Διεθνές συνέδριο: «Κορνήλιος Καστοριάδης: 1922-2022. Εκατό χρόνια από τη γέννηση του φιλοσόφου της αυτονομίας», 11-13 Μαρτίου 2022, τμήμα Πολιτικών Επιστημών Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη // International Conference: “Cornelius Castoriadis: 1922-2022. One hundred years since the birth of the philosopher of autonomy”, March 11-13, 2022, Department of Political Sciences, AUTh, Thessaloniki.
English below!
Ακολουθεί η σχετική πρόσκληση:
Εκατό χρόνια μετά τη γέννηση του Κορνήλιου Καστοριάδη στην Κωνσταντινούπολη, τον Μάρτιο του 1922, το έργο του δεν έχει πάψει να μας προσκαλεί να στοχαστούμε έναν κόσμο που τελεί σε βαθύ μετασχηματισμό.
Κατά τη διάρκεια του βίου του, ο Καστοριάδης ενεπλάκη ενεργά στους παγκόσμιους πολιτικούς αγώνες, διατηρώντας το κριτικό του βλέμμα απέναντι στις μεταλλάξεις των διάφορων μορφών κυριαρχίας στη Δύση και στην Ανατολή. Η ένταξή του στο τροτσκιστικό ρεύμα, η πάλη ενάντια στον σταλινισμό, η ίδρυση της πολιτικής ομάδας Socialisme ou Barbarie και της ομώνυμης επιθεώρησης μαζί με τον Κλοντ Λεφόρ, οι εξεγέρσεις της Αν. Γερμανίας (1953) και της Ουγγαρίας (1956), τα γεγονότα του γαλλικού Μάη του 1968, σημαδεύουν μια φάση του έργου του, η οποία έμελλε να ολοκληρωθεί με τη ρήξη του με την μαρξισμό. Ρήξη που σηματοδοτεί ταυτόχρονα τη ρήξη του με την κληρονομημένη φιλοσοφία, όπως και την έναρξη ενός «μεταθανάτιου» κριτικού διαλόγου «σ’ αυτή τη διαχρονική Αγορά, σ’ αυτόν τον κοινωνικο-ιστορικό δημόσιο χώρο, όπου ασκείται ο στοχασμός και ο αυτοστοχασμός».
Οι κεντρικές έννοιες του διανοητή υπερβαίνουν την παραδοσιακή φιλοσοφική σύλληψη του όντος, του ανθρώπου και της κοινωνίας με βάση την υπερ-κατηγορία της καθοριστικότητας (Bestimmtheit) και αναδεικνύουν τον θεμελιώδη ρόλο του ριζικού φαντασιακού, το οποίο εκφράζεται ως θεσμίζον κοινωνικό φαντασιακό και ως ριζική φαντασία της ατομικής ψυχής.
Η κριτική του στην παραδοσιακή φιλοσοφία αλλά και στη θεωρητική και πολιτική σκέψη της εποχής του συνδυάζεται με τη στροφή του προς την ψυχανάλυση, την οποία μάλιστα άσκησε επαγγελματικά από το 1973. Συνομιλεί, μεταξύ άλλων, με το έργο του Φρόιντ, της Μέλανι Κλάιν, του Ζακ Λακάν, της Πιερά Ωλανιέ, και εντοπίζει στη ριζική ατομική φαντασία την πηγή των ασυνείδητων παραστάσεων. Εξετάζοντας την ατομική ψυχή και το κοινωνικό φαντασιακό στη βαθιά τους αλληλεπίδραση και ταυτόχρονα αποφεύγοντας να θεωρήσει τον έναν πόλο ως παράγωγο του άλλου, ξεπερνά το κλασικό δίπολο άτομο-κοινωνία και αναδεικνύει τη σχέση μη αναγωγιμότητας αλλά και αλληλοσυμπληρωματικότητας που συνδέει το ψυχικό με το κοινωνικό.
Την ίδια στιγμή, η σκέψη του Καστοριάδη απλώνεται στα πεδία των φυσικών επιστημών, της βιολογίας, της ιστορίας, αλλά και της τέχνης, και οδηγείται στη συγκρότηση μιας οντολογίας της δημιουργίας που στηρίζεται στις έννοιες του μάγματος, της ανάδυσης της ετερότητας και στη βαθύτερη ταύτιση του είναι και του χρόνου.
