Γιώργος Κολέμπας
Το παρακάτω κείμενο αποτελεί μία προσπάθεια για προκαταρκτική συζήτηση στον πανελλαδικό θεματικό συντονισμό «Αυτονομία-Αυτοθέσμιση-Πολιτειακό», που δημιουργήθηκε στα πλαίσια της οργάνωσης του ταξιδιού των Ζαπατίστας στην Ελλάδα. Ελπίζω να μας οδηγήσει και σε συγκεκριμένα ερωτήματα προς τους Ζαπατίστας, ώστε οι απαντήσεις τους να μας βοηθήσουν να ολοκληρώσουμε μια πρότασή μας για το πολιτειακό, την αυτονομία και την αυτοκυβέρνηση προς την ελληνική κοινωνία, πριν και αφού τους αποχαιρετίσουμε. Να μην αφήσουμε να πάει χαμένος ο ερχομός των Ζαπατίστας εδώ!
- Εισαγωγικά
Ο κοινοβουλευτισμός και το κομματικό σύστημα διαμεσολάβησης και διακυβέρνησης έχει αποτύχει, έχει απομυθοποιηθεί στα μάτια των νέων γενιών του «αναπτυγμένου» κόσμου, ιδίως μετά τα συμβάντα της διακυβέρνησης Τραμπ και του Καπιτωλίου στη «μητέρα» των κοινοβουλευτικών δημοκρατιών. Το ίδιο και στους «αδύνατους κρίκους» της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, όπως είναι η Ελλάδα.
Στις σημερινές συνθήκες, και λόγω των πολλαπλών κρίσεων που αφορούν και την ίδια τη δομή του καπιταλιστικού συστήματος σε παγκόσμιο επίπεδο, το κοινοτικό πνεύμα και ο κοινοτισμός έχει επανέλθει σε όλο τον κόσμο και διαμορφώνεται- κυρίως και προς το παρόν- με τη συλλογική υπόσταση των «κοινοτήτων του αγώνα» και των «κοινοτήτων του κινδύνου». Η κοινωνία των «από κάτω», εκείνων δηλαδή που βρίσκονται σε κίνδυνο και είναι τα θύματα της παγκοσμιοποίησης, δημιουργούν εγχειρήματα κοινοτισμού και κοινοτικές σχέσεις μεταξύ τους. Η παράδοση του κοινοτισμού που εμφανίζεται, υποχωρεί και ξαναεμφανίζεται-ιδίως στις δύσκολες συνθήκες και τις επαναλαμβανόμενες κρίσεις στα πλαίσια του καπιταλισμού, δημιούργησε π.χ. στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων, πάνω από 3.000 καταγεγραμμένα κοινοτικά εγχειρήματα, με διάφορες κουλτούρες στα πλαίσιά τους.
Αυτό που δεν κατάφερε το κίνημα του σύγχρονου κοινοτισμού, ήταν να αναπτύξει παράλληλα και αντι-θεσμούς απέναντι των επικρατούντων υφιστάμενων θεσμών, έτσι ώστε να μπορεί να συσταθεί μία δύναμη δυαδικής εξουσίας, αποκεντρωμένη, ομοσπονδιακή και προερχόμενη από τους πολίτες, ώστε αυτή να αποκτήσει τον έλεγχο της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, τον οποίο έλεγχο εξακολουθεί προς το παρόν να κρατά για τον εαυτό του το συγκεντρωτικό, γραφειοκρατικό εθνικό κράτος. Το να δημιουργήσουμε τέτοιους αντι-θεσμούς στις σημερινές συνθήκες του άκρατου ατομικισμού είναι πολύ δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο. Είναι πολύ δύσκολο να οργανώσουμε μια πραγματική δημοκρατική πολιτεία, αλλά και δυσκολότερο να τη διατηρήσουμε, όπως συμβαίνει με όλα τα πράγματα. Μπορούμε να παραδειγματισθούμε από το Ζαπατίστικο Κίνημα με τις Κοινότητες, τους δήμους και τις επιτροπές καλής διακυβέρνησης στην Τσιάπας[1], καθώς και από τα καντόνια της κουρδικής αυτονομίας[2], που εφαρμόσθηκε στα πλαίσια του καθολικού εμπάργκο και πολέμου, ένα μοντέλο Δημοκρατικής Αυτονομίας, πολύ χρήσιμο για μας.
Το ζήτημα της επαναστατικής αλλαγής και στα μέρη μας, προϋποθέτει την αποκέντρωση σε κοινότητες, δήμους και περιφέρειες και τη δικτύωσή τους σε ανακλητά συμβούλια.
Ξεκινώντας από την πρόταση για την Κοινότητα των Κοινοτήτων(Κ. τ Κ.), την οποία διατυπώνουμε μαζί με τον Γιάννη Μπίλλα στο αντίστοιχο βιβλίο μας, θα σταθούμε εδώ στο κύτταρο της άμεσης δημοκρατίας, δηλαδή στην Τοπική Κοινότητα (Τ.Κ.), είτε αυτή είναι της υπαίθρου, είτε πρόκειται για μια αστική κοινότητα σε κάποια ελληνική πόλη.
- Οι δομές της Κ.τΚ.
Καταρχήν, μια χωρική κοινότητα, της υπαίθρου ή της πόλης, δεν είναι μόνο ο λειτουργικός τόπος της καθημερινής ζωής και διαμονής. Είναι ταυτόχρονα και ένα πολιτικό σώμα πολιτών που αποφασίζει για τα μικρά και τα μεγάλα προβλήματα που τους απασχολούν. Εδώ έχει λοιπόν εφαρμογή αυτό που πρέπει να εκφράζει με την κυριολεκτική σημασία της η λέξη πολιτική (και όχι με την τρέχουσα έννοια της διαχείρισης των πραγμάτων του κράτους-πολιτείας). Εδώ η γενική έννοια της κοινωνίας μπορεί να πάρει μια πιο συγκεκριμένη μορφή. Αυτή της τοπικής κοινωνίας, της κοινωνίας των πολιτών με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου. Των ενεργών και συμμετεχόντων σε συνελεύσεις πολιτών, που προσπαθούν να δημιουργήσουν μια δημόσια σφαίρα στην οποία να υπάρχει μια ορθολογική, δημιουργική και ηθική αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Να δημιουργήσουν ένα δήμο των πολιτών και όχι του δημοτικού συμβουλίου, των συνοικιακών και δημοτικών συνελεύσεων και όχι της δημαρχίας και αντιδημαρχίας, τη ομοσπονδιακής ένωσης των δήμων σε περιφέρεια και όχι του πάλε ποτέ νομάρχη ή του σημερινού αντιπεριφεριάρχη και περιφερειάρχη. Θα στηριχθεί βασικά σε γενικές συνελεύσεις, θεματικές συνελεύσεις και φόρα, συμβούλια όπως για παράδειγμα του πολιτισμού, υγείας, πρόνοιας-κοινωνικής προστασίας-ισότητας, προστασίας περιβάλλοντος, ενεργειακού εφοδιασμού, νεολαίας κ.λπ. Θα στηριχθεί στην έννοια του συλλογικού πολίτη και του ανακλητού εκπροσώπου.
