Δημοσιεύθηκε στις 17/11/2024, στη διαδικτυακή σελίδα El Salto από τους Vidal Labajos (Ένωση Ενοικιαστριών Μαδρίτης), τον Javier Gil (Ένωση Ενοικιαστριών Μαδρίτης), και τη Nuria Comerma (Ένωση Ενοικιαστριών Καταλονίας). Μετάφραση για το Αυτολεξεί: Νίκος Βράντσης
Στις 13 Οκτωβρίου ένα τεράστιο πλήθος ανθρώπων διέσχισε το κέντρο της Μαδρίτης, σηματοδοτώντας την αρχή των νέων κινητοποιήσεων που ξεκίνησαν από την Ανδαλουσία και συνέχισαν στους δρόμους της Βαρκελώνης, του Μπούργος, της Οβιέδο, της Σαραγόσα, της Σαλαμάνκα και του Μπιλμπάο. Στην Καταλονία, αυτόν τον μήνα δημιουργήθηκαν πάνω από 40 τοπικές επιτροπές με περίπου 50 άτομα σε κάθε μία, προκειμένου η πορεία για τη στέγαση της 23ης Νοεμβρίου να αποτελέσει σημείο αναφοράς των κινημάτων στέγασης για τα επόμενα χρόνια. Αλλά αυτό δεν συνέβη από τη μια μέρα στην άλλη. Είναι εδώ και πάνω από επτά χρόνια που οργανώνουμε, συζητάμε και συνδικαλιζόμαστε γύρω από το ζήτημα της στέγασης.
Διαμαρτυρίες και καλέσματα για απεργία ενοικίων, έχουν γεμίσει τα πρωτοσέλιδα των κυριότερων εφημερίδων και τα δελτία ειδήσεων, προκαλώντας συγκρίσεις με το κίνημα της 15ης Μαΐου (15Μ). Κάποιοι/ες από εμάς συμμετείχαμε ενεργά σε εκείνη την περίοδο λαϊκής εξέγερσης και πιστεύουμε ότι στον νέο κύκλο που ξεκινά, πρέπει να διδαχθούμε από τα λάθη και τις αρετές εκείνου του πολιτικού κύκλου, που είτε το θέλουμε είτε όχι, σημάδεψε μια ολόκληρη γενιά. Οι βασικές αρχές εκείνου του προηγούμενου κύκλου βρίσκονται υπό αμφισβήτηση και πράγματι πρέπει να ξεπεραστούν, αλλά χωρίς να παρασυρθούμε από ιδεαλιστικές υπερβολές ή ταυτοτικές περιχαρακώσεις που μας απομακρύνουν από τα πραγματικά πολιτικά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε.
Ο κύκλος του 15Μ, παρά τις σημαντικές του συνεισφορές, έδειξε την αδυναμία του κινηματισμού ως στρατηγική προσέγγιση. Ο συνδυασμός δράσεων συλλογικής κινητοποίησης ανά τομείς και χαλαρών οργανωτικών δομών αποδείχτηκε αδύναμος να διατηρήσει μακροπρόθεσμα την κοινωνική ισχύ του. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι αντιπαραθέσεις που προέκυψαν μετά το 15Μ όχι μόνο να καταστήσουν στάσιμες αλλά να αποδυναμωθούν, επιτρέποντας την ανασυγκρότηση του πολιτικού συστήματος που είχε τεθεί υπό αμφισβήτηση.
Για να αποφευχθεί ένας νέος κύκλος «κρίσης-δυσαρέσκειας-κινητοποίησης-απογοήτευσης-αποδιοργάνωσης» είναι απαραίτητο κάθε νέος κύκλος να οδηγεί στην οικοδόμηση πιο σταθερών και αποτελεσματικών κατακτήσεων, επιτρέποντάς μας να ξεκινήσουμε τον επόμενο κύκλο από μια πλεονεκτική θέση. Δεν βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο 15Μ ούτε θέλουμε άλλο ένα 15Μ, αλλά πρέπει να αξιοποιήσουμε τα μαθήματα για να ξεκινήσουμε έναν νέο πολιτικό κύκλο που θα μας πάει πιο μακριά. Τώρα προτείνουμε ορισμένα βασικά στοιχεία αυτής της πολιτικής υπόθεσης μετά το 15Μ.
Ένα πολλαπλό υποκείμενο
Για την οικοδόμηση ενός διευρυμένου κινήματος θα πρέπει να δημιουργήσουμε ένα σχέδιο που θα αφορά την κοινωνική πλειοψηφία και θα χαρακτηρίζεται από την επιδίωξη για σύνθεση. Θα πρέπει να αναγνωρίζει την ποικιλομορφία και την πολυπλοκότητα των κοινωνιών μας και κατανοεί ότι το βασικό πολιτικό επίδικο δεν είναι απλώς να φέρουμε κοντά αυτούς/ές που ήδη μοιράζονται κοινές ιδέες ή μονάχα τα αποκλεισμένα και φτωχοποιημένα τμήματα της κοινωνίας.
