Το Στόουκ-ον-Τρεντ είναι μία πόλη 270 χιλιάδων κατοίκων στην κεντρική Αγγλία, φημισμένη για τη βιομηχανία πορσελάνης και κεραμικών. Υπήρξε ένα από τα κέντρα της βαριάς βιομηχανίας της Βρετανίας, με δεκάδες ανθρακωρυχεία και επίσης ένα από τα κέντρα του ισχυρού βρετανικού εργατικού κινήματος. Το 1842 κηρύχθηκε μια άγρια γενική απεργία στην περιοχή, που οδήγησε στις ‘Εξεγέρσεις των Κεραμοποιών’ (Pottery Riots) οι οποίες υποκινήθηκαν και ενισχύθηκαν από το εργατικό κίνημα των Χαρτιστών. Η εξέγερση αντιμετωπίστηκε με την επέμβαση του βρετανικού στρατού που άνοιξε πυρ απέναντι σε 45.000 απεργούς, δολοφονώντας άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Η απεργία υπήρξε ένα εμβληματικό γεγονός στην ιστορία του εργατικού κινήματος, που ενίσχυσε την εμπιστοσύνη των εργατών στην άμεση δράση και καθόρισε τον τρειντ-γιουνιονισμό, την ένωση των εργατών σε αυτόνομα επαγγελματικά συνδικάτα. Έπειτα από τα γεγονότα δημιουργήθηκαν τα πανβρετανικά συνδικάτα των Ανθρακωρύχων και των Κεραμοποιών (Miners’ Association of Great Britain and Ireland, 1842 – United Branches of Operative, Potters 1843).
Το κόμμα των Εργατικών (Labour Party) κατείχε τη βουλευτική έδρα του Στόουκ-ον-Τρεντ από όταν δημιουργήθηκε η εκλογική περιφέρεια το 1950. Έως χθες, Πέμπτη 12 Δεκεμβρίου του 2019, όταν την έδρα πήραν οι Συντηρητικοί, οι Τόρις του Μπόρις Τζόνσον.
Το τέλος του μικρού αυτού εργατικού προπύργιου είναι μια σύνοψη των αποτελεσμάτων των βουλευτικών εκλογών στη Βρετανία, που σήμανε την συντριπτική ήττα των Εργατικών και του αριστερού προσανατολισμού της ηγεσίας του Τζέρεμι Κόρμπιν. Ο Κόρμπιν, διάδοχος του Έντ Μίλιμπαντ, διαδόχου του Γκόρντον Μπράουν, διαδόχου του Τόνι Μπλαιρ, στην ηγεσία των Εργατικών, αποδείχθηκε τελικά ανήμπορος να μεταδώσει το όραμά του στους ψηφοφόρους. Κι όμως το όραμα του Κόρμπιν για επανεθνικοποίηση των σιδηροδρόμων και των δημόσιων υπηρεσιών, δωρεάν σύστημα υγείας και εκπαίδευσης, δωρεάν περίθαλψη των γηραιών πολιτών, μείωση της ηλικίας ψήφου στα 16, φορολόγηση των πλουσίων κ.α. συγκίνησε λιγότερο τους Βρετανούς πολίτες από όσο τους Ευρωπαίους αριστερούς -και ακόμη και αριστερίζοντες «αντι-εξουσιαστές», όπως το πανευρωπαϊκό δίκτυο Beyond Europe που στήριξε το κάλεσμα της ομάδας Plan-C για ψήφο στον Κόρμπιν.
Και όμως, μετά τη χθεσινή συντριπτική ήττα, η κεντροαριστερή εφημερίδα Guardian, αναλύοντας τους 5 λόγους πίσω από τη συντριβή των Εργατικών είχε ως πρώτο τον ίδιο τον Κόρμπιν, ως δεύτερο το μαξιμαλιστικό Πρόγραμμά του (‘πρόγραμμα 10ετίας και όχι μιας κυβέρνησης’), ως τρίτο την αμφιθυμία απέναντι στο Brexit.[i]
Ο Κόρμπιν μοιάζει με τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ. Έχει περισσότερους οπαδούς στο εξωτερικό, παρά στη Βρετανία.