Οι κοινότητες της υπαίθρου θα πρέπει να έχουν την αυτονομία τους και να λειτουργούν με γενικές συνελεύσεις και το εκλεγόμενο κάθε φορά ανακλητό Συμβούλιο Κοινότητας (Σ.Κ.).
Μέχρι και 10 τέτοιες κοινότητες μπορούν π.χ. να αποτελούν έναν ιδιαίτερο δήμο, όπου μετά από σε δεύτερο επίπεδο συνέλευση των μελών των Σ.Κ. αποφασίζεται ο τρόπος επίλυσης και η προτεραιότητα των προβλημάτων και ο συμμετοχικός προγραμματισμός και προϋπολογισμός του Δήμου, γίνεται κοινωνικός έλεγχος και εκλέγεται το συμβούλιο του αντίστοιχου Δήμου (Σ.Δ.), για να εκφράζει το Δήμο στο τρίτο επίπεδο, στη συνέλευση της Χωρικής Ενότητας (Χ.Ε).
Στα πλαίσια μιας τέτοιας Χ.Ε., σε μια πόλη, η αστική κοινότητα αυτοοργανώνεται από τα νοικοκυριά ενός δρόμου ή ενός τετραγώνου, που λειτουργεί με συνέλευση μελών και εκλέγει το Σ.Κ. Όλες οι κοινότητες μιας γειτονιάς συμμετέχουν στη συνέλευση γειτονιάς (Σ.Γ.) με τα Σ.Κ. και εκλέγουν το Συνοικιακό Συμβούλιο (Σ.Σ.). Όλα τα Σ.Σ. συμμετέχουν στη συνέλευση του Δήμου της πόλης για τον συμμετοχικό προγραμματισμό-προϋπολογισμό και τον κοινωνικό έλεγχο και εκλέγουν το Συμβούλιο του Δήμου (Σ.Δ.).
Οι μεγάλες πόλεις χωρίζονται σε περισσότερους δήμους, ανάλογα με τον πληθυσμό (μπορούμε να επιλέξουμε για παράδειγμα δήμους των 50.000 κατοίκων). Στις μεγάλες λοιπόν πόλεις μπορεί να δημιουργηθεί και ένα τέταρτο επίπεδο διαβούλευσης, η Συνέλευση Πόλης (Σ.Π.) που εκλέγει και το Συμβούλιο Πόλης (Σ.Π.) και μαζί με τα συμβούλια των υπαίθριων και των αστικών δήμων συμμετέχουν στη συνέλευση της Χ.Ε. Εδώ παίρνονται αποφάσεις για όλα τα ζητήματα που απασχολούν την Χ.Ε. και εκλέγεται το Συμβούλιο της Χωρικής Ενότητας (Σ.Χ.Ε.) για τη συμμετοχή στην Ομοσπονδία των Χ.Ε. της επικράτειας, δηλαδή στη συνέλευση της Κ.τΚ., που στην ουσία θα αντικαταστήσει το σημερινό κοινοβούλιο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, όταν θεσμισθεί ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, αυτό της άμεσης δημοκρατίας της Κ.τΚ.
Στη διεκδίκηση της θεσμοθέτησης της παραπάνω διαδικασίας στους υπάρχοντες δήμους, μπορούν να βοηθήσουν ανάλογες Τοπικές Κινήσεις Πολιτών με τα χαρακτηριστικά της «δημοκρατίας εν δράσει». Τη πρώτη «μαγιά» μιας τέτοιας Κίνησης μπορούν να αποτελέσουν πολίτες της τοπικής κοινωνίας, που ήδη συμμετέχουν σε διάφορα κοινωνικά, οικολογικά και πολιτικά κινήματα και που συνήθως δεν έχουν κομματικές εξαρτήσεις. Είναι αυτοί που έχουν ονομασθεί γενικά «ενεργοί πολίτες» ή «ακτιβιστές» για την επίλυση διάφορων θεματικών προβλημάτων, είναι μέλη υπαρχόντων συνεργατικών-συνεταιριστικών εγχειρημάτων κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, κοινοτικών εγχειρημάτων άμεσης δημοκρατίας κάθε είδους, καθώς και μέλη του ανταγωνιστικού κινήματος των τελευταίων χρόνων. Είναι αξιόλογοι άνθρωποι -μέχρι τώρα πιθανά αποστασιοποιημένοι- αλλά προερχόμενοι από τους ιστορικούς ιδεολογικούς χώρους του σοσιαλιστικού, αναρχικού, ελευθεριακού κομμουνισμού, της αυτονομίας και της κοινωνικής-πολιτικής οικολογίας.
Αυτή η πρώτη «μαγιά» που αναλαμβάνει τη πρωτοβουλία, δεν περιχαρακώνεται. Φροντίζει να πλαισιωθεί, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, από απλούς πολίτες που θα αποφασίσουν ότι δεν πάει άλλο και δεν έχουν να περιμένουν τίποτα από κανένα μηχανισμό ή «πεφωτισμένη» προσωπικότητα. Στη συνέχεια φροντίζουν όλοι μαζί να πετύχουν μεταξύ τους καταρχήν μια συναίνεση σε ένα πρόγραμμα τοπικής παρέμβασης. Αυτό θα πάρει την τελική του μορφή, όταν μια τέτοια Κίνηση ψηφισθεί και αναλάβει τον δήμο ή την περιφέρεια για να εφαρμόσει, να υλοποιήσει και να θεσμοθετήσει στα πλαίσια του δήμου και της περιφέρειας ένα πρόγραμμα Άμεσης Δημοκρατίας που θα στηριχθεί στις Κοινότητες κάθε είδους, από τις χωρικές-υπαίθρου ή αστικές- μέχρι επαγγελματικών, ενδιαφερόντων ή του διαδικτύου(που έχει δημιουργήσει το κίνημα του «μοιράσματος»- sharing και της «κοινής χρήσης»- common use). Να στηριχθεί στα συλλογικά κοινά αγαθά (commons) και στις αξίες της απλότητας-λιτότητας, της συντροφικότητας-αλληλεγγύης, της συνεργατικότητας, του αλληλοσεβασμού- αναγνώρισης διαφορετικότητας και του αλτρουισμού-κοινοτισμού.
- Κοινότητα Υπαίθρου (Κ.Υ.)
Στα πλαίσια του σχεδίου μετάβασης στην Κ.τΚ., η διαδικασία υλοποίησής του «από τα κάτω», μπορεί να ξεκινήσει -στην ελληνική πραγματικότητα-από τα χωριά της υπαίθρου, όπου την κοινότητα σαν μονάδα αυτοκυβέρνησης την αποτελούν τα νοικοκυριά των κατοίκων ενός χωριού.