Για να προχωρήσουμε σε μια μαζική πολιτική δράση με δυνατότητα ηγεμονικής διεκδίκησης, πρέπει να οικοδομήσουμε ένα πολλαπλό υποκείμενο μέσω αγώνων, συμφωνιών και σύνθετων συμμαχιών, αποφεύγοντας να απομονωθούμε κοινωνικά και πολιτικά. Αυτό το υποκείμενο δεν είναι δεδομένο· μπορεί να σχηματιστεί μόνο μέσα από διαδικασίες αγώνων και διεκδικήσεων.
Η πρόκληση είναι να εντοπίσουμε τις βασικές αντιφάσεις του σύγχρονου καπιταλισμού, να διευρύνουμε τα πεδία αγώνα και να δημιουργήσουμε μηχανισμούς για την αποτελεσματική διεκδίκηση. Δεν στοχεύουμε να ενώσουμε άτομα που μοιράζονται ούτως ή άλλως την ίδια ιδεολογία ούτε να εκπροσωπήσουμε αποκλειστικά τους αποκλεισμένους, αλλά να δημιουργήσουμε ένα πολυσύνθετο συλλογικό υποκείμενο.
Συνδικαλισμός βάσης
Ο συνδικαλισμός βάσης είναι η μέθοδός μας για να οικοδομήσουμε ένα σχέδιο που θα ωφελήσει την κοινωνική πλειοψηφία. Είναι ο τρόπος με τον οποίο η κρίση μετατρέπεται σε αγώνα και ο αγώνας σε λαϊκή οργάνωση. Ο νέος συνδικαλισμός στις Ηνωμένες Πολιτείες, αντλεί έμπνευση από την παράδοση του αναρχοσυνδικαλισμού, από την κριτική του τόσο στα κοινωνικά κινήματα όσο και στον παραδοσιακό συνδικαλισμό, αλλά και από την ρεαλιστική προσέγγισή του στην οικοδόμηση ενός μαχητικού και δημοκρατικού συνδικαλισμού. Η πολιτική του επιτυχία έγκειται στη δυνατότητα του να δημιουργήσει μια ολοένα και μεγαλύτερη βάση από απλούς ανθρώπους – που ποτέ πριν δεν είχαν εμπλακεί και που δεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους ακτιβιστές. Για πολλούς από αυτούς, αυτή θα είναι η πρώτη φορά που συμμετέχουν σε έναν αγώνα, και αυτό είναι το πιο πολύτιμο στοιχείο.
Ο στόχος δεν είναι να δημιουργήσουμε μια βάση από υπερδραστήριους ακτιβιστές που ξεκινούν φιλόδοξες καμπάνιες, αλλά να οικοδομήσουμε μια συνδικαλιστική βάση από απλούς ανθρώπους, που εμπλέκονται σε διαδικασίες αγώνα.
Ο συνδικαλισμός βάσης σπάει το στερεότυπο του κλασικού ακτιβιστή ως κύριου συντελεστή και οργανωτή. Ο στόχος δεν είναι ούτε να “ενεργοποιήσουμε λίγους υπερ-αγωνιστές” ούτε να “βοηθήσουμε” ή να “εκπροσωπήσουμε” όσους υφίστανται την αδικία, αλλά να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε οι άνθρωποι να ενεργοποιήσουν τον δικό τους αγώνα. Οι αγώνες, οι κινητοποιήσεις και οι καμπάνιες πρέπει να θεωρούνται απλά μέσα για τη διεύρυνση της συνδικαλιστικής βάσης και ποτέ αυτοσκοπός.
Ορίζοντες μετασχηματισμού
Ένα σχέδιο που θα απευθύνεται στην κοινωνική πλειοψηφία χρειάζεται έναν καθορισμένο ορίζοντα μετασχηματισμού, που θα αμφισβητεί τις ηγεμονικές ιδέες για τη ζωή στον καπιταλισμό. Τα κοινωνικά κινήματα συνήθως προσφέρουν ορίζοντες θυσίας: να καταναλώνεις λιγότερο, να μην είσαι τουρίστας, να καταργήσεις την ιδιωτική ιδιοκτησία κ.λπ. – εν ολίγοις, να αφοσιωθείς σε δραστηριότητες που μπορεί να μη σου αρέσουν, αλλά που θεωρούνται κοινωνικά αναγκαίες. Επιπλέον, συνήθως δίνουν έμφαση σε ατομικές συμπεριφορές χωρίς σαφή δομική επίδραση. Έτσι, αντί να αμφισβητούν τις ηγεμονικές ιδέες για τη ζωή που επιβάλλει ο καπιταλισμός, συχνά επιστρατεύουν μια ηθικολογία – κάτι που καθιστά αδύνατη τη συλλογική δράση.
