«Οι κοινοτικές κουζίνες και οι αίθουσες έκτακτης ανάγκης παρέχουν μια σανίδα σωτηρίας για την εξυπηρέτηση των 11,5 εκατομμυρίων ανθρώπων που έχουν εκτοπιστεί από τον εμφύλιο πόλεμο». Κείμενο του Kaamil Ahmed
Κάθε μέρα, έξω από την κοινοτική κουζίνα στο Sururab, 25 μίλια βόρεια της πρωτεύουσας του Σουδάν, Khartoum, τοποθετούνται στο έδαφος μια σειρά από μαγειρικά σκεύη για τις 350 οικογένειες που τρώνε εδώ. Κοινοτικές κουζίνες όπως αυτές έχουν διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην αποτροπή του λιμού στο Σουδάν εδώ και 2 χρόνια σε έναν εμφύλιο πολέμο που έχει εκτοπίσει 11,5 εκατομμύρια ανθρώπους. Αυτές οι κοινοτικές κουζίνες αποτελούν μέρος ενός συστήματος αλληλοβοηθείας σε τοπικό επίπεδο που έχει προσφέρει κρίσιμη ανακούφιση σε περιοχές όπου η ξένη βοήθεια έρχεται σπάνια.
Ενώ οι κοινοτικές κουζίνες παρέχουν τροφή, άλλες ανάγκες και υποστήριξη καλύπτονται από οργανώσεις που ονομάζονται Emergency Response Rooms (Δωμάτια Έκτακτης Ανάγκης) οι οποίες συνήθως βασίζονται στην αυτοοργάνωση σε επίπεδο γειτονιάς. Η σουδανική διασπορά έχει επίσης βοηθήσει, συγκεντρώνοντας χρήματα για αυτές τις προσπάθειες από-τα-κάτω ή παρέχοντας ιατρικές συμβουλές μέσω υπηρεσιών τηλεϊατρικής.
Ο Mazin Alrasheed βοήθησε στη δημιουργία της κοινοτικής κουζίνας στο Sururab λίγες μόνο εβδομάδες μετά την έναρξη του πολέμου τον Απρίλιο του 2023 μεταξύ των Σουδανικών Ένοπλων Δυνάμεων (SAF) και των παραστρατιωτικών δυνάμεων Rapid Support Forces (RSF).
Εκείνες τις πρώτες εβδομάδες, οι κάτοικοι του Khartoum και των γειτονικών πόλεων Omdurman και Bahri έσπευσαν να καταφύγουν σε μέρη όπως το Sururab, ενώ συνεχίζουν να καταφθάνουν και άλλοι, μεταξύ των οποίων 130 οικογένειες που έφτασαν πρόσφατα μετά την κλιμάκωση των συγκρούσεων στην πολιτεία Gezira, νότια της πρωτεύουσας.
«Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που έχω συναντήσει εξαρτώνται από αυτό το γεύμα που παρέχουμε. Η πλειονότητά τους δεν έχει εισόδημα και έχει εκτοπιστεί λόγω του πολέμου. Σχεδόν το 50% των οικογενειών που εξυπηρετούμε ζουν σε καταυλισμούς των εσωτερικά εκτοπισμένων στην περιοχή», λέει ο Αλρασίντ για τους καταυλισμούς εσωτερικά εκτοπισμένων.
«Οι προσπάθειες των διεθνών ανθρωπιστικών οργανισμών είναι ωφέλιμες, αλλά συχνά γίνονται σε ακανόνιστα διαστήματα και μερικές φορές αντιμετωπίζουν προβλήματα διανομής», λέει, επισημαίνοντας επίσης τα διοικητικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μεγάλες οργανώσεις. «Για παράδειγμα, το αλεύρι που διανεμήθηκε στα τέλη Σεπτεμβρίου είχε ημερομηνία λήξης τον Οκτώβριο. Επίσης, ορισμένες οικογένειες έλαβαν μεγαλύτερες ποσότητες από άλλες, με αποτέλεσμα να πουλήσουν το επιπλέον».
Οι μάχες δεν έχουν μόνο εκτοπίσει εκατομμύρια ανθρώπους, αλλά έχουν προκαλέσει σημαντικές ζημιές στις υποδομές, συμπεριλαμβανομένων σχεδόν των μισών νοσοκομείων του Khartoum. Η παροχή βοήθειας –είτε πρόκειται για τρόφιμα είτε για νερό και φάρμακα– μπορεί επίσης να είναι δύσκολη, επειδή οι δυνάμεις που πολεμούν εμποδίζουν την παράδοσή της σε ορισμένες περιοχές.
Το Σουδάν έχει μακρά παράδοση γειτονικής υποστήριξης και αλληλοβοήθειας, αλλά το αίσθημα αλληλεγγύης εντός των κοινοτήτων ενισχύθηκε κατά τη διάρκεια του κινήματος διαμαρτυρίας που ξεκίνησε το 2018 με στόχο την ανατροπή του προέδρου Ομάρ αλ-Μπασίρ.