Στο παρελθόν και πριν από το1999, στην Ελλάδα υπήρχαν 369 δήμοι και 5.560 κοινότητες-νομικά πρόσωπα του 1ου βαθμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Με τον νόμο «Καποδίστρια» (2539/1997) -που συνέστησε δήμους από περισσότερες κοινότητες, 901 δήμους στον αριθμό, με τις πρώην κοινότητες να αποτελούν ουσιαστικά τα δημοτικά τους διαμερίσματα- καταργήθηκαν οι διοικητικές αυτές κοινότητες και διατηρήθηκαν μόνο 130 από αυτές-σαν ιστορικές κοινότητες. Στη συνέχεια με τον νόμο του Καλλικράτη (3852/2010) καταργήθηκε εντελώς ο θεσμός της Κοινότητας, όπως τον γνωρίζαμε μέχρι τότε, και έχουμε τις «Δημοτικές Ενότητες», οι οποίες ταυτίστηκαν ουσιαστικά με τους «καποδιστριακούς» δήμους που συνενώθηκαν σε έναν «καλλικρατικό» δήμο. Οι τελευταίες διαθέτουν δικά τους συμβούλια, αλλά ο ρόλος τους είναι συμβουλευτικός, χωρίς να μπορούν να παίρνουν αποφάσεις[3].
Για να ξαναλειτουργήσουν οι κοινότητες των κατοίκων των χωριών, σαν πρώτη βαθμίδα των αμεσοδημοκρατικών θεσμών για τη μετάβαση προς την Κ.τΚ., από τώρα και όχι από τη στιγμή που θα γίνει πραγματικότητα το νέο κοινωνικό συμβόλαιο, θα έπρεπε το κίνημα της αποανάπτυξης του κοινοτισμού και της άμεσης δημοκρατίας να έχει πετύχει την αλλαγή των νόμων που αφορούν τους σημερινούς ΟΤΑ και να έχει πάλι θεσπισθεί η Κοινότητα ως το πρώτο κύτταρο της Αυτοδιοίκησης-Αυτοκυβέρνησης.
Ώσπου να γίνει αυτό, θα χρειασθεί να θεσπισθεί άτυπα από πρωτοβουλίες πολιτών-κατοίκων η διαδικασία μετατροπής των τοπικών κοινοτήτων των κατοίκων, σε αυτόνομες κοινότητες αυτοδιακυβέρνησης-με συνέλευση της Κοινότητας και ανακλητό κάθε φορά Κοινοτικό Συμβούλιο- σαν δυαδική εξουσία, πλάι στα μη αποφασιστικά «τοπικά συμβούλια» των σημερινών αιρετών στους δήμους. Ξεκινώντας με την εύρεση και διεκδίκηση λύσεων στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι κάτοικοι των χωριών. Τέτοια είναι τα προβλήματα νερού, ενέργειας, καλλιεργειών, συγκοινωνίας, προγραμματισμού έργων κοινωφελών για την Κοινότητα, που ο κάθε σημερινός δήμος παραβλέπει, κ.λπ.
Το κλειδί για τη λύση των προβλημάτων -εκείνων που δεν μπορεί να τα λύσει η κοινότητα από μόνη της με τις συνελεύσεις της και τα διάφορα συμβούλια και επιτροπές της και με ίδιους πόρους- θα είναι η διεκδίκηση της συμμετοχής στη διαμόρφωση του προϋπολογισμού και προγραμματισμού του δήμου[4] που ανήκει, ο οποίος προϋπολογισμός θα πρέπει να διεκδικηθεί να διαμορφώνεται με βάση τις προτεραιότητες που θέτουν οι συνελεύσεις του συνόλου των κοινοτήτων των κοινοτικών διαμερισμάτων και των γειτονιών των πόλεων που ανήκουν στον ίδιο δήμο.
Ανάλογα με τις δυνατότητες και τον αριθμό των κατοίκων που θα παίρνουν μέρος στις συνελεύσεις της κοινότητας, μπορούν να δημιουργηθούν δομές και επιτροπές-συμβούλια που θα ασχολούνται -στο μεταξύ των συνελεύσεων διάστημα- με τα ιδιαίτερα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει η κοινότητα και δεν το κάνει ο υπάρχων δήμος. Για παράδειγμα: επιτροπή αυτοδιαχείρισης της ύδρευσης του χωριού και άρδευσης των χωραφιών του[5]. Επιτροπή διακίνησης και διανομής των αγροτικών προϊόντων και των προϊόντων μεταποίησης των ομάδων αγροτών, των συνεταιρισμών και των μεμονωμένων κατοίκων στις τοπικές αγορές, σε δίκτυα καταναλωτών της πόλης ή συνεταιριστικό παντοπωλείο στο χωριό. Επιτροπή δημιουργίας υποδομής κοινής μετακίνησης εκτός κοινότητας, από τη στιγμή που ο δήμος δεν έχει οργανώσει αστική συγκοινωνία που να συμπεριλάβει και τη συγκεκριμένη κοινότητα. Δημιουργία ενεργειακού συνεταιρισμού που θα εξασφαλίσει πόρους για την προώθηση της ενεργειακής αυτονομίας της κοινότητας με βάση τις Ήπιες Μορφές Ενέργειας (ΗΜΕ)[6]… κ.λπ., κ.λπ.
Υπάρχει βέβαια μια αντίθεση ανάμεσα στην πόλη και την ύπαιθρο που είναι μεγάλης σημασίας. Αυτή ακυρώνεται όμως σε δήμους, στους οποίους μια πόλη λειτουργεί ως πυρήνας της γεωργικής περιοχής και των χωριών που την περιβάλλουν, όταν αυτό δεν αποκλείεται. Ένας δήμος είναι στην πραγματικότητα μια μικρή περιοχή μέσα σε μεγαλύτερες περιοχές, με την έννοια της «βιο-περιφέρειας», που μπορεί διοικητικά να εκφραστεί με την έννοια της Χωρικής Ενότητας.
- Αστική κοινότητα (Α.Κ.)
Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, στα πλαίσια μιας τέτοιας Χωρικής Ενότητας και με τη δημιουργία ομάδων πολιτών που θα αναλάβουν την πρωτοβουλία, μια αστική κοινότητα σε μια πόλη, μπορεί να συσταθεί από τα νοικοκυριά ενός δρόμου ή ενός τετραγώνου ή μιας πλατείας, όταν είναι δυνατόν (1.000 ή 2.000 κατοίκων), που να λειτουργεί με συνέλευση στην οποία να συμμετέχει κάθε φορά ένα μέλος των νοικοκυριών (που είναι είτε φυλετικές οικογένειες, είτε τυχόν «διευρυμένες» οικογένειες[7] με κοινό ταμείο) και να ασχολείται με όλα τα προβλήματά τους τα οποία βάζει σε μια προτεραιότητα για επίλυση, είτε εκ των ιδίων πόρων της κοινότητας, είτε με προώθησή τους προς την συνοικία. Εκλέγει παράλληλα και το Σ.Κ.
Βέβαια από τα μέλη αυτών των αστικών κοινοτήτων θα συμμετέχουν σίγουρα πολλά και σε υπάρχουσες ήδη κοινότητες, επαγγελματικές, ενεργειακές, δραστηριοτήτων, ενδιαφερόντων ή του διαδικτύου. Οι τελευταίες μπορούν να στέκονται δίπλα και να στηρίζουν με τις δυνατότητες που θα έχουν αναπτύξει τις υπό σύσταση αστικές χωρικές κοινότητες.