Ένα σχέδιο που θα απευθύνεται στην πλειοψηφία πρέπει να δημιουργεί ορίζοντες μετασχηματισμού που θα είναι επιθυμητοί για τους ανθρώπους. Η αντί-ηγεμονία δεν μπορεί να νοηθεί έξω από την κοινωνία που φιλοδοξεί να μετασχηματίσει, και η μετασχηματιστική πολιτική πρέπει να ενσωματώνει τα θετικά στοιχεία του αποδεκτού τρόπου ζωής και των συνηθισμένων πρακτικών, αποφεύγοντας ελιτισμούς και αριστερίστικους σεχταρισμούς.
Όταν κάποιος συμμετέχει σε έναν αγώνα –για την υπεράσπιση της κατοικίας του, της γειτονιάς του, της επικράτειάς του– πρέπει να αισθάνεται ότι είναι μέρος ενός μεγαλύτερου, επιθυμητού μετασχηματιστικού έργου, που υπερβαίνει την ατομική και υλική διάσταση αυτού του αγώνα.
Μια διαλεκτική συστατικού-καταστατικού χαρακτήρα
Η πολιτική μας παράδοση μας προσφέρει αρκετές εμπειρίες στην προώθηση διαδικασιών που βασίζονται στην αλληλοϋποστήριξη, την αυτοδιαχείριση ή τον συνελευθερισμό, που δημιουργούν εναλλακτικές μορφές κοινωνικής αναπαραγωγής σε συνθήκες κρίσης, όταν η αγορά και το κράτος αποτυγχάνουν. Αυτές οι προσπάθειες είναι πραγματικά μετασχηματιστικές, αλλά μονάχα σε μικρή κλίμακα: επηρεάζουν μόνο τους ανθρώπους που συμμετέχουν σε αυτές τις ομάδες και κινδυνεύουν να μετατραπούν σε αυτοδιαχείριση της μιζέριας που διευκολύνει την καπιταλιστική αναπαραγωγή, αντί να δημιουργεί προϋποθέσεις ρήξης. Στην πραγματικότητα, αντί να δημιουργούν «κοινοτικές δικτυώσεις», όπως θα έλεγε η Raquel Gutiérrez, συνήθως εμφανίζονται ως μια «συστάδα μικρών έργων», που είναι ανίκανα να συγκροτηθούν ως αντι-ηγεμονική δύναμη και παραμένουν νησίδες αυτόνομων πρακτικών που γίνονται ανεκτές από το κράτος και την αγορά.
Οι απαντήσεις αυτές δεν μπορούν να συσταθούν ως αντι-ηγεμονική δύναμη αν λείπει το καταστατικό τους σκέλος: η αμφισβήτηση και η αποδόμηση των κυρίαρχων δομών. Η καθημερινή σύγκρουση τόσο στις υλικές διαστάσεις της ζωής, αλλά και στο ιδεολογικό-πολιτισμικό πεδίο, είναι απαραίτητη για να αναδειχθούν οι αντιφάσεις του κεφαλαίου, να απονομιμοποιηθεί η εκμετάλλευση, και οι κυρίαρχες δομές του καπιταλισμού.
Συνομοσπονδία αγώνων
Αν οι κοινωνίες μας εισέλθουν σε μια φάση όπου η κρίση βαθαίνει, όπως συνέβη μετά το 2008, θα διαπιστώσουμε ότι οι δυνάμεις μας δεν βρίσκονται σε πολύ καλύτερη κατάσταση απ’ ό,τι πριν από μία δεκαετία. Ο κύκλος του κινήματος 15Μ δεν κατάφερε να συγκεντρώσει αρκετή κοινωνική δύναμη για να αντιμετωπίσει την νέα κρίση από ισχυρότερη θέση.
Η υπόθεση της οπισθοφυλακής, σε ένα πλαίσιο «πολέμου θέσεων», υποδηλώνει ότι ο τρέχων πολιτικός στόχος είναι η δημιουργία των συνθηκών για τη διαμόρφωση ενός αντι-ηγεμονικού μπλοκ. Αυτό το μπλοκ πρέπει να είναι εργαλείο για τη συσσώρευση δυνάμεων, χτίζοντας μια νέα αντι-ηγεμονία βασισμένη στις δικές μας μορφές ζωής.
Η κρίση του καπιταλισμού δημιουργεί ανισορροπίες ταυτόχρονα σε πολλούς τομείς. Αυτό σημαίνει ότι οι αγώνες που περιορίζονται σε συγκεκριμένους τομείς, αν και σημαντικοί για τη συγκέντρωση δυνάμεων, δεν μπορούν από μόνοι τους να ξεπεράσουν τη λογική του κεφαλαίου, που μπορεί να μετατοπίσει τις αντιφάσεις του σε άλλους τομείς.
Έτσι, το αντι-ηγεμονικό, ποικιλόμορφο και λαϊκό μπλοκ πρέπει να είναι το εργαλείο για τη συσσώρευση δυνάμεων, οικοδομώντας μια νέα ηγεμονία βασισμένη στις δικές μας θεσμίσεις και κοινωνικές βάσεις