Ο βίος και η πολιτεία του είναι ιδιαίτερος, καθώς και οι αντίπαλοί του παραδέχονται την ειλικρίνεια και τη σταθερότητα στις απόψεις του. Μα οι απόψεις του δεν είναι πάντα δημοφιλείς. Πέρα από το κοινωνικό του πρόγραμμα, οι θέσεις του σε ζητήματα εθνικής ανεξαρτησίας και εθνικού αυτοπροσδιορισμού προκαλούν αμηχανία στους ψηφοφόρους. Κατά τη δεκαετία του ’80 ο Κόρμπιν υποστήριζε τον αγώνα του Σιν Φέιν και το δικαίωμα της επανένωσης της Ιρλανδίας -θέση που οι αντίπαλοί του εκμεταλλεύτηκαν για να τον χαρακτηρίσουν ως συμπαθών του ΙΡΑ, σε μια εποχή που η σύγκρουση των Βορειοϊρλανδών ρεπουμπλικάνων αυτονομιστών και των Ενωτικών οπαδών του Βρετανικού Στέμματος είχε χαρακτήρα πολεμικής σύρραξης. Σε όλη την καριέρα του ο Κόρμπιν κατήγγειλε τον βρετανικό ιμπεριαλισμό, σε μια εποχή που η Βρετανική αυτοκρατορία κατέρρεε, δημιουργώντας μία κρίση ταυτότητας στον βρετανικό πληθυσμό, που είχε ‘ομογενοποιηθεί’ όχι στη βάση της εθνικότητας αλλά στη βάση της υπηκοότητας -ως υπήκοοι του Στέμματος.
Και κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματος του 2016, ο Κόρμπιν υποστήριξε το Bremain, απέναντι στον Μπόρις Τζόνσον που ήταν ο βασικός προπαγανδιστής του Brexit. Το δημοψήφισμα έγειρε υπέρ του Brexit και, ενώ στα τρία χρόνια ασάφειας που ακολούθησαν κανείς δεν κατάφερε να εκπληρώσει την έξοδο, κανείς επίσης δεν κατάφερε να ξαναθέσει το ερώτημα στο βρετανικό κοινό.
Κανείς δεν τόλμησε να στηρίξει σοβαρά ένα δεύτερο δημοψήφισμα. Ο Κόρμπιν το ψέλλισε, χωρίς όμως να το θέσει στο επίκεντρο του προγράμματός του. Απλώς αντιτάχθηκε σε κάθε σχέδιο νόμου που έφεραν οι Συντηρητικές κυβερνήσεις και υποσχέθηκε να βρει άλλη λύση. Ούτε όμως έκανε το Bremain σημαία, ούτε καταδίκασε το Brexit. Καταδίκασε απλώς τα συγκεκριμένα Brexit, όχι όμως και την πυρηνική ιδέα του βρετανικού εθνικισμού που τροφοδότησε το ρεύμα εξόδου από την Ε.Ε.
Η ήττα του Κόρμπιν δείχνει τις αντιφάσεις τόσο της βρετανικής πολιτικής, όσο και της σύγχρονης εθνικής κοινοβουλευτικής πολιτικής. Θα τις αναφέρω εν συντομία, σε αυτό το σύντομο σημείωμα.