Όπως και στις κοινότητες της υπαίθρου, έτσι και δω, τα μέλη μπορούν να συστήσουν και ιδιαίτερες επιτροπές και συμβούλια-ανάλογα και με τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά τους- όπως για την διατροφή, για την υγεία, την παιδεία, τη δικαιοσύνη, τη βιοτεχνική-βιομηχανική παραγωγή, τον ενεργειακό εφοδιασμό, το περιβάλλον και την οικολογική ισορροπία, την αυτοάμυνα, την φυλετική ισότητα, τον πολιτισμό, τις μειονότητες κ.λπ.
Γενικότερα:
Οι αστικές -όπως και οι κοινότητες της υπαίθρου- μπορούν να μάθουν πολλά και να στηριχθούν στην ιδεολογία του κοινοτισμού, που προέρχεται από τη φιλοσοφία, με την οποία ζουν στις κοινότητές τους οι αυτόχθονες λαοί, όπως π.χ. οι Ζαπατίστας. Στη ζωή των αυτόχθονων η έννοια της κοινότητας, που την ονομάζουν Ayllu (Αϊγιού), έχει κομβική σημασία, γιατί σ’ αυτή δεν περιλαμβάνονται μόνο οι άνθρωποι, αλλά και ό,τι υπάρχει γύρω τους, στο τεχνητό ή φυσικό τους περιβάλλον (τα σπίτια, το άλσος, οι πλατείες, οι δρόμοι ή τα βουνά, τα ποτάμια, τα δέντρα, τα ζώα, ο αέρας, το νερό κ.ά.) Με αυτή την έννοια ο κοινοτισμός δεν έχει μόνο κοινωνικό περιεχόμενο, αλλά και οικολογικό. Βασικοί στόχοι του επομένως είναι τόσο η προάσπιση και η κατοχύρωση των δικαιωμάτων των μελών της κοινότητας, όσο και η προστασία της φύσης. Η φιλοσοφία των ιθαγενικών λαών επικαιροποιείται στις σημερινές συνθήκες μέσα από το κίνημα του Buen Vivir (ευζωίας) που προβάλλει ένα νέο πρότυπο ζωής. Ένα πρότυπο, όπου βρίσκουν το πραγματικό τους νόημα οι πανανθρώπινες αρχές και αξίες, όπως η δικαιοσύνη, η ελευθερία, η αλληλεγγύη, η συλλογικότητα, η ισοτιμία των δύο φύλων, η δημοκρατία, η αυτονομία, η ανεξαρτησία, η προστασία του περιβάλλοντος και πολλές άλλες, που σήμερα περνούν κρίση. Για τις συνθήκες της χώρας μας οι κοινότητες θα χρειασθεί να δημιουργήσουν και να στηριχθούν σε ένα νέο αξιακό σύστημα, που θα μπορούσαμε να το κωδικοποιήσουμε στις παρακάτω αξίες:
– Επιβράδυνση στον χρόνο: πιο αργά και σε βάθος!
– Εγγύτητα στον χώρο: πιο μικρά, πιο κοντά και τοπικά!
– Επάρκεια στην ιδιοκτησία, στα μέσα και τους πόρους διαβίωσης: ποιότητα, επάρκεια, τα λιγότερα είναι συνήθως αρκετά!
– Ενσυναίσθηση στις διανθρώπινες σχέσεις και στις σχέσεις με τις άλλες μορφές ζωής: Αναγνώριση της διαφορετικότητας και συμπάθεια-αλληλοστήριξη!
– Επαναοικειοποίηση τόπων, Κοινών συλλογικών και σχεσιακών αγαθών -χρόνου: Αποκατάσταση καταστροφών, επανάκτηση και αύξηση του ελεύθερου προσωπικού χρόνου για αυτοπραγμάτωση-αυτοανάπτυξη!
– Ευρύτητα στη γνώση και τις δεξιότητες: ολιστική πολύπλευρη γνώση και ολοκληρωμένα πρόσωπα!
– Επανανοηματοδότηση στη συνείδηση και τη ζωή: Συνεργατικά και αλληλέγγυα! όποιος φροντίζει για όλους, φροντίζει και για τον εαυτό του!
– Επιστροφή προς τις δύο μάνες του ανθρώπινου είδους: γαία-κοινότητα
Σχετικά με την ιδιοκτησία:
Από τη στιγμή που το βασικό κύτταρο της τοπικής κοινωνίας θα είναι η κοινότητα, είτε χωρική θα είναι αυτή, είτε δραστηριοτήτων, είτε ενδιαφερόντων, είναι προφανές ότι θα προάγεται η συλλογική ιδιοκτησία. Η ατομική δεν θα έχει καμία τύχη, γιατί οι άνθρωποι θα οργανώσουν την καθημερινότητά τους βασισμένοι στις αξίες της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης. Μάλλον δεν θα προτιμήσουν την πυρηνική οικογένεια, αλλά τη «διευρυμένη οικογένεια» που θα περιλαμβάνει περισσότερους γονείς καθώς και τις 3 γενιές τους (παππούδες-γιαγιάδες-παιδιά), εκφράζοντας έτσι την αλληλεγγύη των γενιών. Θα είναι η ευνοϊκότερη (σε σχέση με την πυρηνική οικογένεια) εξέλιξη της παλιάς αυτοδύναμης-αυταρκούς πολυπληθούς πατριαρχικής ή μητριαρχικής οικογένειας (Οι υπάρχουσες σήμερα «ομάδες συγγένειας» της καθημερινής ζωής ή οι οικοκοινότητες, μπορούν να δώσουν μια εικόνα της «διευρυμένης οικογένειας»). Αυτό σημαίνει λοιπόν ότι θα χάσει το έδαφος κάτω από τα πόδια της η ατομική ιδιοκτησία και θα εντάσσεται με τη θέλησή της στη συλλογική[8]-κοινοτική ή στη δημοτική ιδιοκτησία, αφού θα δοθεί προτεραιότητα στον δημοτικό τομέα οικονομίας. Δεν θα χρειασθεί να γίνει «δημοτικοποίηση» των μέσων παραγωγής και της γης (με νόμο και με βία), όπως απαίτησε η «κρατικοποίηση», όπου εφαρμόσθηκε μέχρι τώρα.
Σχετικά με την οικονομία:
Κοινοτικοποίηση-Δημοτικοποίηση της οικονομίας, πράγμα που είναι ασυμβίβαστο με την «εθνικοποίηση», ή «κρατικοποίησή» της, η οποία ενισχύει μόνο την εξουσία μιας ελίτ που εκτός από την πολιτική δύναμη κατέχει και την οικονομική. Μιλώντας για κοινοτικοποίηση-δημοτικοποίηση, εννοούμε τη διαχείριση της οικονομίας από την κοινότητα και τους δήμους, σαν μέρος μιας πολιτικής της δημόσιας[9] αυτοδιοίκησης, αυτοκυβέρνησης και αυτονομίας των πολιτών. Σημαίνει ότι πολιτικοποιείται η οικονομία και μετατρέπεται σε κοινή δημοτική οικονομία, χωρίς να διαχωρίζει από τα γενικά συμφέροντα των πολιτών της κοινότητας, τα επαγγελματικά συμφέροντα των εργατών, αγροτών, τεχνικών, μηχανικών, ειδικευμένων επιστημόνων κ.λπ. Η οικονομία ενσωματώνεται σαν υλικό βασικό στοιχείο του θεσμικού πλαισίου των Κοινοτήτων, ως μέρος ενός μεγαλύτερου συνόλου και ελέγχεται από την κοινωνία των πολιτών μέσω των συνελεύσεων, όπου οι άνθρωποι συμμετέχουν ως πολίτες και όχι ως εκπρόσωποι μιας επαγγελματικής ομάδας.
