Κείμενο: Ataxia School
Ένα σχολείο που εφαρμόζει τα παιδαγωγικά κοινά στην πράξη λειτουργεί με βάση τις αρχές της συλλογικότητας, της συμμετοχής, της αυτονομίας και της ισότητας στη διαχείριση πόρων, χρόνου και αποφάσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, οι μαθητές/τριες, οι εκπαιδευτικοί και οι άλλοι εμπλεκόμενοι διαχειρίζονται από κοινού τόσο το υλικό όσο και το άυλο περιβάλλον της εκπαίδευσης, με σκοπό την προώθηση της δημοκρατίας, της συνεργασίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Ας δούμε παρακάτω ορισμένα από τα χαρακτηριστικά που εφαρμόσαμε στο σχολείο μας, αλλά θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε κάθε σχολείο:
1. Συλλογική Λήψη Αποφάσεων
Δημοκρατικές Συνελεύσεις: Οι αποφάσεις για την οργάνωση της σχολικής ζωής, όπως το πρόγραμμα μαθημάτων, οι κανονισμοί, οι δραστηριότητες και οι κοινόχρηστοι πόροι, λαμβάνονται από μαθητές/τριες, εκπαιδευτικούς ( οι γονείς συμμετέχουν με τη σειρά τους σε ομάδες αυτομόρφωσης, οργάνωσης και διαχείρισης εξωσχολικών δραστηριοτήτων. Όσον αφορά το σχολικό πρόγραμμα αντίθετα ο ρόλος τους είναι επικουρικός. Μπορούν να διατυπώσουν τη γνώμη τους, πρότασή τους, αλλά δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα για τα μέλη της σχολικής συνέλευσης που αποτελείται αποκλειστικά από παιδαρωγούς/μαθητές/τριες) μέσω συνελεύσεων. Σε αυτές τις συνελεύσεις, όλοι έχουν ισότιμη φωνή και συμμετέχουν στη διαδικασία διαλόγου και λήψης αποφάσεων.
Συμμετοχή των Μαθητών/τριων: Οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά σε επιτροπές που έχουν αναλάβει τη διαχείριση διαφορετικών πτυχών του σχολείου (π.χ. περιβαλλοντική επιτροπή, επιτροπή διατροφής), αναλαμβάνοντας ευθύνη για τις αποφάσεις και τις πράξεις τους.
2. Αυτοδιαχείριση Πόρων
Κοινή Χρήση Υλικών: Οι μαθητές/τριες και οι εκπαιδευτικοί διαχειρίζονται από κοινού τα υλικά του σχολείου, όπως βιβλία, τεχνολογία, αίθουσες και εργαστήρια. Για παράδειγμα, μπορεί να υπάρχει μια κοινόχρηστη βιβλιοθήκη ή ψηφιακή πλατφόρμα όπου οι μαθητές μοιράζονται γνώση και εκπαιδευτικούς πόρους μεταξύ τους.
Σχολικός Κήπος ή Εργαστήρια: Σε ένα σχολείο παιδαγωγικών κοινών, μπορεί να δημιουργηθεί ένας σχολικός κήπος ή εργαστήρια, όπου οι μαθητές φροντίζουν και διαχειρίζονται τους πόρους συλλογικά. Τα προϊόντα της εργασίας τους (π.χ., λαχανικά, χειροτεχνίες) μοιράζονται μεταξύ τους ή χρησιμοποιούνται για κοινό όφελος.
3. Ανοιχτός και Συνεργατικός Χώρος Μάθησης
Ευέλικτοι Χώροι Μάθησης: Η σχολική τάξη δεν είναι στατική και παραδοσιακή. Οι χώροι μάθησης είναι ευέλικτοι και διαμορφώνονται από τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς ανάλογα με τις ανάγκες τους. Μπορεί να υπάρχουν ανοιχτές αίθουσες, συνεργατικοί χώροι, ακόμα και υπαίθριοι χώροι μάθησης.
Διαθεματική και Συνεργατική Μάθηση: Τα παιδιά συνεργάζονται μεταξύ τους, αλλά και με τους δασκάλους, σε διαθεματικά projects που ενισχύουν την κριτική σκέψη και τη δημιουργικότητα. Για παράδειγμα, ένα project που αφορά τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό μπορεί να συνδυάζει γνώσεις από τη γεωγραφία, τη βιολογία και την κοινωνική επιστήμη.
