: Ο Ζακ Ρανσιέρ μιλά σε διαμαρτυρία κατά της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης έξω από το Λούβρο, 27 Μαρτίου 2023.
Ποιες είναι οι πρώτες σας εντυπώσεις από την ανακοίνωση της ανόδου του Εθνικού Συναγερμού (ΕΣ) στις ευρωεκλογές και τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης;
Ζακ Ρανσιέρ: Η εν λόγω άνοδος ήταν αναμενόμενη εδώ και πολύ καιρό. Και, προπάντων, είχε από καιρό προετοιμαστεί συστηματικά από τις κυβερνήσεις μας, τόσο τις αριστερές όσο και τις δεξιές, οι οποίες δεν έπαψαν ποτέ να λένε ότι η ακροδεξιά θέτει τα σωστά ερωτήματα, αλλά ότι μόνο αυτές είναι ικανές να δώσουν τις σωστές απαντήσεις. Προετοιμάστηκε από όλους εκείνους που δεν έπαψαν ποτέ να προωθούν έναν ρατσισμό από τα πάνω απέναντι στον «λαϊκό» ρατσισμό του ΕΣ, από όλους εκείνους που έκαναν αυτόν τον θεσμικό ρατσισμό ελκυστικό, βάφοντάς τον με τα χρώματα της Δημοκρατίας, της κοσμικότητας, της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών, της καταπολέμησης του αντισημιτισμού και άλλων παραδοσιακών αριστερών αξιών. Το πρόβλημα δεν είναι ο αριθμός των ψήφων που έλαβε το ανοιχτά ρατσιστικό κόμμα, αλλά η επικράτηση του ρατσισμού στην κυβέρνηση, στα μέσα ενημέρωσης και στη σφαίρα της διανόησης. Όσο για τον Μακρόν, διακατέχεται από την κοινή αυταπάτη όσων βρίσκονται στην εξουσία, οι οποίοι συγχέουν την επιθυμία τους για εξουσία με την κατοχή σημαντικών στρατηγικών δεξιοτήτων. Καλύτερα να μην προσπαθήσουμε περισσότερο να διεισδύσουμε στα σκοτεινά τους κίνητρα.
Ο Μακρόν λέει ότι διαλύοντας την Εθνοσυνέλευση έκανε την «επιλογή της δημοκρατίας», απευθυνόμενος απευθείας στο εκλογικό σώμα σε μια εποχή αναταραχής. Ποιες είναι οι σκέψεις σας σχετικά με αυτό;
ΖΡ: Η δημοκρατία είναι η εξουσία των ίσων ως ίσων. Η άσκηση αυτής της εξουσίας προϋποθέτει την ύπαρξη μορφών διαβούλευσης και λήψης αποφάσεων που να είναι αυτόνομες από τους κρατικούς θεσμούς και ικανές να ασκούν έλεγχο σε αυτούς. Το εκλογικό σύστημα είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Είναι ένας μηχανισμός ρύθμισης της σχέσης της εξουσίας με τον πληθυσμό, η λειτουργία του οποίου εξαρτάται από την ίδια την εξουσία. Σε ένα αυταρχικό μοναρχικό σύστημα όπως αυτό της Πέμπτης Δημοκρατίας, το διαρκώς διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ της πραγματικότητας της εξουσίας και αυτής της προσομοίωσης λαϊκής εξουσίας καθιστά τις εκλογές μια εμπαθή μηχανή, στην οποία μόνο δύο είδη παθών επιτρέπονται: η παραίτηση ή η μνησικακία. Οι κυβερνήσεις μας έχουν ποντάρει στο πρώτο μέχρι τελικής πτώσεως. Ο ΕΣ ποντάρει στο δεύτερο.
Η δημοκρατία δεν έχει καμία σχέση με αυτά τα παιχνίδια, τα οποία, αντίθετα, καταδεικνύουν την απουσία της.
Δηλαδή δεν βιώνουμε μια κρίση της δημοκρατίας;
ΖΡ: Δεν υπάρχει κρίση της δημοκρατίας επειδή δεν υπάρχει πραγματική δημοκρατία. Υπάρχει ένα μπασταρδεμένο σύστημα που δεν είναι καν αντιπροσωπευτικό, αφού το αντιπροσωπευτικό σύστημα προϋποθέτει τον έλεγχο των ψηφοφόρων επί των εκλεγμένων αντιπροσώπων και των κυβερνήσεων, κάτι που δεν υπάρχει σήμερα. Αυτό που βρίσκεται σε κρίση είναι, στην καλύτερη περίπτωση, η συναινετική ουτοπία της διαχειριστικής διακυβέρνησης, η οποία πιστεύει ότι μια χώρα μπορεί να κυβερνηθεί με τον ίδιο τρόπο που διοικείται μια εμπορική τράπεζα, ζητώντας από τον πληθυσμό μια στο τόσο να εγκρίνει τον ισολογισμό της. Το πρόβλημα είναι ότι, την ίδια στιγμή που εκθέτει τον εαυτό της στην καταστροφή, καταστρέφει επίσης τις προϋποθέσεις για μια δημοκρατική απάντηση και αφήνει χώρο μόνο στις εχθρικές παρορμήσεις.
