Κείμενο: Ηλίας Σεκέρης
Η συζήτηση γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη και την τέχνη φέρει όλα τα χαρακτηριστικά μιας βαθιάς κοινωνικής κρίσης που εκδηλώνεται ως φόβος για την αλλοίωση ή την απώλεια της δημιουργίας. Οι κατηγορίες περί «καταστροφής της τέχνης» και «έλλειψης σεβασμού στους δημιουργούς» εμπεριέχουν μια αλήθεια, αλλά ταυτόχρονα αποφεύγουν να αγγίξουν το ουσιώδες: η τέχνη είχε ήδη μετατραπεί σε εμπόρευμα πολύ πριν εμφανιστεί η τεχνητή νοημοσύνη.
Η ίδια η συζήτηση προϋποθέτει ότι η τέχνη είναι ένα κλειστό πεδίο, προορισμένο για συγκεκριμένους ανθρώπους με συγκεκριμένες δεξιότητες, που διαχωρίζονται από τη μάζα. Αυτός ο διαχωρισμός δεν είναι φυσικός· είναι κοινωνικά κατασκευασμένος. Η τεχνολογία, είτε ως μηχανή είτε ως αλγόριθμος, δεν καταστρέφει την τέχνη. Αυτό που κάνει είναι να αναδιατάσσει τους όρους της παραγωγής της μέσα σε ένα ήδη αλλοτριωμένο οικονομικό σύστημα. Η πραγματική συζήτηση, λοιπόν, δεν είναι αν η AI «απειλεί» την τέχνη, αλλά ποιον εξυπηρετεί η ύπαρξή της υπό τις παρούσες κοινωνικές συνθήκες.
Στον σημερινό κόσμο, η τέχνη δεν είναι μια αυθύπαρκτη, ελεύθερη έκφραση του ανθρώπου. Αντίθετα, είναι εγκλωβισμένη μέσα στις καπιταλιστικές δομές που καθορίζουν τι είναι πολύτιμο και τι όχι, τι είναι αποδεκτό και τι περιθωριοποιείται. Το γεγονός ότι σήμερα ένας αλγόριθμος μπορεί να μιμηθεί μια αισθητική και να παραγάγει ένα «έργο τέχνης» δεν είναι τόσο διαφορετικό από τη μαζική παραγωγή εμπορευματοποιημένων έργων που ήδη κυριαρχεί στον χώρο του κινηματογράφου, της μουσικής και των εικαστικών. Η διαφορά είναι απλώς η ταχύτητα και το εύρος.
Εκείνο που αγνοεί η τεχνοφοβική πλευρά αυτής της συζήτησης είναι ότι η τέχνη δεν ήταν ποτέ αποκλειστικά μια τεχνική δεξιότητα. Ήταν πρωτίστως μια πράξη δημιουργίας, μια επέμβαση στην πραγματικότητα, ένας τρόπος να κατανοήσει και να μετασχηματίσει ο άνθρωπος τον κόσμο. Αν η τέχνη σήμερα φαίνεται να απειλείται από την τεχνητή νοημοσύνη, αυτό οφείλεται στο ότι το ίδιο το κοινωνικό πλαίσιο την έχει μετατρέψει σε κάτι αποστεωμένο, σε ένα ακόμα προϊόν προς πώληση. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι η αιτία της κρίσης· είναι η συνέπεια.
Επομένως, η πραγματική ερώτηση δεν είναι αν η AI «καταστρέφει» την τέχνη, αλλά γιατί η κοινωνία μας έχει δημιουργήσει τις συνθήκες ώστε η τέχνη να είναι τόσο ευάλωτη απέναντι σε μια τεχνολογική αλλαγή. Η απάντηση δεν βρίσκεται στην απαγόρευση της AI ούτε στη δαιμονοποίησή της, αλλά στην αμφισβήτηση του ίδιου του συστήματος που έχει καταστήσει την τέχνη ένα ακόμη αντικείμενο εκμετάλλευσης. Όσο η δημιουργία αντιμετωπίζεται ως εμπόρευμα, κάθε τεχνολογική εξέλιξη θα χρησιμοποιείται για να ενισχύσει την εμπορευματοποίηση και όχι για να διευρύνει την ελευθερία. Και αυτή είναι η συζήτηση που πρέπει να γίνει, αντί για μια στείρα αντιπαράθεση περί «ηθικής» της τεχνολογίας.