4. Συλλογική Ευθύνη και Λογοδοσία
Αυτονομία και Ευθύνη: Οι μαθητές δεν υπόκεινται σε αυστηρή πειθαρχία, αλλά αναλαμβάνουν ευθύνη για τις πράξεις τους μέσω συλλογικών διαδικασιών λογοδοσίας. Αν κάποιος παραβεί έναν κανόνα, η συζήτηση γίνεται δημοκρατικά μέσα στην ομάδα, και οι συνέπειες καθορίζονται από κοινού.( Φυσικά υπάρχουν συνέπειες!). Ένα κοινό είναι προπαντός συνυποχρέωση.
Αναστοχασμός: Υπάρχει συνεχής αναστοχαστική διαδικασία, όπου μαθητές και δάσκαλοι εξετάζουν τις πρακτικές τους και αναζητούν τρόπους βελτίωσης της διαχείρισης των κοινών.
5. Προώθηση της Αλληλεγγύης και της Κοινωνικής Δικαιοσύνης
Συμμετοχή Όλων: Όλοι οι μαθητές/τριες συμμετέχουν ισότιμα, ανεξάρτητα από την κοινωνική, πολιτισμική ή οικονομική τους κατάσταση. Τα παιδιά ενθαρρύνονται να βοηθούν το ένα το άλλο, δημιουργώντας μια κουλτούρα αλληλεγγύης.
Κοινωνικά Δίκτυα Στήριξης: Δημιουργούνται κοινωνικά δίκτυα μεταξύ των μαθητών/τριων και των οικογενειών τους, που στηρίζουν όσους έχουν ανάγκη. Ένα από τα πιο συγκινητικά γεγονότα της περσινής χρονιάς ήταν -κάτι που μεταφέρθηκε βέβαια τελείως ανάποδα-, όταν μια οικογένεια δεν μπορούσε να καλύψει τις οικονομικές της υποχρεώσεις ως προς τον συνεταιρισμό , κάποιοι γονείς κάλυψαν προκαταβάλλοντας έξοδα της χρονιάς – τα οποία βεβαίως ήταν προκαθορισμένα από τη Γενική Συνέλευση-.
6. Ελευθερία στη Μάθηση και Εξατομίκευση
Αυτο-καθοδηγούμενη Μάθηση: Οι μαθητές/τριες έχουν την ευκαιρία να επιλέγουν και να καθοδηγούν τη δική τους μαθησιακή πορεία, επιλέγοντας τα αντικείμενα που τους ενδιαφέρουν. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω εναλλακτικών προγραμμάτων μάθησης ή αυτοσχεδιασμένων project.
Δάσκαλοι ως Παιδαρωγοί: Οι δάσκαλοι δεν είναι οι αποκλειστικοί κάτοχοι της γνώσης αλλά συντονίζουν και υποστηρίζουν τη μάθηση, λειτουργώντας ως διευκολυντές, προάγοντας την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της δημιουργικότητας.
7. Εμπλοκή της Κοινότητας και του Περιβάλλοντος
Σύνδεση με την Κοινότητα: Το σχολείο δεν είναι απομονωμένο από την κοινότητα αλλά ανοικτό σε αυτήν. Οι μαθητές/τριες συμμετέχουν σε δράσεις που αφορούν την τοπική κοινότητα, όπως περιβαλλοντικές δράσεις, συνεργασίες με τοπικούς φορείς ή πολιτιστικά προγράμματα.
Σχέση με το Περιβάλλον: Το σχολείο λειτουργεί με αειφορικές πρακτικές και οι μαθητές/τριες μαθαίνουν να διαχειρίζονται φυσικούς πόρους με σεβασμό και υπευθυνότητα. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω της εφαρμογής προγραμμάτων ανακύκλωσης, ενεργειακής εξοικονόμησης και διαχείρισης αποβλήτων.
Ένα σχολείο που εφαρμόζει παιδαγωγικά κοινά δεν είναι απλώς ένας χώρος μάθησης, αλλά ένας ζωντανός οργανισμός που λειτουργεί με βάση την ισότητα, την αυτοδιαχείριση και τη δημοκρατία. Οι μαθητές/τριες είναι ενεργοί συνδιαχειριστές των πόρων και των δραστηριοτήτων του σχολείου, αποκτώντας όχι μόνο γνώση αλλά και δεξιότητες συλλογικότητας, κριτικής σκέψης και αυτονομίας. Η συλλογική λήψη αποφάσεων, η δημοκρατική διαχείριση, η ελευθερία μάθησης και η προώθηση της αλληλεγγύης και της κοινωνικής δικαιοσύνης είναι οι θεμελιώδεις αξίες που διέπουν τη λειτουργία του σχολείου.
Ataxia School
Δημοκρατικό σχολείο του Βουνού,
Για τη ζωή, τη γη, τον πολιτισμό