- Η αντίφαση του εθνικισμού. Το παράδοξο με τον Αγγλικό εθνικισμό, είναι πως η Αγγλία δεν υπήρξε πλήρως ανεξάρτητη παρά μόνο για 300 χρόνια από τα τελευταία 1200 (περ.900 – 1016 & 1453-1603). Η Αγγλία δεν υπήρξε ποτέ προτεκτοράτο, αν και κάποτε κομμάτια της βρέθηκαν υπό ρωμαϊκή και αργότερα δανέζικη κατοχή. Όλο τον υπόλοιπο καιρό η Αγγλία υπήρξε (το κυρίαρχο) κομμάτι της Μ. Βρετανίας, του Ην. Βασιλείου, της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, της Κοινοπολιτείας διαδοχικά. Ο Αγγλικός εθνικισμός, φυσικά, επικαλείται την βρετανική αυτοκρατορική δόξα του ιμπεριαλισμού προκειμένου να τονωθεί. Όμως αν τέτοια ‘δόξα’ ανήκει σε κάποιον, αυτοί είναι οι βασιλικοί Οίκοι του Ανόβερο και του Σαξ-Κόμπουργκ-Γκόθα, παρακλάδια των Αψβούργων, γερμανόφωνοι. Ας μην ξεχνάμε ότι το βρετανικό παρακλάδι του Οίκου του Σαξ-Κόμπουργκ-Γκόθα μετονομάστηκε σε Οίκο του Ουίνσδορ κατά τον Α’ Π.Π., για να μην θυμίζει την γερμανική καταγωγή των Βρετανών βασιλέων σε καιρό πολέμου με τη Γερμανία. Ακόμη και στο βασικό στρατιωτικό πεδίο, η ‘δόξα’ θα ανήκε στα επίλεκτα Σκωτσέζικα τμήματα, τα ίδια που βοήθησαν την καθυπόταξη της Ιρλανδίας και κυβέρνησαν την Ινδία. Η Μ. Βρετανία υπήρξε η (κατεξοχήν) αυτοκρατορική δύναμη της νεωτερικότητας. Δεν έδωσε εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, αντιθέτως εναντίον της χτίστηκαν μυριάδες ελευθερωτικοί αγώνες, ήδη από την Αμερικάνικη Επανάσταση. Ο εγγλέζικος εθνικισμός ιστορικά υπήρξε κατά κύριο λόγο αναμεμειγμένος μέσα στον βρετανικό ιμπεριαλισμό και στην επέκτασή του, στον λευκό ευρωπαϊκό ρατσισμό, το περίφημο ‘White man’s burden’ του Κίπλινγκ και τις ψευδοθεωρίες του Τσάμπερλαιν που θαύμαζε ο Χίτλερ.
- Η αντίφαση της βρετανικής ταυτότητας. Ένα μεγάλο μέρος των οπαδών του Brexit δήλωναν ότι η Ευρώπη τους καταπιέζει καθώς δεν αφήνει τη Μ. Βρετανία να κλείσει πλήρως τα σύνορα (παρόλο που την αφήνει να έχει την πόρτα μισόκλειστη). Και πάλι όμως, το μεγαλύτερο κομμάτι των μεταναστών εξ Ανατολάς φτάνουν το Νησί βάσει του δικαιώματός τους ως υπήκοοι της Κοινοπολιτείας (Ινδία, Πακιστάν), δικαίωμα που τους παραχωρήθηκε μετά από αιώνες Βρετανικής σκλαβιάς. Η Μ. Βρετανία υπήρξε ο κινητήριος μοχλός της βιομηχανικής, καπιταλιστικής και αποικιοκρατικής παγκοσμιότητας, πριν δώσει τα σκήπτρα αλλού. Με εθνοκρατικούς όρους, η Μ. Βρετανία είναι ήδη μία ‘υπερεθνική’ ένωση. Αυτό σημαίνει ότι οι βρετανικές εκλογές αφορούν πέντε ‘εθνικές’ εκλογικές ομάδες – τους Άγγλους, τους Ουαλούς τους Σκώτους, τους Βορειοϊρλανδούς, τους μετανάστες δεύτερης γενιάς. Ο Τζόνσον, υπέρμαχος του Brexit κατόρθωσε να διεγείρει τον αγγλικό σωβινισμό αλλά επίσης κατόρθωσε να αγγίξει και το συναισθηματικό κέντρο των υπολοίπων, καθώς η ταύτισή τους με την βρετανική πολιτεία εδράζεται ακριβώς πάνω στο φάντασμα της βρετανικής αυτοκρατορίας. Η αντι-ιμπεριαλιστική ρητορική του Κόρμπιν, η οποία δεν στρέφεται ενάντια στο παρόν, αλλά ενάντια στο παρελθόν, έπληξε την κοινή βάση της παρελθοντικότητας, πάνω στην