Κείμενο: Ευθύμης Χατζηθεοδώρου. Μπορεί η είδηση του φετινού κινηματογραφικού φεστιβάλ της Βενετίας να πήγαινε χέρι-χέρι στα τοπικά ΜΜΕ με την κατάκτηση του “Χρυσού Λέωντα” της νέας ταινίας του Γιώργου Λάνθιμου “Poor Things”, στην άλλη άκρη της Ευρώπης όμως, ο διάλογος ήταν διαφορετικός.
Η νέα ταινία της Πολωνής Ανιέσκα Χόλαντ, “Πράσινα Σύνορα”, κατάφερε να αποσπάσει το βραβείο της επιτροπής και παράλληλα να χωρίσει την Πολωνική κοινωνία στα δύο. Η διακεκριμένη σκηνοθέτης, χωρίς να περιμένει να “περάσει κάποιος καιρός”, και ενώ μέχρι σήμερα τα σύνορα μεταξύ της Πολωνίας και της Λευκορωσίας μοιάζουν με πεδίο κάποιας μάχης, επέλεξε να φτιάξει μια ταινία για τη μετανάστευση, την εργαλειοποίηση των σωμάτων, το απρόσωπο της εξουσίας και την ανθρωπιά.
Λίγα λόγια για την κατάσταση στη περιοχή:
Από το καλοκαίρι του 2021, και αφού οι σχέσεις μεταξύ της Λευκορωσίας με την Ευρωπαική Ένωση πηγαίναν από το κακό στο χειρότερο, ο δικτάτορας Λουκασένκο απείλησε πως “θα πνίξει την Ευρώπη στα ναρκωτικά και τους μετανάστες”. Λίγο καιρό αργότερα, τόσο οι αρχές όσο και τουριστικά γραφεία ξεκίνησαν καμπάνιες στην μέση ανατολή μιλώντας για υποτιθέμενη “ελεύθερη είσοδο στην ΕΕ από την πλευρά της Λευκορωσίας”.
Δεν χρειάστηκε πολύς χρόνος για να δημιουργηθεί μια νέα “διαδρομή” ανθρώπων από την Τουρκία προς τη Λευκορωσία, με ελπίδα για είσοδο στην ΕΕ και μια καλύτερη ζωή. Χρονικά, ταίριαξε πολύ εύκολα στον δικτάτορα καθώς η “βαλκανική διαδρομή”, αυτή μέσω της Ελλάδας, είχε μετατραπεί σε μια από τις πιο θανατηφόρες, με πολλαπλές κατηγορίες προς το Ελληνικό λιμενικό για απαγωγές μεταναστών που είχαν ΗΔΗ φτάσει σε ελληνικό έδαφος και επαναπροώθηση τους μέσω πλωτών σκηνών χωρίς μηχανή.
Από την άλλη πλευρά των συνόρων, οι αρχές δεν είχαν καμία πρόθεση να επιτρέψουν το δικαίωμα άσκησης άσυλου με την Πολωνική κυβέρνηση να μεταφέρει γρήγορα χιλιάδες συνοριοφύλακες, στρατό αλλά και την ανέγερση ενός φράχτη στο δάσος, ή αλλιώς το “πράσινο σύνορο” που χωρίζει τις δύο χώρες.
Η στρατιωτικοποίηση των συνόρων, παρέα με τον βαρύ χειμώνα της Πολωνίας κατάφερε να κορυφώσει την κρίση το χειμώνα του 2022 όταν και δεκάδες άτομα έχασαν τη ζωή τους στη προσπάθεια τους να βρεθούν εντός ζώνης της ΕΕ.
Η είδηση της ταινίας, δημιούργησε αμέσως “εμφύλιο” στη Πολωνία. O πρωθυπουργός της χώρας, Ματέους Μοραβιέτσκι, χαρακτήρισε τη ταινία ως “μια συλλογή απροκάλυπτων ψεμάτων” που ως στόχο έχει “να δυσφημίσει τη Δύση και να αποσπάσει τη προσοχή από τον ένδοξο και βασικό ρόλο της Πολωνίας στη βοήθεια του αγώνα στην Ουκρανία”. Ακόμη πιο απροκάλυπτα, ο υπουργός δικαιοσύνης Ζμπίγκνιου Ζιόμπρο, παρομοίασε την Χόλαντ με τον Γιόζεν Γκέμπελς, τον επικεφαλή της ναζιστικής προπαγάνδας και την ταύτησε με τους “Σοβιετικούς και τους Ναζί” που “χρησιμοποιούσαν προπαγανδιστικές ταινίες για να καταστρέφουν την εικόνα της Πολωνίας και των Πολωνών”. Εθνικιστικές οργανώσεις επίσης κάλεσαν για μποικοτάζ της ταινίας αποκαλώντας την “αντι-Πολωνική προπαγάνδα” και “ασεβή προς τους γενναίους άντρες που φυλάνε τα σύνορα μας” στην πιο ίσως εθνικά αφομοιωμένη χώρα στην Ευρώπη.
Πριν ξεκινήσουν ακόμη οι προβολές, ακροδεξιά τρολ διοργάνωσαν διαδικτυακές επιθέσεις ενάντια της ταινίας σε ιστοσελίδες όπως το IMDB και το Πολωνικό FilmWeb, καταρρακώνοντας έτσι τις ιντερνετικές της βαθμολογίες.
Λίγο καιρό αργότερα, όταν και η ταινία ξεκίνησε να διανέμεται στα σινεμά της χώρας, εθνικιστικές ομάδες προσπάθησαν μέσω συγκεντρώσεων να αποτρέψουν την προβολή της ή την προσέλευση του κόσμου σε αυτή. Από την άλλη, ακτιβιστικές οργανώσεις που ασχολούνται με τους πρόσφυγες, αντιφασιστικές ομάδες αλλά και καλλιτεχνικές οργανώσεις που στέκονται ενάντια στη φίμωση της τέχνης βρισκόντουσαν συχνά απέναντί τους.
Οι εθνικιστές συγκεντρωνόντουσαν έξω από τα σινεμά της χώρας με σλόγκαν όπως “Ο Πούτιν σας ευχαριστεί γι’ αυτό που κάνετε” και “Όχι στην Πολωνία-Ουράνιο τόξο”. Οι αντιφασίστες που στέκονταν απέναντι τους, οι οποίοι ταύτιζαν συχνά τη βοήθεια προς τους πρόσφυγες με την βοήθεια που αντιφασίστες παρείχαν σε Εβραικές οικογένειες κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, απαντούσαν με το σύνθημα “Πολωνία λευκή, μόνο τον χειμώνα!”
Η ταινία, μπλέκοντας πραγματικά όσο και φανταστικά γεγονότα, περιγράφει την κόλαση των “πράσινων συνόρων” μέσα από τα μάτια μιας οικογένειας από την Συρία, μιας ομάδας ακτιβιστών αλλά και των συνοριοφυλάκων.
Στην Ελλάδα προβλήθηκε ήδη στις νύχτες πρεμιέρας και η διανομή της ξεκινάει στην Αθήνα στις 23 Νοέμβρη.