Η κοινοτικοποίηση, όπου η οικονομική πολιτική διαμορφώνεται από την κοινωνία ως σύνολο στις συνελεύσεις και συνεπώς ξεπερνιούνται τα ιδιαίτερα επαγγελματικά συμφέροντα- είτε πρόκειται για εμπορικό κατάστημα, είτε για λαϊκή αγορά, καπιταλιστική ή ελεγχόμενη από εργαζόμενους επιχείρηση-οδηγεί σε μια πραγματική πολιτική οικονομία, μια οικονομία του δήμου, της πόλεως με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου. Στη συνέχεια, επειδή καμία κοινότητα δεν μπορεί να ελπίζει ότι θα επιτύχει πλήρη οικονομική ανεξαρτησία και αυτάρκεια από μόνη της, είναι σημαντικό η Ομοσπονδία των Δήμων -η Κοινότητα των Κοινοτήτων- να μετατραπεί, τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά, σε μια κοινή σφαίρα δημόσιας διαχείρισης των πόρων. Η Ομοσπονδία θα είναι ένα κοινό εγχείρημα και αυτό όχι μόνο εξαιτίας των κοινών αναγκών και πόρων, αλλά και για να αποτραπεί η δημιουργία μιας πόλης-κράτους, ή η δημιουργία ιδιοτελών (αστικών ή «αυτοδιαχειριζόμενων») συνεταιρισμών[10]. Στα πλαίσια της Ομοσπονδίας, η κοινοτικοποίηση της πολιτικής ζωής θα είναι πλήρης, αφού δεν καλύπτει μόνο τη δημόσια σφαίρα, αλλά και τα ζωτικής σημασίας υλικά μέσα.
Δεν είναι ουτοπικό να επιδιώξουμε την κοινοτικοποίηση-δημοτικοποίηση της οικονομίας. Αρκεί να χρησιμοποιήσουμε το μυαλό μας ελεύθερα και να προσπαθούμε συνέχεια στην καθημερινότητά μας να επιτύχουμε την ελευθερία. Ο ζωτικός μας χώρος δεν είναι μόνο ο τόπος όπου ζούμε καθημερινά, είναι επίσης ο πραγματικός οικονομικός χώρος όπου εργαζόμαστε, και το φυσικό του περιβάλλον είναι το πραγματικό οικολογικό περιβάλλον, που απαιτεί να ζήσουμε σε αρμονία με τη φύση. Όσο κι αν ένας δήμος ή μια τοπική ομοσπονδία δήμων είναι πολιτικά ενωμένη, εξακολουθεί να παραμένει μια πολύ εύθραυστη μορφή κοινότητας. Όσο όμως έχει τον έλεγχο της ίδιας της οικονομικής ζωής της, έχει και την οικονομική δύναμη και έτσι έχει επίσης μια αποφασιστική ενίσχυση της πολιτικής της εξουσίας. Μιας πολιτικής εξουσίας που πηγάζει από την εφαρμογή πρακτικών «καλής διακυβέρνησης», όπως αυτής των Ζαπατίστας στην Τσιάπας, από την οποία μπορούμε να διδαχθούμε.
Δημοκρατία και επίλυση διαφορών στα πλαίσια των κοινοτήτων:
– Στο οικονομικό επίπεδο: διαδικασία διαμόρφωσης και απόφασης για ένα πρόγραμμα διαβαθμισμένης προτεραιότητας στην ικανοποίηση των αποδεκτών από όλους βιοτικών αναγκών με βάση τους πόρους και τις δυνατότητες της κοινότητας.
– Διαβαθμισμένη απομείωση των υπαρχουσών στο πρώτο στάδιο καταναλωτικών αναγκών, ώστε αυτές να καταλήξουν σε αποδεχόμενες από όλους πραγματικές ανάγκες που εξασφαλίζουν την ευζωία-και όχι την κακώς εννοούμενη «ευμάρεια»- της κοινότητας.
– Διαδικασία επιδίωξης ριζοσπαστικών -πνευματικών κυρίως- επιθυμιών, οι οποίες θα ενεργοποιούν απελευθερωτικές δυνάμεις της δημιουργικότητας των μελών σε όλα τα πεδία.
– Αμφισβήτηση της «έξω» από την κοινότητα οικονομικής-πολιτικής καπιταλιστικής εξουσίας, της αγοράς και της αναγκαιότητας του κεντρικού κράτους, αλλά και παραδοχή ότι δεν υπάρχει το ιδεώδες της αρμονικής-χωρίς αντιθέσεις-κοινότητας «μέσα».
– Είναι αναγκαίο ένα δυναμικό ήθος ελευθερίας, αλλά όχι οπωσδήποτε της ατομικής-προέχει η από κοινού ελευθερία και ο ενάρετος αγώνας για επίτευξή της σε μεγαλύτερο βαθμό κάθε φορά.
– Οι κοινοτίστικες σχέσεις: αναστοχαστικές με την έννοια ότι κανένας δεν κατέχει την απόλυτη αλήθεια και η εξέλιξη και των κοινωνικών σχέσεων είναι ενδεχομενική και δεν υπακούει σε αναγκαιότητες, ηθικά διαμορφωμένες σχέσεις με κοινά αποδεκτά κριτήρια, με περιορισμένη αντιπαράθεση, μετριοπαθή διεκδίκηση, με αμοιβαίο σεβασμό και γενναιοδωρία, με διαπραγμάτευση κυρίως, ώστε να είναι δυνατόν να επιτυγχάνεται η διατήρηση πολλαπλών αλληλοεξαρτώμενων διαφορών («ένας κόσμος από πολλούς μικρούς συνδεδεμένους -και όχι παράλληλους- κόσμους»). Η διαπραγμάτευση πάντα και παντού θα οδηγεί στην ανταπόκριση της κοινότητας σε δίκαια νέα αιτήματα των μελών, στη δημιουργία πιο ελεύθερων και ισότιμων σχέσεων, στη μη αποδοχή του οριστικού και του τέλειου, αλλά και στην επιδίωξη της αρμονίας των διαφορών.
– Συγκρουόμενες διαφορές: οι διαφορές που δεν είναι δυνατόν να αλληλοσυμπληρώνονται, θα χρειασθεί να ελεγχθούν με τέτοιο τρόπο από την κοινότητα-μέσω της συνέλευσής της-ώστε να υπάρχει περίπου ισοβαρής αντιμετώπιση και αποδοχή τους ώσπου να μετατραπούν από συγκρουσιακές σε αλληλοσυμπληρούμενες. Μέχρι να γίνει αυτό να θεωρούνται «ισοδύναμες συνιστώσες», οι οποίες να εκφράζονται στην «συνισταμένη» εξουσία της κοινότητας.