Παράλληλα, ο καστοριαδικός στοχασμός καταπιάνεται με το ζήτημα της τεχνοεπιστήμης και αναδεικνύει την κεντρική σημασία της οικολογικής διάστασης για την κριτική της καπιταλιστικής «ορθολογικότητας». Αναζητά και διατυπώνει τις κοινωνικο-ιστορικές προϋποθέσεις της άμεσης δημοκρατίας. Το επαναστατικό πρόταγμα αναδιατυπώνεται στο έργο του ως πρόταγμα της αυτονομίας, πιο ευρύ, αφού δεν περιορίζεται πλέον στη διαχείριση των μέσων παραγωγής, και συνάμα ανοιχτό, αφού δεν συγκροτείται ως κλειστή θεωρία.
Σήμερα, η αίσθηση ότι ζούμε σε εποχές αλλαγών ιστορικής σημασίας είναι έντονη, καθώς η κοινωνική ανισότητα, η διάχυση της πληροφορίας και οι κοινωνικές εντάσεις οξύνονται. Το πολιτικό πρόβλημα, το πρόβλημα της πολιτικής απόφασης και της συλλογικής ταυτότητας, τίθεται με νέους όρους στα πολλαπλά πεδία όπου εκδηλώνεται μια σημασιακή και αξιακή κρίση.
Σε αυτό το πλαίσιο, νέα κοινωνικά κινήματα διεκδίκησης του δημόσιου χώρου αναδύονται σε τοπικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο και αμφισβητούν ρητά τις αξιώσεις του νεοφιλελευθερισμού και της αντιπροσώπευσης, ενώ σύγχρονα πολιτικά και φιλοσοφικά ρεύματα εμπνέονται από τις καστοριαδικές ιδέες. Η φιλοσοφία του Κορνήλιου Καστοριάδη προσφέρει καινοτόμες διεξόδους στην κοινωνική και πολιτική σκέψη, συντελώντας στην προσπάθειά μας να διαυγάσουμε τα φαινόμενα του καιρού μας, από τον κλονισμό των παραδοσιακών θεσμίσεων μέχρι την ανάδειξη του ψηφιακού κόσμου ως νέου πεδίου διυποκειμενικής συσχέτισης. Από τις αρχές του 21ου αιώνα, το ενδιαφέρον για το καστοριαδικό έργο δείχνει να αυξάνεται και να εμπλουτίζεται με καινούριες εκδόσεις, κριτικές αναλύσεις, όπως και ακαδημαϊκές εργασίες και διδακτορικές διατριβές γύρω από τη σκέψη του σε διάφορες χώρες του κόσμου.
Σε αυτή τη συγκυρία, το Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Α.Π.Θ. διοργανώνει διεθνές συνέδριο με τίτλο: «Κορνήλιος Καστοριάδης: 1922-2022. Εκατό χρόνια από τη γέννηση του φιλοσόφου της αυτονομίας», τον Μάρτιο του 2022, με πρόθεση να συζητηθούν οι διάφορες όψεις του πολύπλευρου έργου του.
Το πρώτο ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσον η κριτική του Καστοριάδη βασίστηκε σε στέρεα και διαχρονικά επιχειρήματα, ώστε να μπορεί να αποδειχθεί γόνιμη και για τον σύγχρονο στοχασμό. Κατά πόσον είναι δυνατόν να βρει εφαρμογή στην ανάλυση της σημερινής κοινωνικής πραγματικότητας και να βοηθήσει στη σκιαγράφηση νέων απαντήσεων στα ερωτήματα που αναδύονται στην εποχή μας. Στο συνέδριο είναι ευπρόσδεκτες εργασίες που αγγίζουν τα διάφορα πεδία με τα οποία ασχολήθηκε ο Καστοριάδης αλλά και το ιστορικό πλαίσιο συγκρότησης της σκέψης του, όπως για παράδειγμα:
– Την πολιτική φιλοσοφία – Τη φιλοσοφία των επιστημών – Τη μεταφυσική και οντολογία – Την πρόσληψη της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας – Την ψυχανάλυση – Την ηθική – Την κοινωνιολογία – Την κριτική της τεχνοεπιστήμης – Τις στρατηγικές των εργατικών και κοινωνικών κινημάτων – Την ιστορία των σοσιαλιστικών ιδεών, με έμφαση στη δεκαετία του ’60.
Το δεύτερο ερώτημα που τίθεται αφορά τη σχέση και την αντιπαράθεση του Καστοριάδη με τα σημαντικότερα διανοητικά ρεύματα της εποχής του. Σε αυτό το πλαίσιο, ευπρόσδεκτες είναι εργασίες που αναδεικνύουν τις συζητήσεις στις οποίες εντάχθηκε ο φιλόσοφος, εμπλουτίζοντάς τες.
