Το τσιμέντωμα του Αυτοδιαχειριζόμενου Θεάτρου ‘Εμπρός’ την Παρασκευή 21 Μαϊου από το Υπουργείο Καταστολής μας εξόργισε. Κάποτε ο φιλόσοφος Κώστας Παπαϊωάννου, είχε χαρακτηρίσει την πρώιμη περίοδο της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας ως ‘θεατροκρατία’, επιμένοντας στη σημασία του θεάτρου για την επαναστατική προπαρασκευή του Δήμου και τη διαμόρφωση του δημοκρατικού ήθους:
“Όταν θυμηθούμε ότι χρειάστηκε να γίνει μια επανάσταση για να νομιμοποιηθεί ο Διθυραμβος και να γεννηθεί η Τραγωδία, τότε θα καταλάβουμε το περιεχόμενο αυτής της “θεατροκρατίας”. […] Ο Άρειος Πάγος παραδίνει τις εξουσίες του στη Βουλή και στο Δήμο μόλις το 462/1, δηλαδή λίγα χρόνια πριν από τον Περικλη: ως τότε, το κύριο μέσο με το οποίο συμμετείχε ο Δήμος στην ιστορική ζωή της οργανωμένης κοινωνίας δεν ήταν τόσο η άσκηση των σημαντικά περιορισμένων πολιτικών του δικαιωμάτων όσο ήταν η μέσα στο θέατρο του Διονύσου θρησκευτική του κατάνυξη, η Διονυσιακή έκσταση που τον κυρίευε με τους Μύθους που αυτός ο ίδιος είχε βγάλει στο φως και η ενθουσιαστική του επικοινωνία με τις αξίες που εξέφραζε η τραγωδία – αυτές τις αξίες που η ίδια του η επαναστατική δράση είχε επιβάλει στην κοινωνία.”
Ένα απόσπασμα που μας βοηθά να καταλάβουμε γιατί το ελεύθερο θέατρο απειλεί το κατεστημένο.
Το Σαββατοκύριακο η πράξη επανακατάληψης του ‘Εμπρός’ από το κοινωνικό πλήθος που συγκεντρώθηκε μετά από δημόσιο κάλεσμα επιβεβαίωσε τα παραπάνω. Με ήχους χάλκινων και μέσα στον χορό, η τέχνη της βαριοπούλας γκρέμισε τα τσιμέντα και άνοιξε ξανά τον χώρο στην κοινωνία. Αυτή η πράξη πρέπει να μας εμπνεύσει. Να γκρεμίσουμε τα τσιμέντα που χτίζει γύρω μας, στον δημόσιο χώρο, η κρατική εξουσία και οι κεφαλαιοκρατικές πολυεθνικές.
Όπως τα τσιμέντα που έπηξαν στην Ακρόπολη, μετατρέποντας τον αρχαίο βράχο σε πυλωτή. Όπως τα τσιμέντα που ετοιμάζονται να πνίξουν τα Γεράνεια Όρη μετά την πύρινη κόλαση που απογύμνωσε τα βουνά. Τα ίδια βουνά που ζητά να «ενοικιάσει» ο Μπόμπολας για εξορύξεις βωξίτη, τα ίδια βουνά όπου η αντίσταση των κατοίκων ακύρωσε τα σχέδιά του.
Η τσιμεντοποίηση φαίνεται να είναι το σύμβολο της αυταρχικής πολιτικής της (ακρο)δεξιάς κυβέρνησης Μητσοτάκη, η τσιμεντοποίηση του ‘Εμπρός’, της Ακρόπολης, του πολιτισμού, του δημόσιου χώρου, της κοινωνίας, προσπαθώντας να διαχειριστεί την πανδημία ως ευκαιρία και όχι ως κρίση.