– Οι σχέσεις εξουσίας: θα είναι εγγενείς και όχι καθορισμένες από «έξω»-ετερογενείς. Να εξασφαλίζουν τον πολιτικό ανταγωνισμό μεταξύ των διαφορετικών απόψεων πριν από τις σημαντικές αποφάσεις για τους κοινούς στόχους της ελευθερίας, της ισότητας, του μικρότερου οικολογικού-κοινωνικού αποτυπώματος και της ισορροπίας με τη φύση και τις άλλες κοινότητες. Η πολιτική διαπάλη που αφορά σε ανταγωνιστικά πολιτικά σχέδια τα οποία δε μπορούν να υλοποιούνται ταυτόχρονα, θα χρειασθεί να οδηγηθεί σε επιλογή με πλειοψηφικό τρόπο. Αλλά τα μειοψηφούντα σχέδια να έχουν πάντα τη δυνατότητα να εκφράζονται και να συνεχίζουν να προβάλλονται, έως ότου είτε θα κατορθώσουν να γίνουν πλειοφηφικά, είτε θα αναθεωρηθούν από τα μέλη που είναι οι φορείς τους.
– Ευέλικτη ανταπόκριση των επιμέρους θεσμοθετημένων δομών της κοινότητας σε νέα αιτήματα για αλλαγές, σε διαφωνίες, σε αντιπαράθεση κ.λπ., με στόχο τη νέα δημιουργία νέας ποιότητας στις δομές της.
– Φιλελευθερισμός: από τη φύση του ο άνθρωπος είναι εγωιστής («εγωιστικό γονίδιο»). Κοινοτισμός: από τη φύση του επίσης ο άνθρωπος μπορεί να συνεργάζεται, να συναποφασίζει, να δρα συλλογικά («μάνα φύση, μάνα ομάδα»).
Η κοινοτική οργάνωση της κοινωνίας στη βάση της συναίνεσης και της ελευθερίας («ελευθεριακή»), αντιπροσωπεύει σήμερα τη μόνη δυνατή εναλλακτική λύση στο κεντρικό έθνος-κράτος. Συντελεί στη διαμόρφωση του ενεργού πολίτη και μιας νέας μορφής πολιτικής, η οποία είναι κοντά στους πολίτες και πηγάζει από τους πολίτες. Ο όρος «ελευθεριακή» δεν χρησιμοποιείται βέβαια για να δικαιολογήσει την ατομική ιδιοκτησία και την «ελεύθερη αγορά», που προτείνει ο φιλελευθερισμός και εξασφαλίζει το αστικό κράτος. Χρησιμοποιείται με την έννοια της πολιτικής ελευθερίας και των ελεύθερων αποφάσεων των πολιτών στις συνελεύσεις και τα ανακλητά συμβούλια. Συνδέεται με την οικονομική δημοκρατία που δεν σημαίνει μόνο «δημοκρατία στον χώρο εργασίας» και «συμμετοχή των εργαζομένων». Σημαίνει, στην βαθύτερή της έννοια, την ελεύθερη, δημοκρατική πρόσβαση σε όλους τους ζωτικούς πόρους και είναι έκφραση της πολιτικής δημοκρατίας, η οποία εγγυάται την ελευθερία.
Αυτή τη δυνατότητα της κοινοτικής οργάνωσης της ελληνικής κοινωνίας, οφείλουμε με θάρρος και επιμονή να διερευνήσουμε. Η χώρα μας είναι ο «ναυαγός» της καπιταλιστικής ανάπτυξης, και ένας ναυαγός τη βροχή δεν τη φοβάται. Η άμεση δημοκρατία μπορεί να ξεκινήσει πάλι από την κοιτίδα που τη γέννησε, όχι μόνο γιατί είμαστε ο «αδύνατος κρίκος» της «ενωμένης Ευρώπης», αλλά γιατί δοκιμάσθηκε χωρίς επιτυχία το τελευταίο προπύργιο του κομματικού συστήματος της ανάθεσης που ήταν η μέχρι τώρα Αριστερά και ακόμα δεν πιάσαμε πάτο.
Το 2021, υποτίθεται ότι γιορτάζουμε τα 200 χρόνια από την επανάσταση κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπου το βασικό αφήγημα που όλοι θυμόμαστε από το σχολείο είναι ο ρόλος των κοινοτήτων στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Η ιστορική διάσταση της κοινότητας θα παίξει και καθοριστικό ρόλο στο φαντασιακό των Ελλήνων «από κάτω» στα επόμενα δύσκολα χρόνια για την επιβίωση.
«Νά ‘τανε το ’21 νά ‘ρθει μια στιγμή» (που λέει και το δημοφιλές στα χρόνια της δικτατορίας τραγούδι), τώρα, το 2021 με τον ερχομό των Ζαπατίστας, των «φιλικών» ντε, της τωρινής «φιλικής εταιρείας»!
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Οι Ζαπατίστας έγιναν παγκοσμίως γνωστοί στις αρχές του 1994. Όλα αυτά τα χρόνια -από ό,τι γνωρίζουμε- επιχειρούν να οικοδομήσουν ένα σύστημα αυτόνομης διακυβέρνησης σε χωριά της πολιτείας Τσιάπας, μια από τις φτωχότερες περιοχές της χώρας, με έμφαση στους αυτόχθονες και τις κολεκτίβες. Η περιοχή αφορά σε πάνω από 1.000 κοινότητες που συνενώνονται σε 30 περίπου δήμους, οι οποίοι σχηματίζουν 5 περιφέρειες (καρακόλ) με πάνω από 200.000 πληθυσμό. Το κίνημα των Ζαπατίστας στηρίχθηκε στις πραγματικές ανάγκες του αυτόχθονου πληθυσμού της περιοχής και έβαλε σαν κύριους στόχους: αυτόνομο σύστημα οικονομίας με γη, στέγη, δουλειά και ψωμί για τους ιθαγενείς, επίσης την εξασφάλιση της υγείας, εκπαίδευσης, δικαιοσύνης και ελευθερίας, καθώς και του δικαιώματος διατήρησης του πολιτισμού τους. Όλα αυτά με ένα σύστημα αυτοδιακυβέρνησης στη βάση των συνελεύσεων των κοινοτήτων, των συμβουλίων τους, των δημοτικών συμβουλίων (με αιρετά, ανακλητά μέλη από όλες τις κοινότητες του δήμου) και των συμβουλίων «χρηστής διακυβέρνησης» σε επίπεδο Καρακόλ. Μαζί με την πρακτική της εναλλαγής, της ανακλητότητας και του ελέγχου εφαρμόζεται ένα πλήρες σύστημα άμεσης δημοκρατίας
[2] Οι Κούρδοι της Συρίας –σε συνθήκες πολέμου και εμπάργκο από όλες τις πλευρές– ανέλαβαν τον έλεγχο των εδαφών τους και ανακήρυξαν μια δημοκρατική, πολυεθνική, πολυθρησκευτική Αυτονομία, ιδρύοντας τρία αυτοδιοικούμενα καντόνια: Κομπάνι, Αφρίν και Τζαζίρα (Kobanî, Afrîn, Cizîrê), τα οποία θα πρέπει να είναι μέρος μιας δημοκρατικής Συρίας χρησιμεύοντας ως πρότυπα προς μίμηση για όλη τη Συρία και τη Μέση Ανατολή. Εν τω μεταξύ βέβαια η Τουρκία έχει επιτεθεί στη Ροζάβα, καταλαμβάνοντας ολόκληρο το Αφρίν και 30χμ. βάθος στο Ιντλίπ. Μένει να δούμε που θα οδηγήσουν οι εξελίξεις στην περιοχή και τι θα προκύψει σαν Μετα-Ροζάβα.