Γιατί αυτή η κατάσταση ευνοεί την ακροδεξιά; Υπάρχει μια παράδοξη έλξη για τις αυταρχικές μορφές;
ΖΡ: Σίγουρα το ζήτημα δεν είναι οι «αυταρχικές» μορφές. Η ακροδεξιά δεν έχει καμία υπεροχή έναντι των άλλων κομμάτων από αυτή την άποψη. Η προνομιακή της θέση απορρέει από δύο διαφορετικές αιτίες που αθροίζονται.
Πρώτον, σε αυτή τη μηχανή που επιτρέπει μόνο την παραίτηση ή τη μνησικακία, είναι προφανές ότι το πλεονέκτημα έχουν οι ειδικοί στη μνησικακία. Και η διαχείριση της μνησικακίας είναι αδιαμφισβήτητη ειδικότητα της ακροδεξιάς. Δεύτερον, η ακροδεξιά είναι η μόνη δύναμη που μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι παρθένα, ενώ υπάρχει μια απόλυτα δικαιολογημένη αίσθηση ότι η αριστερά είναι η κύρια υπεύθυνη για την κατάσταση που βιώνουμε. Είναι γεγονός ότι το Σοσιαλιστικό Κόμμα έχει προδώσει όλες τις υποσχέσεις του, έχει συνταχθεί με τη λογική του απολυταρχικού καπιταλισμού και έχει εγκατασταθεί ως εταίρος, μαζί με τη Δεξιά, στην εναλλασσόμενη διαχείριση της συναίνεσης. Είναι σαφές ότι το “Λαϊκό Μέτωπο” εξακολουθεί να φέρει το βάρος αυτής της κληρονομιάς.
Φοβάστε ότι η επιτυχία του Εθνικού Συναγερμού θα τροφοδοτήσει τη δυσπιστία απέναντι στη δημοκρατία;
ΖΡ: Επαναλαμβάνω, η δημοκρατία δεν έχει καμία σχέση με όλα αυτά. Το επιχείρημα «η δημοκρατία οδηγεί στον φασισμό» ισοδυναμεί απλώς με το να λέμε ότι οι άνθρωποι είναι ηλίθιοι. Αλλά η ηλιθιότητα, σε αυτή την περίπτωση, προέρχεται από ανθρώπους που θεωρούν τους εαυτούς τους πεφωτισμένους. Δεν έχουν σταματήσει να διατυμπανίζουν ότι η ακροδεξιά θέτει τα σωστά προβλήματα, αλλά είναι ανίκανη να τα λύσει. Οι ψηφοφόροι που επέλεξαν τον ΕΣ είναι πιο λογικοί από αυτούς. Πιστεύουν ότι εκείνοι που θέτουν τα προβλήματα είναι οι πιο ικανοί να τα επιλύσουν. Πρέπει να ξεφύγουμε ριζικά από αυτόν τον φαύλο κύκλο και να ανοίξουμε έναν δημοκρατικό χώρο, έστω εύθραυστο, όπου τα πάμπολλα ζητήματα που σήμερα ομαδοποιούνται κάτω από την αυταρχική ταμπέλα της «μετανάστευσης» θα μπορούν να συζητηθούν ελεύθερα από τους ίδιους τους πληττόμενους.
Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η πολιτική κατάσταση τις επόμενες εβδομάδες; Τους επόμενους μήνες;
ΖΡ: Δεν είμαι πολιτικός επιστήμονας ούτε διαθέτω επιστημονικές γνώσεις που θα μου επέτρεπαν να κάνω προβλέψεις για τα αποτελέσματα των εκλογών και τις συνέπειές τους, οι οποίες σε κάθε περίπτωση δεν θα είναι ιδιαίτερα θετικές, δεδομένης της αδυναμίας των δημοκρατικών δυνάμεων και της δημοκρατικής σκέψης στη χώρα μας σήμερα.
Η επιτακτικότητα με την οποία διοργανώθηκε αυτή η εκλογική διαδικασία δεν θα επιτρέψει καμία σε βάθος συζήτηση, αλλά ούτε και τη δημιουργία ενός δημοκρατικού χώρου ανεξάρτητου από τις κοινοβουλευτικές κομπίνες.
Μακροπρόθεσμα, όμως, μόνο η δημιουργία ενός αυτόνομου χώρου, απαλλαγμένου από τις μικροπρεπείς έριδες των ονομαζόμενων –δικαίως ή αδίκως– αριστερών κομμάτων, μπορεί να προσφέρει ελπίδες για ένα διαφορετικό μέλλον.