Μα η κρίση έρχεται. Με την πολλαπλή έννοια, ως κρίσιμη στιγμή, ως στιγμή της κριτικής αλλά και ως στιγμή της ετυμηγορίας. Της ετυμηγορίας απέναντι στο εθνοκρατικό φαντασιακό της τσιμεντοποίησης, της ερημοποίησης, του κέρδους και της περιφρόνησης. Η περιφρόνηση και η αυθάδεια είναι τα χαρακτηριστικά της εξουσίας που αναγορεύτηκε σε χάρτινη αυθεντία τον καιρό της πανδημίας. Περιφρόνηση του κράτους απέναντι στην κοινωνίας, αλλά και περιφρόνηση του μεγάλου εφοπλιστικού κεφαλαίου απέναντι στο κράτος, όπως γλαφυρά έδειξαν οι δηλώσεις του εφοπλιστή Λασκαρίδη για τον «χεσμένο πρωθυπουργό». Δηλώσεις δημόσιες, στον θεσμικό ευρωπαϊκό οργανισμό EIC (European Investigative Collaboration) για το ντοκιμαντέρ με τίτλο «Black Trail» που ο Λασκαρίδης γνώριζε πολύ καλά ότι θα προβληθούν. Η περιφρόνησή του προς την κρατική εξουσία δείχνει και την ασυλία και την ισχύ που έχει το εφοπλιστικό κεφάλαιο στη χώρα, ήδη από τον καιρό της επανάστασης του ’21, όπου οι Υδραίοι εφοπλιστές εκβίαζαν επιτυχώς το κράτος πριν καν γίνει ανεξάρτητο.
Μόνο η κοινωνία, μέσα από τα αδέσμευτα, αυτόνομα και αμεσοδημοκρατικά κοινωνικά κινήματα μπορεί να γκρεμίσει το τσιμέντο. Αυτή είναι και η συμβολική εμβέλεια του ανοίγματος του ‘Εμπρός’ μετά το γκρέμισμα των τσιμέντων. Ως χώρος τέχνης, το ‘Εμπρός’ δεν είναι ένα κτίριο. Είναι μια λαμπερό και εκρηκτικό μάγμα ανθρωπίνων σχέσεων και συμπράξεων. Δημιουργεί το δικό του κοινό, ένα κοινό όχι παθητικών θεατών, αλλά ενεργά συμμετεχόντων. Αυτοί όλοι μαζί γκρέμισαν τη σφραγισμένη είσοδο και άνοιξαν το θέατρο ξανά σε όλους. Έκαναν μια πράξη συνάμα πολιτική και συμβολική, μια πράξη δημόσιας τέχνης. Το κράτος θα επιχειρήσει να ξανασφραγίσει τον χώρο με τσιμέντο. Και ξανά το τσιμέντο θα πρέπει να γκρεμιστεί, όπως μας έδειξαν οι άνθρωποι του ‘Εμπρός’.
Δείχνουν έναν δρόμο που ήδη περπατάμε, μια ανηφόρα αλλά όχι μάταιη σαν αυτή του Σίσυφου. Σε αυτή την ανηφόρα ανεβαίνουν πολλά και πολύμορφα κινήματα σε όλο τον κόσμο. Αλλά όχι μοναχικά μα διασυνδεδεμένα. Ένα παγκόσμιο δίκτυο κοινωνικής χειραφέτησης με τις γυναίκες στην πρώτη γραμμή, από τους Ζαπατίστας μέχρι και τα κινήματα ενάντια στην οικολογική καταστροφή της ανάπτυξης, που διατρέχει όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης, κάτω από το τσιμέντο.
Ο φετινός Μάης ήταν επίσης επετειακός, καθώς γιορτάζουμε τα 150 χρόνια από την Παρισινή Κομμούνα, το πρώτο νεωτερικό κοινωνικό πείραμα θέσμισης της άμεσης δημοκρατίας. Καθόλου γερασμένη δεν μας φαίνεται η μνήμη της Κομμούνας. Νιώθουμε τον παλμό της, καθώς γκρεμίζουμε το τσιμέντο.
Αλέξανδρος Σχισμένος