Κείμενο της Myriam Best. Μετάφραση: Αντώνης Χ
Οι Les Soulèvements de la Terre (Εξεγέρσεις της Γης) εμφανίστηκαν το 2021, προερχόμενες από τη Zone à Défendre (ZAD, στα ελληνικά: Ζώνη προς Υπεράσπιση) που υπήρχε επί δεκαετίες στη Notre-Dame-des-Landes, έναν δήμο 20 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Νάντης στη δυτική Γαλλία. Για δεκαετίες, μικροκαλλιεργητές που απειλούνταν με έξωση, κάτοικοι, αυτόνομες ομάδες και περιβαλλοντικοί ακτιβιστές αντιστάθηκαν στην κατασκευή ενός ακόμη αεροδρομίου. Αν και κάθε μία από αυτές τις ομάδες είχε διαφορετικά συμφέροντα, πολιτικά κίνητρα και τακτικές, όλες συσπειρώθηκαν γύρω από την ακλόνητη αποφασιστικότητα να αποτρέψουν την υλοποίηση αυτού του περιβαλλοντικά και κοινωνικά καταστροφικού έργου. Παρότι ο αγώνας ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960, η κατάληψη της περιοχής όπου προβλεπόταν να κατασκευαστεί το αεροδρόμιο ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 2010. Η δημιουργία των απαραίτητων δομών τροφοδοσίας για τη διατήρηση της μακροχρόνιας κατάληψης της γης, καθώς και η οργάνωση και η αυτοδιαχείρισή τους, αποτέλεσαν τη βάση της ενότητας αυτού του αγώνα. Αυτός ήταν ένας καθοριστικός λόγος για τη νίκη της ZAD, παρά τα χρόνια επεισοδίων κρατικής βίας που έμοιαζαν με πολεμικές επιχειρήσεις.[1]
«Να φέρουμε την οικολογία «πίσω στη γη» – δηλαδή στους συγκεκριμένους αγώνες – σημαίνει να εγκαταλείψουμε την ιδέα της “σωτηρίας του πλανήτη”. Αυτή η υπερηρωική φιλοδοξία είναι πολύ μεγάλη για εμάς.»
Το κίνημα επικεντρώνει τις προσπάθειές του στην ανακατάκτηση των κοινών (γη και νερό) και στην αποδόμηση των επιβλαβών υποδομών του «τεχνοβιομηχανικού καπιταλιστικού συμπλέγματος», όπως οι τεχνητές λίμνες-ταμιευτήρες (mega-basins), οι εγκαταστάσεις παραγωγής σκυροδέματος, και η “αυτοκρατορία Bolloré”[2], που αποτελεί σημαντικό παράγοντα οικολογικής καταστροφής και νεοαποικιακής εκμετάλλευσης, καθώς και βασικό στήριγμα της ανόδου της ακροδεξιάς στη Γαλλία. Ταυτόχρονα το κίνημα οικοδομεί τα θεμέλια μιας προσεκτικής και ουσιαστικής πολιτικής αυτονομίας μέσα από τη μάθηση μέσω της πράξης, χρόνο με τον χρόνο. Αναγνωρίζοντας ότι τέτοιοι στόχοι δεν μπορούν να επιτευχθούν από τη μια μέρα στην άλλη, η στρατηγική του είναι μακροπρόθεσμη. Κεντρικής σημασίας είναι οι προσπάθειες συνεχούς αναστοχασμού και προσαρμογής ώστε να διασφαλίζεται η ανθεκτικότητα τόσο του κινήματος όσο και των μελών του. Η περσινή έκδοση του Premières Secousses – ενός ολοκληρωμένου βιβλίου που καταγράφει την ιστορία, τα κίνητρα, τις φιλοδοξίες, τις σημαντικότερες δράσεις, τα διδάγματα και τους προβληματισμούς του κινήματος (διαθέσιμο επίσης ως podcast στα γαλλικά) – καθώς και η πλούσια τεκμηριωμένη ιστοσελίδα των Εξεγέρσεων της Γης, μαρτυρούν αυτή την προσπάθεια.