Ενδεικτικά:
– Καστοριάδης και ψυχαναλυτικά ρεύματα – Καστοριάδης και φιλοσοφία του υπαρξισμού/φαινομενολογία (Σαρτρ, Χάιντεγκερ, Μερλώ Ποντύ) – Καστοριάδης και Χάννα Άρεντ – Καστοριάδης και Ζακ Ρανσιέρ – Καστοριάδης και αγωνιστική, διαβουλευτική δημοκρατία – Καστοριάδης και κοινωνική οικολογία – Καστοριάδης και μεταδομισμός (Φουκώ, Ντελέζ, Ντερριντά) – Καστοριάδης και μαρξιστικά ρεύματα της δεκαετίας του ’60 και εξής (Αλτουσέρ, Πουλαντζάς, ιταλική αυτονομία/εργατισμός) – Καστοριάδης και κοινά (commons) – Καστοριάδης και μετα-ανθρώπινες σπουδές
Είναι σίγουρο ότι αυτές οι –τελείως ενδεικτικές– κατευθυντήριες γραμμές δεν μπορούν να εξαντλήσουν το βάθος του καστοριαδικού έργου, ούτε φυσικά και να προκαθορίσουν την πορεία μιας ανοιχτής φιλοσοφικής συζήτησης, μέρος της οποίας στοχεύει να αποτελέσει το επικείμενο συνέδριο. Ο καλύτερος τρόπος να προσεγγίσουμε την εποχή μας είναι να στοχαστούμε το παρελθόν και το παρόν μας. Ο καλύτερος τρόπος να τιμήσουμε τον Καστοριάδη είναι να συνεχίσουμε τον ζωντανό δημόσιο διάλογο με τη σκέψη του.
→ Οι μελετητές που ενδιαφέρονται να παρουσιάσουν μια εργασία στο συνέδριο καλούνται να υποβάλουν μια περίληψη (250 λέξεις) στα αγγλικά, τα γαλλικά ή τα ελληνικά, συνοδευόμενη από ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμα, μέχρι τις 6 Δεκεμβρίου 2021, στο: castoriadisconf2022@gmail.com
→ Οι αιτούντες θα ενημερωθούν μέχρι τις 18 Ιανουαρίου 2022 για την αποδοχή τους.
→ Οι παρουσιάσεις δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις 3.500 λέξεις (δεν περιλαμβάνονται οι υποσημειώσεις και η βιβλιογραφία).
Οργανωτική επιτροπή: Διονύσης Δρόσος (καθηγητής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος (αναπληρωτής καθηγητής, Πάντειο Πανεπιστήμιο), Βίκυ Ιακώβου (επίκουρη καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου), Αλέξανδρος Κιουπκιολής (αναπληρωτής καθηγητής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Γιάννης Κτενάς (διδάκτορας, Πάντειο Πανεπιστήμιο), Κανάκης Λελεδάκης (επίκουρος καθηγητής, Πάντειο Πανεπιστήμιο), Βάνα Νικολαΐδου-Κυριανίδου (αναπληρώτρια καθηγήτρια, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών), Γιώργος Ν. Οικονόμου (διδάκτορας, Πανεπιστήμιο Κρήτης), Γιάννης Περπερίδης (υποψήφιος διδάκτορας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), Σωτήρης Σιαμανδούρας (μεταδιδακτορικός ερευνητής, Πάντειο Πανεπιστήμιο), Αλέξανδρος Σχισμένος (μεταδιδακτορικός ερευνητής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης).
International Conference: “Cornelius Castoriadis: 1922-2022. One hundred years since the birth of the philosopher of autonomy”, March 11-13, 2022, Department of Political Sciences, AUTh, Thessaloniki.
Call for papers:
Cornelius Castoriadis was born in Istanbul on March 11th 1922. Almost one hundred years after his birth, his work still invites us to reflect on a world under deep transformation.
During his life, Castoriadis was actively involved in global political struggles, while maintaining his critical attitude towards the different forms of social dominance, both in the West and in the East. His involvement in the Trotskyist movement, his struggle against Stalinism, his founding role beside Claude Lefort in the political group Socialisme ou Barbarie and its influential review, his commentary on the rebellions in East Germany (1953) and Hungary (1956), his participation in the events of May 1968 in France, demarcate the early phase of his work, which would be concluded with his break with Marxism. His critique of Marxism also constitutes a broader rupture with what he called the “inherited philosophy”, along with the beginning of a posthumous critical dialogue “in this intertemporal Agora, this social-historical public space, where reflection and self-reflection are practiced.”
Castoriadis’ central concepts transcend the traditional philosophical perception of being, humans and society that is based on the hyper-category of determinacy (Bestimmtheit). They highlight the central role of radical imaginary which is manifested both as the instituting social imaginary and as the radical imagination of the individual psyche.