[3] Στο βιβλίο μας: Κοινωνικοποίηση, η διέξοδος από τις συμπληγάδες του κρατισμού και της ιδιωτικοποίησης, εκδόσεις των συναδέλφων 2012, σελ. 103-104.
[4] Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός και προγραμματισμός του αντίστοιχου δήμου είναι διεκδικήσιμος στα πλαίσια της υπάρχουσας Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αρκεί να απαιτηθεί από αποφασισμένες Τοπικές Πρωτοβουλίες Πολιτών στις κοινότητες και τα δημοτικά διαμερίσματα, όπου και αν δημιουργηθούν, οι οποίες θα το βάλουν σαν στόχο από σήμερα. Και τέτοιες έχουν δημιουργηθεί ήδη σε μερικούς τοπικούς δήμους της επικράτειας. Στόχος είναι να διαμορφώνεται με βάση τις προτεραιότητες που θέτουν οι συνελεύσεις των κοινοτικών διαμερισμάτων και των γειτονιών των πόλεων, τις οποίες θα έχουν συγκαλέσει οι τοπικές πρωτοβουλίες.
[5] Πριν καταργηθεί η λειτουργία της Κοινότητας στην ελληνική ύπαιθρο, τη μεν ύδρευσή της συνήθως διαχειριζόταν το Κοινοτικό Συμβούλιο, τη δε άρδευση των αγροτικών της τεμαχίων διαχειριζόταν είτε συνεταιρισμός των τοπικών αγροτών, είτε ο Τοπικός Οργανισμός Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ), αν είχε δημιουργηθεί. Μετά τον «Καλλικράτη» η διαχείριση των πηγών και των δικτύων ύδρευσης ανατέθηκε στη Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης-Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) του αντίστοιχου Δήμου. Η άρδευση αντίστοιχα, σε πολλούς δήμους με απόφαση δημοτικών Συμβουλίων ανατέθηκε επίσης σε ΔΕΥΑ με αποτέλεσμα πολλά προβλήματα -λόγω έλλειψης εμπειρίας και κατάλληλου προσωπικού, αλλά και ιδιωτικοποίησης των ΔΕΥΑ- για τους αγρότες. Έτσι σε πολλά χωριά υπάρχει το αίτημα για διαχείριση των υδάτων είτε από τη διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης του Δήμου, είτε αυτοδιαχείρισης από τους αγρότες και τα Τοπικά Συμβούλια.
[6] Π.χ. με εγκατάσταση φ/β συστημάτων στις στέγες και ταράτσες των σπιτιών, στις στέγες των αγροτικών υπόστεγων και αποθηκών, σε μη παραγωγική γη. Εγκατάσταση μικρών ανεμογεννητριών σε ευνοϊκά σημεία μη παραγωγικής γης για παραγωγή ηλ. ενέργειας και διάθεσή της στα τοπικά δίκτυα. Οι ΟΤΑ: Επιδίωξη ενεργειακής αυτοδυναμίας μέσω ενεργειακού εφοδιασμού από δημοτικές-διαδημοτικές επιχειρήσεις, που παράγουν ηλεκ. ενέργεια από ΑΠΕ, εξασφαλίζουν από τον διαχειριστή του Δικτύου Υψηλής Τάσης (ΥΤ) το ποσοστό της ενέργειας που ακόμα δεν παράγουν οι ίδιοι, κατέχουν τα τοπικά δίκτυα ΜΤ-ΧΤ και διαχειρίζονται τη διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας στους τελικούς χρήστες της περιοχή τους, σε μια διαδικασία κοινοτικοποίησης-δημοτικοποίησης του ενεργειακού εφοδιασμού. Ειδικά ο ενεργειακός τομέας θα χρειασθεί να ενταχθεί από την αρχή στον δημοτικό τομέα οικονομίας.
[7] Στην πραγματικότητα των ελληνικών πόλεων, οι κάτοικοι μιας πολυκατοικίας -αν και φαίνεται αρκετά δύσκολο με τον μέχρι τώρα δεδομένο ανθρωπολογικό τύπο του ιδιοκτήτη ή του ενοικιαστού- θα μπορούσαν να συστήσουν «διευρυμένη» οικογένεια με κοινό ταμείο και κοινούς χώρους δραστηριοτήτων.
[8] Ειδικά η αγροτική γη θα συλλογικοποιείται και θα μπαίνει στην οικοκαλλιέργεια για παραγωγή υγιεινών προϊόντων διατροφής και μεταποίησης, στην αρχή, μέσω των ομάδων παραγωγών ή των αγροτικών συνεργατικών συνεταιρισμών στους οποίους αναθέτουν την διαχείριση της οικογενειακής τους γης τα μέλη των ομάδων και τα συνεταιρισμένα αγροτικά νοικοκυριά. Στη συνέχεια, όσοι από τους αγρότες δεν συμμετείχαν στην αρχή σε αυτές τις δομές συλλογικής διαχείρισης, δεν μπορεί παρά να πείθονται από τα πλεονεκτήματα της συλλογικότητας και να συμμετέχουν σε μια δεύτερη φάση συλλογικοποίησης. Επίσης σε αυτή τη φάση, κάποιες ομάδες και συνεταιρισμοί, συμμετέχοντας στον κοινοτικό-δημοτικό προγραμματισμό ικανοποίησης των αναγκών της κοινότητας ή του δήμου μπορεί να διαθέσουν τη γη και τις υποδομές τους στον κοινοτικό-δημοτικό τομέα της οικονομίας, σε μια διαδικασία κοινοτικοποίησης-δημοτικοποίησης της αγροτικής γης και των αγροτικών υποδομών, στην οποία διαδικασία δημιουργίας του δημοτικού τομέα οικονομίας, θα έχουν μπει και η πρώην καθαρά κοινοτική-δημοτική γη ή οι μεταποιητικές και παροχής υπηρεσιών υποδομές, είτε προϋπάρχουν αυτές, είτε δημιουργούνται στο μεταξύ. Παράδειγμα νέας δομής στον δημοτικό τομέα: Διάθεση δημόσιας και δημοτικής γης για διαχείρισή της είτε σε ομάδες νέων αγροτών είτε σε ομάδες ανέργων των πόλεων για μετεγκατάσταση στην περιφέρεια. Επίσης: Καλλιέργεια αστικής και περιαστικής δημοτικής γης –δημοτικοί λαχανόκηποι από πρωτοβουλίες πολιτών των γειτονιών, από τους σημερινούς συνταξιούχους ή «καλλιεργητές του σαβατοκύριακου» και του «ελεύθερου χρόνου». Επίσης: ομάδες-συνεταιρισμοί μεταποίησης των γεωργικών σε προϊόντα διατροφής και ένδυσης ή δομές που θα ασχολούνται με υπηρεσίες ήπιου αγροτοτουρισμού.