«Δρώντας συλλογικά μέσα στις εποχές. Ρίχνοντας όλες τις δυνάμεις μας στη μάχη. Κινώντας γη και ουρανό»
Οι τακτικές στρατηγικές των Εξεγέρσεων της Γης είναι τριπλής φύσης: αποκλεισμοί, αφοπλισμός επιβλαβών υποδομών – μια μορφή σαμποτάζ που έχει μετονομαστεί σε «αφοπλισμό» ώστε να αποδίδεται με μεγαλύτερη ακρίβεια το κίνητρο και οι στόχοι – και καταλήψεις γης. Οι στρατηγικές αυτές δεν εφαρμόζονται διαδοχικά αλλά συχνά επιστρατεύονται ταυτόχρονα και συνδυαστικά. Αποτελούν τους τρόπους δράσης που το ίδιο το κίνημα έχει κρίνει κατάλληλους. Οι δράσεις οργανώνονται γύρω από «εποχές». Κάθε εποχή έχει συγκεκριμένα θεματικά και στρατηγικά σημεία εστίασης, τα οποία προσδιορίζονται μέσα από τα «πρελούδια» – συνελεύσεις στις οποίες συμμετέχουν οι τοπικές επιτροπές, για να συζητήσουν, να προτείνουν και να διαμορφώσουν το συνολικό πλαίσιο της εκάστοτε εποχής. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι τοπικές επιτροπές οργανώνουν τις δράσεις τους αυτόνομα και μπορούν να στηρίζονται στην ευρύτερη υποστήριξη του κινήματος, για παράδειγμα στην παροχή τροφής για τους ακτιβιστές κατά τη διάρκεια των αποκλεισμών, στη νομική υποστήριξη, στην επικοινωνία και στην κινητοποίηση πέρα από το τοπικό επίπεδο κ.ο.κ.. Η εθνική (κεντρική) δομή υπάρχει για να συντονίζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις προσπάθειες, να προσφέρει υλικοτεχνική στήριξη στις τοπικές δράσεις και να διασφαλίζει την έγκαιρη λήψη αποφάσεων και την ταχεία επικοινωνία όποτε αυτό απαιτείται. Το όργανο αυτό απαρτίζεται από εθελοντές που μπορούν να αφιερώσουν ουσιαστικό χρόνο στο κίνημα, που γνωρίζονται μεταξύ τους από προηγούμενες «εποχές» και που συμμετέχουν οι ίδιοι άμεσα στις δράσεις. Αυτή η αρχή είναι θεμελιώδης, σκοπός της είναι να αποτραπεί η συγκέντρωση γραφειοκρατικής εξουσίας μέσα σε ένα κίνημα που αγωνίζεται για τη συλλογική αυτονομία.
Αποτελεσματική οργάνωση ενάντια στην κρατική βία, τη μεροληπτική δημοσιογραφική κάλυψη και την παράνομη απαγόρευση
Αυτός ο τρόπος λειτουργίας δοκιμάστηκε στην πράξη το 2023 όταν η γαλλική κυβέρνηση απαγόρευσε το κίνημα μετά τη διαδήλωση ενάντια στην τεχνητή λίμνη-ταμιευτήρα στο Σεν-Σολίν, η οποία αντιμετωπίστηκε με εξαιρετικά βίαιη καταστολή από το κράτος. Η νομική ομάδα των Εξεγέρσεων της Γης έδρασε άμεσα, συλλέγοντας και τεκμηριώνοντας μαρτυρίες για την παράνομη χρήση στρατιωτικής βίας από το κράτος ενάντια σε ανθρώπους που ασκούσαν το δικαίωμά τους στη διαμαρτυρία. Η Ligue des Droits de l’Homme (στα ελληνικά: Ένωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μια ΜΚΟ που λειτουργεί ως παρατηρητήριο παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το γαλλικό κράτος) κατέγραψε και δημοσιοποίησε μια συνολική εικόνα της κρατικής βίας που ασκήθηκε. Παράλληλα, η νομική ομάδα του κινήματος εργάστηκε ακούραστα για να εντοπίσει και να εξαντλήσει όλα τα διαθέσιμα ένδικα μέσα με στόχο την ανατροπή της διάλυσης (του κινήματος από το κράτος). Την ίδια στιγμή, οι εκπρόσωποι του κινήματος κινητοποιήθηκαν για να απαντήσουν στη δυσφημιστική εκστρατεία που ξεδιπλώθηκε στα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, τα οποία αναπαρήγαγαν το αφήγημα του Υπουργείου Εσωτερικών που επιχειρούσε να παρουσιάσει το κίνημα ως «οικοτρομοκρατικό».