Ομάδες με βάση τις γειτονιές, οι λεγόμενες Επιτροπές Αντίστασης, οργάνωναν διαμαρτυρίες και παρείχαν υποστήριξη στους γείτονές τους, συνεχίζοντας τις προσπάθειές τους όταν ο Μπασίρ αντικαταστάθηκε από μια συμμαχία των SAF και RSF, μέχρι που οι δύο δυνάμεις άρχισαν να πολεμούν μεταξύ τους.
Μια παρόμοια δυναμική έχει αναδυθεί από την έναρξη του πολέμου με τη δημιουργία των Emergency Response Rooms (ERRs) [Αίθουσες Αντιμετώπισης Έκτακτης Ανάγκης], οι οποίες, όπως και οι κοινοτικές κουζίνες, έχουν εμφανιστεί σε όλο το Σουδάν, παρέχοντας τροφή, φάρμακα, νερό και καταφύγιο. Επίσης, καταγράφουν περιστατικά βίας και προσπαθούν να εξασφαλίσουν περισσότερη υποστήριξη από το εξωτερικό.
«Το βαθύ αίσθημα αλληλοβοήθειας μεταξύ των κοινοτήτων του Σουδάν είναι εξαιρετικά εμπνευστικό και σε κάνει να νιώθεις μια ταπεινότητα. Αντικατοπτρίζει την απίστευτη δύναμη, ανθεκτικότητα και συμπόνια του σουδανικού λαού, ακόμη και όταν αντιμετωπίζει αδιανόητες δυσκολίες», λέει ο Χαϊθάμ Ελνούρ, μέλος της σουδανικής διασποράς που υποστηρίζει τα ERR.
Ο ίδιος αναφέρει ότι οι κοινότητες έχουν καλύψει το κενό που άφησε η καταστροφή της διακυβέρνησης και των υποδομών από τον πόλεμο.
Η Leena Badri, μέλος του Sudan Solidarity Collective, που συγκεντρώνει χρήματα από τη διασπορά, λέει ότι πρέπει να τονιστούν οι προσπάθειες και οι φωνές των ανθρώπων που βρίσκονται στο πεδίο.
«Αυτοί είναι οι άνθρωποι που εργάζονται για να στηρίξουν τον λαό του Σουδάν. Αυτές είναι οι φωνές που πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο. Αυτοί είναι οι πρώτοι που ανταποκρίνονται στην οποιαδήποτε κατάσταση, είναι τόσο απλό», αναφέρει.
Η εν λόγω συλλογικότητα έχει βοηθήσει στην υποστήριξη των προσπαθειών παροχής βοήθειας από πολίτες σε τουλάχιστον 12 από τις 18 πολιτείες του Σουδάν. Η Badri λέει ότι ο στόχος δεν είναι να τους πούμε πώς να χρησιμοποιήσουν τα χρήματα, αλλά να λάβουμε συμβουλές από τους ντόπιους για το τι ακριβώς χρειάζεται να γίνει.
Υποστηρίζει ότι ο ρόλος των ομάδων βοήθειας, είτε πρόκειται για κοινοτικές κουζίνες είτε για ERR, είναι κρίσιμος, επειδή και οι δύο πλευρές της σύγκρουσης έχουν επιβάλει περιοριστικούς όρους στις ομάδες βοήθειας που τις εμποδίζουν να λειτουργούν ελεύθερα.
«Γίνονται όμηροι των απαιτήσεων της μιας πλευράς. Αλλά με κάτι τέτοιο όπως η βοήθεια δεν μπορείς να το κάνεις αυτό, δεν μπορείς να την περιορίσεις στη μια περιοχή ή στην άλλη. Οι ERR δεν τάσσονται με το μέρος κανενός, υπηρετούν την κοινότητά τους», λέει η Badri.
Ο Elnour λέει ότι η ανθεκτικότητα και η επινοητικότητα των Σουδανών στο να υποστηρίζουν ο ένας την άλλη κατά τη διάρκεια του πολέμου δείχνει πώς η τοπικοποιημένη βοήθεια μπορεί να είναι πιο κατάλληλη για την κουλτούρα και το τοπικό πλαίσιο και πιο αποτελεσματική από τις μεγάλες διεθνείς επιχειρήσεις.
«Βλέποντας τους/τις Σουδανούς/ες και τις ομάδες τους να αναλαμβάνουν τον έλεγχο του πεπρωμένου τους μέσω τοπικών, κοινοτικών προσεγγίσεων, επιβεβαιώνεται η δύναμη της αυτοδιάθεσης», αναφέρει. «Αυτή η προσέγγιση δεν περιορίζεται στην κάλυψη των άμεσων αναγκών, αλλά συμβάλλει στην καλλιέργεια μιας γενιάς νέων και εθελοντών που συμμετέχουν ενεργά στην επίλυση προβλημάτων, τον συντονισμό και την παροχή υπηρεσιών».