οποία στηρίζεται η συνοχή της βρετανικής ταυτότητας. Δίχως μια ξεκάθαρη θέση απέναντι στο Brexit, η ρητορική των Εργατικών έδειχνε να πλήττει τον βρετανικό αυτοσεβασμό δίχως να προτείνει κάποια άλλη κοινωνική βάση συνταυτισμού – δίχως αναφορές στην εργατική ταυτότητα ή την ευρωπαϊκή ταυτότητα, η καταδίκη του βρετανικού παρελθόντος έμοιαζε σαν αμφισβήτηση των ίδιων των θεμελίων της εθνοκρατικής αφήγησης. Ασφαλώς ολόσωστη αμφισβήτηση – όμως, άραγε, κατάλληλη για να εκφραστεί στις κάλπες; Μα οι ίδιες κάλπες στηρίζονται στην εθνοκρατική αφήγηση και τον ‘εθνικό’ συνταυτισμό. Το παράδοξο του εθνικισμού δεν μπορεί να επιλυθεί με προσφυγή στις κάλπες στο όνομα αυτού του εθνικισμού.
- Η αντίφαση του κοινοβουλευτισμού. Η Μεγάλη Βρετανία, παρότι περιγράφεται ως ‘συνταγματική μοναρχία’ δεν έχει Σύνταγμα, αντιθέτως έχει μία σειρά από επίσημα έγγραφα, που χρονολογούνται ήδη από τον καιρό της Μάγκνα Κάρτα, και περιλαμβάνουν τις Πράξεις του Κοινοβουλίου. Ιδρυτικές πράξεις της Μ. Βρετανίας είναι οι Ενωτικές Πράξεις με τη Σκωτία (1707- οικειοθελώς) και την Ιρλανδία (1801-βιάιως), και αναθεωρητική η Ιρλανδική Ανεξαρτησία (τμηματικώς, μετά από δημοψήφισμα στο Βορρά) του 1922. Όλες οι ιστορικές επεκτάσεις και επικαλύψεις της Μ. Βρετανίας βγήκαν σαν ραφές στην επιφάνεια μετά το δημοψήφισμα και κυριάρχησαν στην πολιτική ζωή της χώρας έως και τις χθεσινές εκλογές και, όπως φαίνεται, και στη συνέχεια. Εξίσου, οι περιπλοκότητες του Βρετανικού δικαίου (που είναι περισσότερο εμπειρικό και δίνει βαρύτητα στην αρχή του δεδικασμένου) και οι ιδιαιτερότητες του βασιλείου (του οποίου η μονάρχης είναι επίσης μονάρχης – επικεφαλής και της ‘υπερεθνικής’ Κοινοπολιτείας και κεφαλή της Αγγλικανικής Εκκλησίας και των απανταχού Αγγλικανών) αφήνουν πολλά περιθώρια για παρεξηγήσεις. Και όμως, όλα αυτά συμβαίνουν σε μια εποχή που ακόμη και σε πιο εθνικά ομοιογενείς χώρες οι δομές αντιπροσώπευσης καταρρέουν και τα κοινοβούλια μετατρέπονται σε εκτελεστικά όργανα υπερεθνικών αποφασιστικών μηχανισμών – όπως η Ε.Ε. Ποιον εκπροσωπεί το κοινοβούλιο; Είτε αυτούς που συντάσσονται υπέρ του κυβερνώντος κόμματος, το οποίο κυβερνά, δηλαδή ελέγχει το κοινοβούλιο για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, είτε αυτούς που συντάσσονται αναφανδόν υπέρ της κοινής εθνικής ‘αποστολής’ και ταυτίζονται με κάθε κυβέρνηση. Σε κάθε περίπτωση, στα κοινοβούλια δεν εκφράζονται ούτε τα κοινωνικά κινήματα, ούτε όσοι δυσφορούν συνολικά με το σύστημα και τα σύνορά του. Η δομή του κοινοβουλευτισμού είναι τέτοια ώστε ουσιαστικά νομιμοποιεί μια εκλεγμένη ολιγαρχία να κυβερνά. Όμως οι κυβερνητικές δυνατότητες της εκλεγμένης ολιγαρχίας εξαρτώνται από την συνεργασία της με άλλες, άτυπες ολιγαρχίες πλούτου και ισχύος, προκειμένου να έχει πρόσβαση στα πραγματικά κέντρα εξουσίας. Και όταν μιλάμε για τη Μ. Βρετανία αυτά τα κέντρα εξουσίας, από το Παλάτι έως τα επιχειρηματικά λόμπι του Λονδίνου είναι ανεξέλεγκτα και αυτόνομα σε σχέση με τον εκλογικό πληθυσμό.