Παρόλο που η απόπειρα να τεθεί το κίνημα εκτός νόμου μπορεί να ερμηνευτεί ως στρατηγική αντιπερισπασμού απέναντι στην κρατική βία στο Σεν-Σολίν, στην πράξη είχε το αντίθετο αποτέλεσμα: πυροδότησε σημαντική δημοσιότητα γύρω από το κίνημα, την οποία οι Εξεγέρσεις της Γης αξιοποίησαν προς όφελός τους. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα γράφτηκε και κυκλοφόρησε ένα εισαγωγικό εγχειρίδιο από και για το κίνημα, συγκεντρώνοντας τις φωνές 40 διαφορετικών συλλογικοτήτων και αναδεικνύοντας τους στόχους, την πολυμορφία και τις πρακτικές του. Ξεκίνησε επίσης μια μεγάλη εκστρατεία με το σύνθημα: «Ό,τι φυτρώνει παντού δεν μπορεί να διαλυθεί». Πολλές εξέχουσες προσωπικότητες – διανοούμενοι, καλλιτέχνες και ακτιβίστριες, στη Γαλλία και όχι μόνο – μαζί με 100.000 άτομα, δήλωσαν δημόσια τη στήριξή τους στο κίνημα. Επιπλέον, ιδρύθηκαν 150 τοπικές επιτροπές μετά την ανακοίνωση της απαγόρευσης τον Ιούνιο του 2023. Αυτή η συλλογική και συντονισμένη κινητοποίηση απέφερε καρπούς τέσσερις μήνες αργότερα, όταν τον Νοέμβριο του 2023 το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο έκρινε παράνομη την απαγόρευση που είχε διατάξει η κυβέρνηση.
«Δεν εφευρίσκουμε τίποτα ή μόνο πολύ λίγα»
Με τα δικά τους λόγια οι Εξεγέρσεις της Γης «δεν εφευρίσκουν τίποτα ή μόνο πολύ λίγα». Αναγνωρίζουν τις αρχαίες ρίζες των αγώνων για την ανακατάκτηση των κοινών και την αποσυναρμολόγηση των καπιταλιστικών υποδομών. Στο Premières Secousses αναφέρονται σε κινήματα αντίστασης όπως οι Λουδίτες και το Movimento Sem Terra (Κίνημα των Ακτημόνων) στη Βραζιλία. Η συμμετοχή της Confédération Paysanne (μια ένωση μικρών αγροτών ενάντια στην παγκοσμιοποίηση με παράδοση στην πολιτική ανυπακοή) από τα πρώτα βήματα του αγώνα στη Notre-Dame-des-Landes είναι άμεσα συνδεδεμένη με αυτές τις επιρροές. Η γνώση των τόπων και η οικολογικά βιώσιμη φροντίδα των κοινών που προσφέρει το δίκτυο των μικροκαλλιεργητών στο κίνημα είναι επίσης θεμελιώδους σημασίας. Η ενίσχυση και η αναβίωση της μικρής αγροτιάς θεωρείται ως αποτελεσματικό μέσο μακροπρόθεσμης προσαρμογής στην κλιματική κρίση, διατήρησης της γης και διασφάλισης της επισιτιστικής αυτάρκειας, αλλά και ως δρόμος για την πολιτική αυτονομία που βασίζεται στη συλλογική φροντίδα των κοινών. Οι βιωμένες πρακτικές αυτονομίας σε εδάφη όπως εκείνα των Ζαπατίστας στην Τσιάπας και του Κουρδικού Κινήματος για την Ελευθερία στη Ροζάβα αποτελούν ακόμη μία σημαντική πηγή έμπνευσης. Ωστόσο, το κίνημα είναι προσεκτικό: αποφεύγει να οικειοποιηθεί ή να εξιδανικεύσει αυτά τα παραδείγματα και εστιάζει αντ’ αυτού στη βιωματική, συλλογική εκμάθηση της πολιτικής αυτονομίας μέσα από τη δράση. Αυτό εκφράζεται μέσα από σταθερούς χώρους μάθησης και αναστοχασμού που διαπερνούν την επιχειρησιακή οργάνωση κάθε «εποχής».