Castoriadis’ critique of traditional philosophy as well as of the theory and political philosophy of his era was combined with a turn towards psychoanalysis which he also practiced professionally since 1973. He engaged with the works of Sigmund Freud, Melanie Klein, Jacques Lacan, Pierra Aulagnier, and he identified individual imagination as the source of unconscious representations. He transcended the traditional binary between human individual and society by considering the deeper interaction between the psyche and the social imaginary as self-standing poles which are not derivative of the other.
His thought also expanded on the fields of natural sciences, biology, history and art and moved towards an ontology of creativity based on the idea of magma. He highlighted the emergence of alterity as creation, and he delved into the deeper identification of being and time.
Castoriadis also inquired into the problematic of technoscience and criticizes capitalist pseudo-rationality while stressing the central importance of ecology. He studied the social-historical conditions of direct democracy, and he situated the revolutionary project into the horizon of a concept of autonomy which is broader, since it is not restricted to the management of the means of production, and also more open, since it is not enclosed into a strict theory.
Today, we share the sense that we live in an era of historically significant changes, as social inequality, information diffusion and social tensions intensify. The political problem, the problem of political decision-making and collective identity formation, is posed in new terms; it arises in the multiple fields where a crisis of significations and values manifests itself.
In this context, new social movements claiming public space are emerging locally, regionally and internationally. They explicitly challenge the claims of neoliberalism and representation, while contemporary political and philosophical currents are inspired by Castoriadis’ ideas. His philosophy offers innovative paths for social and political thought, contributing to our effort to clarify the phenomena of our time, from the shock of traditional institutions to the emergence of the digital world as a new field of intersubjective correlation. Since the beginning of the 21st century, public interest in Castoriadis’ work seems to increase; new publications, critical analyses, as well as academic works and doctoral dissertations on his thinking appear more and more often in different countries of the world.
At this juncture, the Department of Political Science of the Aristotle University of Thessaloniki organizes an international conference entitled: “Cornelius Castoriadis, 1922-2022. One hundred years since the birth of the philosopher of autonomy”. The conference will be held in March 2022, with the intention of discussing the various aspects of his multifaceted work.
The first question that arises is whether Castoriadis’ critique of traditional thought was based on solid arguments which remain fruitful for contemporary thought; whether it is relevant for the analysis of contemporary social reality and can help us outline new answers to the questions that arise in our times.
The conference welcomes papers that touch on the various fields Castoriadis dealt with as well as on the historical context of his thought formation, such as:
– Political philosophy – Philosophy of science – Metaphysics and ontology – Reception of ancient Greek philosophy – Psychoanalysis – Ethics – Sociology – Critique of technoscience – Strategies of the labor and social movements – History of socialist ideas, with an emphasis on the 1960s.
The second question that arises concerns the relationship and the confrontation of Castoriadis with the most important intellectual currents of his time. In this context, works that highlight the discussions which the philosopher joined, enriching them, are welcome. E.g.:
– Castoriadis and psychoanalytic currents – Castoriadis and philosophy of existentialism / phenomenology (Sartre, Heidegger, Merleau-Ponty) – Castoriadis and Hannah Arendt – Castoriadis and Jacques Rancière – Castoriadis and democracy – Castoriadis and social ecology – Castoriadis and post-structuralism (Foucault, Deleuze, Derrida) – Castoriadis and the Marxist currents of the 60’s
It is most certain that these general and open guidelines could never fully capture the depth of the Castoriadis’ work. Neither can they predetermine the course of an open philosophical discussion to which the forthcoming conference seeks to contribute.
The best way of grasping our time is by reflecting on our past and present. The best way of honoring Castoriadis’ memory is by continuing the lively public debate with his thought.
→ Scholars interested in presenting a paper at the Conference are invited to submit an abstract (250 words) in English, French or Greek, accompanied by a brief biographical note, by December 6, 2021 to: castoriadisconf2022@gmail.com.
→ Applicants will be informed by January 18, 2022 about their acceptance.
→ The presentations should not exceed 3.500 words (footnotes and bibliography not included)
Organizing Committee: Dionysis Drossos (Professor, Aristotle University of Thessaloniki), George L. Evangelopoulos (Associate Professor, Panteion University), Vicky Iakovou (Assistant Professor, University of the Aegean), Alexandros Kioupkiolis (Associate Professor), Assistant Professor, Panteion University), Yannis Ktenas (PhD, Panteion University), Kanakis Leledakis (Assistant Professor, Panteion University), Vana Nikolaidou-Kyrianidou (Associate Professor, National Kapodistrian University of Athens), George N. Oikonomou (PhD, University of Crete), Yannis Perperidis (PhD candidate, University of Ioannina) Sotiris Siamandouras (postdoctoral researcher, Panteion University), Alexandros Schismenos (postdoctoral researcher, Aristotle University of Thessaloniki).