- Η αντίφαση της εθνικής πολιτικής. Οι κυβερνήσεις μετά το δημοψήφισμα απέτυχαν να υλοποιήσουν το Brexit. Διότι, στην εποχή του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού σημαντικές εξουσίες του έθνους-κράτους, ιδίως η δημοσιονομική και οικονομική εξουσία έχουν μεταφερθεί σε υπερεθνικά κέντρα, πολιτικά, όπως η Ε.Ε., αλλά και οικονομικά, όπως τα Διεθνή Χρηματιστήρια. Οι δυνατότητες ανεξάρτητης διακυβέρνησης έχουν στενέψει πολύ, ακόμη και για πανίσχυρα κράτη, όπως η Μ. Βρετανία. Εδώ και καιρό η δύναμη του εθνικού κράτους έχει σβήσει εξωτερικά, όπου κυριαρχούν οι συνομοσπονδίες – ας μην ξεχνάμε ότι συνομοσπονδίες κρατιδίων είναι και οι Η.Π.Α. και η Ε.Ε. και η Ρωσία. Η δύναμη του εθνικού κράτους διατηρείται εσωτερικά, ως μονοπώλιο της κατασταλτικής βίας και της φορολογικής πολιτικής. Και τα δύο μονοπώλια εκφράστηκαν καλύτερα από τους Συντηρητικούς. Η πολιτική τους αδυναμία να φέρουν το Brexit δεν άλωσε το κεντρικό τους επιχείρημα, την επίκληση της βρετανικής ιδιαιτερότητας και την επίκληση της εθνικής ανεξαρτησίας (ενός υπερεθνικού βασιλείου). Παρότι οι δυνατότητες εθνικής πολιτικής είναι ελάχιστη, η μόνη νομιμοποιητική βάση των σύγχρονων κρατικών δομών παραμένει η μεταφυσική της εκπροσώπησης ‘του έθνους’ – το οποίο πρέπει να εφευρεθεί. Παρότι το βρετανικό Στέμμα προσφέρει μια εναλλακτική οδό νομιμοποίησης, το δυναστικό δικαίωμα, οι βασιλείς της Βρετανίας επιβίωσαν ως ‘εθνικοί βασιλείς’ και ο συμβιβασμός της συνταγματικής μοναρχίας ήταν ακριβώς η εξίσωση της υπηκοότητας με την εθνικότητα – υποκατάσταση ελλιπής και φαντασιωτική, που, στην περίπτωση της Βρετανίας δημιουργεί τα παραπάνω παράδοξα.