Ενότητα στον αγώνα για έναν απελευθερωμένο κόσμο
Παρόλο που οι δράσεις του κινήματος βασίζονται σε τοπικούς αγώνες, εντάσσονται σε έναν ευρύτερο μετα-καπιταλιστικό και μετα-αναπτυξιακό αγώνα. Το κίνημα στοχεύει στην ανατροπή του πατριαρχικού, αποικιοκρατικού, ρατσιστικού και εξορυκτικού καθεστώτος ανάπτυξης οικοδομώντας ταυτόχρονα έναν νέο κόσμο εδώ και τώρα. Οι δράσεις ενάντια στις τεχνητές λίμνες-ταμιευτήρες αποκάλυψαν ότι η πρόσβαση στο νερό αποτελεί ένα παγκόσμιο ζήτημα άνισης κατανομής που πλήττει κυρίως τον Παγκόσμιο Νότο. Η «εποχή» που αφιερώθηκε στην αντιπαράθεση με τη βιομηχανία σκυροδέματος ανέδειξε τις πολλαπλές της καταστροφές: την εξόρυξη άμμου (κυρίως στον Παγκόσμιο Νότο), τη σφράγιση του εδάφους, τη στήριξη μιας βιομηχανίας κατασκευών με υψηλό ανθρακικό αποτύπωμα και την υποβάθμιση των οικοσυστημάτων. Οι Εξεγέρσεις της Γης αναγνωρίζουν τους περιορισμούς που ενέχουν οι τοπικές δράσεις. Αν και η διακοπή της λειτουργίας μιας μονάδας σκυροδέματος έχει κόστος, οι πολυεθνικές επιχειρήσεις μπορούν πολύ ευκολότερα να το απορροφήσουν. Επιπλέον, τέτοιου είδους τοπικές παρεμβάσεις δεν επαρκούν για να διαταράξουν τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού αυτών των εταιρειών. Γι’ αυτόν τον λόγο το κίνημα θεωρεί ζωτικής σημασίας την οικοδόμηση διεθνών συμμαχιών ώστε να ενισχυθεί η δυνατότητα παρέμβασης σε ευρύτερη κλίμακα – για παράδειγμα μέσα από τον συντονισμό ταυτόχρονων δράσεων αφοπλισμού με στόχο την διακοπή των παγκόσμιων εφοδιαστικών ροών.
Μερικές σκέψεις
Η ικανότητα των Εξεγέρσεων της Γης να κινητοποιούνται πέρα από τους συνήθεις ακτιβιστικούς κύκλους και να συνδέουν μεταξύ τους ομάδες με διαφορετικά κίνητρα δίνει νέα πνοή στον συλλογικό αγώνα. Η δύναμή τους να σφυρηλατούν συμμαχίες με τοπικές κοινότητες, συνδικάτα, κλιματικά κινήματα, αντιιμπεριαλιστικές και αντιρατσιστικές συλλογικότητες σε συγκεκριμένους αγώνες βασίζεται στην καλλιέργεια ανθρώπινων σχέσεων και στην οργανική οργάνωση γύρω από κοινούς στόχους. Η ανθεκτικότητα του κινήματος απέναντι στον καλπάζοντα φασισμό είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη. Το κλειδί μοιάζει να βρίσκεται σε μια κοινή κατανόηση ότι η προσκόλληση σε αποσπασματικά αιτήματα, όπως κάνουν πολλά άλλα κινήματα, είναι αδιέξοδη και ότι το κράτος, δέσμιο των καπιταλιστικών συμφερόντων, αδυνατεί να πραγματοποιήσει τον αναγκαίο μετασχηματισμό απέναντι στο μέγεθος των προκλήσεων που έχουμε μπροστά μας. Μια κατανόηση ότι ο καπιταλισμός έχει ως πυρήνα την υποταγή και την εκμετάλλευση του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού – ανθρώπων και μη. Ότι ο νέος κόσμος δεν μπορεί να γεννηθεί μέσα στο πετσί του παλιού. Κι ότι οφείλουμε να «ρίξουμε όλες μας τις δυνάμεις στη μάχη. Να κινήσουμε γη και ουρανό».