[9] Άλλο Δημόσιο και άλλο Κρατικό: τις λέξεις «κρατικό» και «δημόσιο», άλλοι πολύ συχνά από πρόθεση και άλλοι από λάθος, τις χρησιμοποιούν τη μία στη θέση της άλλης. Δημόσιο είναι κάτι που ανήκει σε όλους, είναι ΚΟΙΝΟ και συλλογικό, ενώ κρατικό είναι κάτι που ανήκει στο κράτος, το οποίο έχει τους διαχειριστές της κρατικής εξουσίας και τους υπηκόους του. Το να θεωρείς ότι κάτι κρατικό είναι δημόσιο είναι σαν να θεωρείς ότι επειδή έχεις μία μετοχή μίας εισηγμένης στο χρηματιστήριο εταιρείας σου ανήκουν τα γραφεία της ή ότι μπορείς να καταναλώνεις τα προϊόντα της δωρεάν.
[10] Μιλάμε και για κοινωνικοποίηση-δημοτικοποίηση της Συνεργατικής οικονομίας των Αναγκών (Σ.Ο.Α.) και της αλληλεγγύης, όχι με την έννοια της «συμμετοχής των εργαζομένων», που πιθανά να προωθούν και κάποια συνδικάτα, αλλά σαν μια μορφή οργάνωσης της εργασίας, μεταξύ των συμπληγάδων του εταιρικού-ιδιωτικού τρόπου οργάνωσής της και του κεντρικού γραφειοκρατικού κρατικού τρόπου. Σαν μια μορφή που μπορεί να εκπαιδεύσει τους εργαζόμενους στην αυτοδιαχείριση των μέσων παραγωγής που έχουν στη διάθεσή τους, ακόμα και μέσα στις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, αλλά κυρίως κατά τη περίοδο μετάβασης προς μια μετακαπιταλιστική κοινωνία της άμεσης δημοκρατίας και ισοκατανομής των πόρων και εξουσιών. Και αυτό για τον λόγο ότι στα συνεταιριστικά-συνεργατικά εγχειρήματα του σήμερα υπάρχει στον ένα ή στον άλλο βαθμό η αποκαπιταλιστικοποίηση των σχέσεων στα πλαίσιά τους.
Έχοντας ξεκαθαρίσει το ζήτημα για το τι είναι δημόσια ή ιδιωτική σφαίρα και για το ποιος κίνδυνος υπάρχει πάντα, ένας συνεταιρισμός ή μια συνεργατική κολεκτίβα -ιδίως συμβατικής μορφής που λειτουργεί με διοικητικό συμβούλιο και όχι με συνέλευση μελών- να προωθεί επαγγελματικά και όχι συλλογικά συμφέροντα της τοπικής κοινωνίας, προτείνουμε τη θεσμοποίηση κριτηρίων για το πότε και πώς εντάσσεται ένα τέτοιο προϋπάρχον σήμερα εγχείρημα Κ.ΑΛ.Ο. στα πλαίσια της δημοτικοποιημένης οικονομίας. Οι Καινούργιες δομές Σ.Ο.Α. στους διάφορους τομείς της οικονομίας εντάσσονται από την αρχή στον Κοινοτικό-Δημοτικό τομέα της οικονομίας. Παρεμβαίνοντας μια πρωτοβουλία πολιτών σε ένα δήμο, προτείνει και διεκδικεί από σήμερα, τη δημιουργία εγχειρημάτων Σ.Ο.Α. από τη σημερινή Τ.Α. σε όλους τους κρίσιμους τομείς για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, συντονίζοντας, υποστηρίζοντας και διαμορφώνοντας διαδικασίες που θα εκπαιδεύουν τους συμμετέχοντες πολίτες να απορρίψουν το κυρίαρχο σήμερα χαρακτηριστικό της ιδιώτευσης και του εγωισμού και να αποκτήσουν κοινοτικό-συλλογικό πνεύμα και συνεργατική- κοινοτική συνείδηση. Δημιουργώντας γραφεία πληροφόρησης πολιτών και συλλογικοτήτων, σχετικά με τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία, προωθώντας τη συνέργεια Δήμων και φορέων στην επιστημονική έρευνα, που θα διευκολύνει και θα «εμψυχώσει» τα Συνεργατικά Σχήματα και βοηθώντας να σχηματισθούν Συντονιστικά συμβούλια από τα υπάρχοντα και νέα δημιουργούμενα εγχειρήματα της ΣΟΑ.
Η Τ.Α. μπορεί συγκεκριμένα σήμερα να βοηθήσει προωθώντας και θέτοντας πόρους στη διάθεση συλλογικών δομών εργασίας, όπου μπορεί να γίνεται συνδυασμός αμειβόμενης εργασίας για ανέργους – εξειδικευμένης από υπαλλήλους του δήμου -εθελοντικής εργασίας από εθελοντές που μαζί με τους υπαλλήλους θα παίζουν το ρόλο του «μέντορα» ή «εμψυχωτή», για τη δημιουργία των αντίστοιχων χώρων παραγωγής και παροχής υπηρεσιών. Για παράδειγμα: εργαστηρίων επαναχρησιμοποίησης ηλεκτρικών-ηλεκτρονικών ειδών, επίπλων, ρούχων, κομποστοποίησης-λιπασματοποίησης οργανικών αποβλήτων, μεταποιητηρίων γεωργικών προϊόντων, απασχόλησης παιδιών, ανταλλαγής ειδών από «δεύτερο χέρι», γραφείων «συνταξιδιωτών», οργάνωση γραφείου-συνεργείου από άνεργους αρχιτέκτονες-οικοδόμους για κατασκευή-μετατροπή βιοκλιματικών κτιρίων, συνεργείων για τη δημιουργία «πράσινων στεγών» και «ηλιακών στεγών».
Ειδική περίπτωση: αυτοδιαχειριζόμενα συνεργεία και όχι ιδιώτες εργολάβοι να αναλαμβάνουν συγκεκριμένες εργασίες του δήμου. Όταν και εφόσον αναληφθεί από κάποια τοπική ριζοσπαστική Κίνηση Πολιτών η τοπική δημοτική ή περιφερειακή αρχή, αυτές οι μονάδες θα μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τους τοπικούς πόρους. Οι υπάρχουσες ή οι υπό δημιουργία δημοτικές επιχειρήσεις να εντάσσονται στον δημοτικό τομέα οικονομίας με στόχο τη χρηματοδότηση προγράμματος κοινωνικών δαπανών για την κάλυψη βασικών αναγκών των πολιτών, με τη μορφή βασικού εισοδήματος.
Ειδικότερη πρόταση: Η Τ.Α. μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στο να μετατρέψουν οι αγρότες και βιοκαλλιεργητές τους τοπικούς σπόρους και ποικιλίες και γενικά το φυσικό γενετικό υλικό, πάλι σε «Κοινά» αγαθά, που θα ανήκουν σε όλους και όχι στις εταιρείες σποροπαραγωγής.