- Η αντίφαση του Brexit. Ενώ το ίδιο το Brexit εκφράζει μια μυωπική, εθνικιστική, τοπική ρητορική με ψευδαισθήσεις μεγαλείου, το ίδιο εκφράζουν και οι εθνικές εκλογές. Και ενώ ο Κόρμπιν δεν είναι υπερ του Brexit, οι προτάσεις του για εθνικοποίηση και δωρεάν παροχές εκφράζουν ακριβώς μια εθνική πολιτική που μπορεί να συνδεθεί άρρητα με το Brexit. Καθώς οι Εργατικοί επαμφοτερίζουν ανάμεσα στο Bremain και το Brexit, οι προωθημένες προτάσεις τους δεν έχουν ένα σταθερό πλαίσιο εφαρμογής ή ανάπτυξης. Αντιθέτως, η φαντασιωτική ρητορική του Μπόρις Τζόνσον φαίνεται πιο περιληπτική, ακριβώς επειδή επιμένει καταρχάς στην έξοδο και μετά σε οποιαδήποτε πολιτική. Ενώ οι Εργατικοί παρουσίασαν ένα εύρος προτάσεων, οι Συντηρητικοί έθεσαν μόνο ένα δίλημμα. Το Brexit. Μα αυτό είναι το δίλημμα που κυριαρχεί στη βρετανική πολιτική από το 2016. Έτσι, οι φαντασιόπληκτοι δεξιοί φάνηκαν πιο συνεπείς ως προς την φαντασιόπληκτη πολιτική πραγματικότητα της Μ. Βρετανίας από ό,τι οι πιο πραγματιστές Εργατικοί, που φάνηκαν εκτός πραγματικότητας.
Όλα τα παραπάνω είναι πρώτες σκέψεις μετά τις εκλογές. Μένει να δούμε τις εξελίξεις. Αλλά μπορούμε να πάρουμε δύο μαθήματα:
Α) Οι κοινοβουλευτικές εκλογές αδυνατούν πλέον να εκπροσωπήσουν τον πληθυσμό. Τα κοινωνικά κινήματα απέχουν και όποιος αποφασίσει να συμμετέχει είναι εγκλωβισμένος στα διλήμματα που θέτει η εκλογική διαδικασία, σχεδιασμένη να εξυπηρετήσει την ανανέωση της ολιγαρχίας, ακόμη και αν τα έχει καταγγείλει ως ψευδοδιλήμματα.
Β) Δεν μπορούν να επιλυθούν τα παράδοξα του συστήματος εντός του συστήματος. Ήταν λάθος των αριστεριστών ή των ‘αντιεξουσιαστών’ να υποστηρίξουν τον Κόρμπιν. Λάθος που σχετίζεται ακριβώς με την προσωποπαγή δομή των σύγχρονων ιεραρχικών κομμάτων, η οποία ωστόσο κρύβει τους πραγματικούς ενδοκομματικούς συσχετισμούς. Το κόμμα του Κόρμπιν είναι εξίσου το κόμμα του Τόνι Μπλαιρ. Όπως έδειξε και ο ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα εξουσίας αντιστοιχεί σε συγκεκριμένες δομές εξουσίας και εξ ορισμού αυτές αναπαράγει. Τα κοινωνικά ζητήματα δεν μπορούν να επιλυθούν κομματικά, παρά μόνο από μαζικά κοινωνικά κινήματα που μετατρέπουν την ατζέντα της εξουσίας εντός της κοινωνίας, όχι εντός του κοινοβουλίου.
Τελικά αποτελέσματα; 364 έδρες για τους Τόρις, 203 έδρες για τους Εργατικούς. Κόλαφος για τον Κόρμπιν. Όσον αφορά το Στόουκ, το BBC έδωσε την απάντηση στην εκλογική στροφή του: «Το μήνυμα που ακούσθηκε από τους ψηφοφόρους στο Στόουκ-ον-Τρεντ είναι ότι το Εργατικό Κόμμα προσπάθησε να σταματήσει το Brexit».
Τόσο απλά, τόσο περίπλοκα, τόσο ρηχά.
[i]https://www.theguardian.com/politics/2019/dec/13/five-reasons-why-labour-lost-the-election
Συζήτηση1 Σχόλιο
Αγγλικός αντιευρωπαϊσμός, μετανάστευση, φτώχεια. Μυστικά και ψέματα και μισές αλήθειες
https://aftercrisisblog.blogspot.com/2019/12/blog-post_19.html
Βρετανία, Βrexit: Tοξικός Συντηρητισμός· και μια ακόμη αποτυχημένη απόπειρα αναζωογόνησης της Σοσιαλδημοκρατίας
https://aftercrisisblog.blogspot.com/2019/12/rexit.html