Συνέντευξη του Ζακ Ρανσιέρ στο πορτογαλικό περιοδικό Publico. Μετάφραση για το Αυτολεξεί: Θοδωρής Καρυώτης
Τι αντιπροσωπεύει η δεύτερη προεδρική θητεία του Ντόναλντ Τραμπ;
Το δίδυμο Ντόναλντ Τραμπ/Ελον Μασκ συμβολίζει την εποχή του απόλυτου καπιταλισμού. Ο λεγόμενος νεοφιλελευθερισμός οδήγησε τους ανθρώπους να πιστέψουν ότι η ελεύθερη αγορά είναι απλώς ένα μέσο για την επίτευξη κέρδους και ότι η ελεύθερη επιδίωξη του κέρδους είναι συμβατή με την ελευθερία των ατόμων που καταναλώνουν αγαθά και υπηρεσίες. Η σύγχρονη εκδοχή του καπιταλισμού είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Δεν επιδιώκει απλώς τη μεγιστοποίηση των κερδών, αλλά την απόλυτη κυριαρχία επί των σωμάτων και των μυαλών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το κεφάλαιο επενδύει όλο και περισσότερο στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στην πληροφόρηση. Σήμερα, τα χρησιμοποιεί για την άμεση προώθηση των αξιών του και για την απαγόρευση των απόψεων που είναι αντίθετες με αυτό ή απλά αμφισβητούν την αλήθεια όσων ισχυρίζεται. Είναι αυτή η μέθη της απεριόριστης κυριαρχίας που εκφράζεται στους ναζιστικούς χαιρετισμούς του Έλον Μασκ ή του Στηβ Μπάνον.
Θα μπορούσε αυτός ο απόλυτος καπιταλισμός να μας οδηγήσει στον ολοκληρωτισμό, υποκινούμενο από την τεχνολογία;
Αυτή η ολοκληρωτική διαδικασία βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Είναι φανερό ότι ο λεγόμενος φιλελευθερισμός δεν εγκρίνει καμία μορφή ζωής που ξεφεύγει από τους νόμους του. Τώρα μας δείχνει ότι θέλει να ρυθμίσει αυστηρά το τι μπορεί να σκεφτεί και να πει κανείς. Αλλά δεν πρέπει να κατανοήσουμε αυτή τη λογική της εξουσίας και του κέρδους ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα της τεχνολογικής ανάπτυξης. Ο Χίτλερ δεν είχε ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας, αλλά ήξερε να λέει ψέματα εξίσου καλά με τον Τραμπ.
Στο έργο Αισθητική και πολιτική, ο μερισμός του αισθητού [Εκδόσεις του 21ου, 2012], προτείνετε να σκεφτούμε την πολιτική, την κοινότητα και τον κόσμο από το πρισμα του διαμοιρασμού του αισθητού. Πώς μπορεί αυτός ο διαμοιρασμός του αισθητού, νοούμενος ως ικανότητα, να απαντήσει στη στροφή προς την ακροδεξιά στην Ευρώπη και στους πολέμους στην Ουκρανία και την Παλαιστίνη;
Για να απαντήσω στο ερώτημά σας, θα περιοριστώ σε ό,τι συμβαίνει στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, που έχουν μια ιστορία συγκρίσιμη με εκείνη της Γαλλίας. Έχουν βιώσει την καταστροφή των εργοστασίων και της εργατικής κοινότητας, σχεδιασμένη από τη λογική του απόλυτου καπιταλισμού. Έχουν υποστεί τη διάβρωση των συστημάτων κοινωνικής προστασίας και των δημόσιων υπηρεσιών. Βασικά, είδαν την καταστροφή των συλλογικών δεσμών, που προσέφεραν στα άτομα την αίσθηση της αλληλεγγύης, και την καταστροφή της ικανότητας των εργαζομένων να σχηματίσουν μια συλλογική δύναμη ικανή να αλλάξει τη μοίρα τους. Ο καπιταλισμός πέτυχε τον στόχο του να έχει μόνο απομονωμένα άτομα να του αντιστέκονται, ανίκανα να ενωθούν και να δράσουν συντονισμένα.
Το ερώτημα σήμερα είναι: πώς μπορούν ανίσχυρα και απομονωμένα άτομα να αισθανθούν ενωμένα και ισχυρά; Ποια οικονομία κοινών συναισθημάτων μπορεί να υποκαταστήσει τις πραγματικές σχέσεις αλληλεγγύες που έχουν καταστραφεί; Σήμερα, τα πιο αποτελεσματικά συναισθήματα είναι αυτά της αγανάκτησης, του φόβου και του μίσους για τους άλλους. Είναι εντελώς παιδαριώδες να τους γελοιοποιούμε [αυτούς που ψηφίζουν λαϊκιστικά ή ακροδεξιά κόμματα], γιατί το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να συμμετέχουμε στην οικονομία της αγανάκτησης.
Σήμερα, η ελπίδα βρίσκεται σε όσους δημιουργούν δεσμούς αλληλεγγύης και χώρους όπου είναι δυνατόν να αναπνεύσουμε τον αέρα της ισότητας και της συλλογικής ικανότητας. Για να δώσουμε μάχες και να κερδίσουμε νίκες, έστω και περιορισμένες, που μπορούν να ανοίξουν ξανά το πεδίο των δυνατοτήτων και της εμπιστοσύνης. (…)
Πώς μπορούμε να εξανθρωπίσουμε τις ανθρώπινες αισθήσεις σε έναν κόσμο που έχει μεταμορφωθεί από τα κοινωνικά δίκτυα;
Νομίζω ότι δεν πρέπει να αποδώσουμε στους μετασχηματισμούς που έχει επιφέρει η τεχνολογία τα κακά που μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι, ακόμη και με τα πιο περιορισμένα μέσα. Τα κοινωνικά δίκτυα δημιουργήθηκαν και χρησιμοποιούνται από τους ανθρώπους για να εξυπηρετήσουν τους σκοπούς τους. Μέσω αυτών, αναμφίβολα, οι καπιταλιστές επιδιώκουν τον διπλό στόχο του πλουτισμού και της κυριαρχίας. Όμως δεν εφηύραν αυτά τα μέσα τη λογική του κέρδους, του ψεύδους και της χειραγώγησης. Υπήρχαν πάντοτε στη δημόσια σφαίρα, από τις φήμες του παρελθόντος μέχρι τα ψέματα της κρατικής προπαγάνδας και τον έλεγχο του τύπου από τους ισχυρούς και τους πλουσίους. Αυτή η δημόσια σφαίρα σφυρηλάτησε πάντα έναν συγκεκριμένο τύπο ανθρωπότητας, και πιθανώς απανθρωποποίησης, τις οποίο έπρεπε συνεχώς να πολεμούμε προκειμένου να δημιουργήσουμε μια διαφορετική μορφή ανθρωπότητας.
Περισσότερα για τον Ρανσιέρ στο ΑΥΤΟΛΕΞΕΙ: https://www.aftoleksi.gr/tag/zak-ransier/