Ένα άλλο κρίσιμο στοιχείο είναι η σαφήνεια. Τι είναι αυτό που επιτρέπει στο κίνημα να οικοδομεί συμμαχίες; Ίσως το γεγονός ότι εκφράζεται με απόλυτη καθαρότητα για την ανάγκη διάλυσης του καπιταλισμού προκειμένου να καταστεί δυνατή η ίδια η ζωή. Ίσως επίσης γιατί παίρνει ξεκάθαρη θέση: είναι ανοιχτά αντιφασιστικό και αντιιμπεριαλιστικό, αναγνωρίζοντας -στο κείμενο Premières Secousses– ότι η καταστολή που δέχεται φαίνεται ασήμαντη μπροστά στη συστημική ρατσιστική βία που ασκεί το κράτος εν γένει. Η επίγνωση αυτής της σχετικής προνομιακής θέσης καθιστά αναγκαία τη συμπαράταξη με τις ομάδες που αντιστέκονται σε αυτές τις δομικές αδικίες. Η υπεράσπιση του δικαιώματος στη γη και το νερό και η αλληλεγγύη προς τους καταπιεσμένους αποτελούν θεμέλια της συλλογικής απελευθέρωσης. Ο συνασπισμός Πόλεμο στον Πόλεμο στον οποίο συμμετέχουν οι Εξεγέρσεις της Γης μαζί με άλλες οργανώσεις και άτομα προωθεί αυτούς τους στόχους μέσα από τη δράση του. Καλεί σε αντίσταση ενάντια στον πόλεμο και τον μιλιταρισμό. Ο συνασπισμός «μάχεται ανοιχτά ενάντια στην ακροδεξιά, τον ρατσισμό, την καταστολή, την αποικιοκρατία και την πατριαρχία. Για εμάς, ο πόλεμος είναι η ριζοσπαστικοποιημένη μορφή αυτών των συστημάτων κυριαρχίας». Οι κινητοποιήσεις του έχουν στόχο τη διατάραξη της διεθνούς Έκθεσης Αεροναυπηγικής του Παρισιού, μιας από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές εμπορικές εκθέσεις στον κόσμο. Σε μια εποχή συνεχιζόμενων αποικιοκρατικών γενοκτονιών, άμεσου κινδύνου παγκόσμιας σύρραξης και επέκτασης της πολεμικής οικονομίας, η οργανωμένη αντίσταση για τη διάλυση του βιομηχανικού-στρατιωτικού συμπλέγματος είναι πιο αναγκαία από ποτέ.
Αυτό το άρθρο αποτελεί μέρος μιας σειράς σχετικά με τα κινήματα για κοινωνική και περιβαλλοντική δικαιοσύνη παγκοσμίως. Μάθετε περισσότερα και διαβάστε τα άλλα κομμάτια της σειράς εδώ (στα αγγλικά).
Η Myriam Best είναι ακτιβίστρια, ακαδημαϊκός, συγγραφέας και δημοσιογράφος στο ραδιόφωνο. Ενδιαφέρεται για την περιβαλλοντική και κλιματική δικαιοσύνη, την αποσύνδεση[3] και την αποανάπτυξη, τον οικο-φεμινισμό και τις μορφές μιας δίκαιης κοινωνικο-οικολογικής μετάβασης.
[1] ΣτΜ: Στον σύνδεσμο έρευνα για τη χρήση βίας από αστυνομικούς στη Γαλλία από τις Aline Daillère και Salomé Lingle της ΜΚΟ Action des chrétiens pour l’abolition de la torture (ACAT, στα ελληνικά: Δράση Χριστιανών για την Κατάργηση των Βασανιστηρίων).
[2] ΣτΜ: Ο Vincent Bolloré είναι Γάλλος επιχειρηματίας και μεγιστάνας με σημαντική παρουσία σε τομείς όπως τα ΜΜΕ, το εμπόριο και οι πρώτες ύλες. Η εταιρική αυτοκρατορία του περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, συμφέροντα στη βιομηχανία πολυτελών προϊόντων (μέσω της μετοχικής του συμμετοχής στην LVMH, ιδιοκτήτρια της Louis Vuitton), σε λιμάνια και υποδομές στην Αφρική, όπου έχει κατηγορηθεί επανειλημμένα για νεοαποικιακές πρακτικές και εκμετάλλευση φυσικών πόρων.
[3] ΣτΜ: την αποδέσμευση από τις εξαρτήσεις του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος
