του Νίκου Ιωάννου
Ποιος το περίμενε μετά από εξήντα χρόνια, ένα τοπικό περιβαλλοντικό κίνημα να υπερασπίζεται τις τεχνητές λίμνες του Αχελώου από επιθετικές εγκαταστάσεις ΑΠΕ;
Η πετυχημένη διαδήλωση που διοργάνωσε η Επιτροπή Αγώνα Ευρυτάνων & Αιτωλοακαρνάνων στις 30 Ιουνίου στη Γέφυρα της Τατάρνας ήταν από εκείνες τις σπάνιες περιπτώσεις αιτήματος προστασίας ενός τεχνητού περιβάλλοντος από επιπλέον επιβάρυνσή του. Πρόκειται για εναντίωση των τοπικών κοινωνιών σε εγκαταστάσεις επίγειων και πλωτών φωτοβολταϊκών, αντλησιοταμιεύσεων και ανεμογεννητριών.
Η απάντηση των ενεργειακών επενδυτών επικεντρώνεται στο ότι τα οικοσυστήματα των μεγάλων τεχνητών λιμνών είναι έτσι κι αλλιώς υποβαθμισμένα. Με την ίδια αντίληψη αντιμετωπίζεται και η επιπλέον δημιουργία μεγα-φραγμάτων στον ίδιο ποταμό, αυτά της Συκιάς και της Μεσοχώρας. Ότι δηλαδή ο Αχελώος είναι ήδη ένα σύστημα τεχνητών λιμνών παρά ένα φυσικό ποτάμιο οικοσύστημα και ως εκ τούτου δεν τρέχει τίποτα να του κοτσάρουμε άλλες δύο τεχνητές λίμνες στη Συκιά και τη Μεσοχώρα.
Όμως οι τωρινές διαμαρτυρίες δεν αφορούν συνολικά το ποτάμιο οικοσύστημα αλλά τη δυνατότητα για συνέχιση και ενίσχυση των τουριστικών δραστηριοτήτων στις τεχνητές λίμνες και τη διατήρηση και επέκταση της κτηνοτροφίας στους βοσκοτόπους της Βελαώρας. Έτσι, τα επενδυτικά ενεργειακά σχέδια της ΔΕΗ και της ΤΕΡΝΑ έρχονται αντιμέτωπα με την τοπική οικονομία, με τα όνειρα των ανθρώπων που παρέμειναν ή επιθυμούν να επιστρέψουν στον τόπο τους, δεκαετίες μετά τον μεγάλο ξεριζωμό της δεκαετίας του ’60.
Το παράδοξο είναι πως οι Ευρυτάνες και οι Αιτωλοακαρνάνες αναφέρουν σε ανακοίνωσή τους τα υδροηλεκτρικά φράγματα ως «καθαρή ηλεκτρική ενέργεια» παρόλο που παραδέχονται το ξεκλήρισμα των τοπικών κοινοτήτων στις πνιγμένες περιοχές εξ αιτίας τους αλλά και την απόλυτη υποβάθμιση του φυσικού οικοσυστήματος. Μόνο και μόνο ο ξεριζωμός χιλιάδων ανθρώπων και η καταστροφή του περιβάλλοντος σε αυτές τις περιοχές, είναι η απόδειξη ότι τα φράγματα δεν είναι καθαρή ηλεκτρική ενέργεια.
Από τη μέχρι τώρα ενασχόλησή μας με τα τοπικά περιβαλλοντικά κινήματα διαπιστώνουμε ότι υπάρχει ανάγκη ενημέρωσης και κυρίως αυτοεκπαίδευσης των ανθρώπων που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα. Η επιστημονική τεκμηρίωση είναι πλέον δυνατή αφού οι έρευνες είναι συνήθως στη διάθεση όλων ενώ περιβαλλοντολόγοι και άλλοι ειδικοί επιστήμονες βρίσκονται ανάμεσά μας.
Δεν είναι καθόλου απαραίτητο ένα τοπικό κίνημα να κάνει τον καλό στο πολιτικό σύστημα εν γένει αναμασώντας τον κατεστημένο περιβαλλοντικό λόγο. Η ηλεκτρική ενέργεια που παράγουν τα υδροηλεκτρικά φράγματα είναι βρόμικη ενέργεια και αυτή η διαπίστωση είναι πλέον γνωστή σε όλους.
Το φράγμα των Κρεμαστών δεν έγινε για να ηλεκτροδοτήσει την καημένη Ελλάδα που μόλις είχε βγει λαβωμένη και ταλαιπωρημένη από έναν παγκόσμιο πόλεμο και έναν εμφύλιο αλλά έγινε για να ηλεκτροδοτήσει την ΠΕΣΙΝΕ, τη Γαλλική εταιρία με το μεγα-εργοστάσιο παραγωγής αλουμινίου – σήμερα ιδιοκτησία της «Μυτιληναίος» ή Metlen Energy & Metals. Εκείνη την εποχή, τα χωριά συνέχιζαν να ερημώνουν, δεν είχαν καν ηλεκτρικό ρεύμα.
Πώς είναι δυνατόν να θεωρείται ενεργειακά δίκαιη η επιλογή της κατασκευής των μεγάλων φραγμάτων στον Αχελώο όταν αυτά ευθύνονται για την καταστροφή των οικοσυστημάτων μιας ολόκληρης περιοχής και τη διάλυση των τοπικών κοινωνιών;
Η σκέψη των τοπικών κινημάτων δεν θα πρέπει να περιορίζεται στα «του τόπου μας» γιατί απλούστατα κανένα περιβαλλοντικό ζήτημα δεν είναι αμιγώς τοπικό. Η δράση, από την άλλη, θα πρέπει να είναι τοπική και με τη μεγαλύτερη ένταση, για να έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η φράση «σκέψου παγκόσμια, δράσε τοπικά» δεν ήταν απλώς μια ατάκα του ΟΗΕ αλλά ένα δυνατό και ουσιαστικό συμπέρασμα που διατυπώθηκε πριν από 50 χρόνια και είναι επίκαιρο όσο ποτέ.
Τι είναι η υπεράσπιση των τεχνητών λιμνών του Αχελώου; Πρόκειται μήπως για αντισταθμιστικό όφελος; Αντισταθμιστικό όσον αφορά τον κοινωνικό πόνο και την περιβαλλοντική καταστροφή τριών συνεχόμενων δεκαετιών (’60, ’70, ’80) οι οποίες μετάλλαξαν τον ποταμό; Είναι μήπως για ό,τι έχει απομείνει από το φυσικό περιβάλλον το οποίο μπορεί να μας κρατήσει σε αυτόν τον τόπο έστω μέσω του τουρισμού; Μήπως για τη διατήρηση και ενίσχυση της κτηνοτροφίας;
Σίγουρα η υπεράσπιση των λιμνών του Αχελώου είναι όλα τα παραπάνω. Και είναι όλα αυτά ουσιώδη και σημαντικά ζητήματα ικανά να κινητοποιήσουν τον κόσμο.
Θα πρέπει να έχουμε όμως υπόψη μας ότι το ποτάμι συνεχίζει και μετά τη Στράτο και καταλήγει στη θάλασσα δημιουργώντας ένα σπουδαίο οικοσύστημα. Ένα οικοσύστημα το οποίο εξαρτάται από όλα τα νερά του Αχελώου ανεξαιρέτως και που τα φράγματα, του έχουν στερήσει μεγάλο μέρος από τις φερτές του ύλες και την επικοινωνία των ειδών. Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις μεγάλου μεγέθους ξεκίνησαν στο Δέλτα του ποταμού από τη δεκαετία του 1930 και συνεχίζονται αδιαλείπτως μέχρι σήμερα στο εξαρτώμενο από το ποτάμι περιβάλλον. Ξεκινώντας από την επιθετική και παράνομη τουριστική δραστηριότητα των ντόπιων στον Λούρο φτάνοντας μέχρι την κεφαλαιουχική καταστροφική δραστηριότητα των αλυκών οι οποίες έχουν καλύψει τεράστια πλέον έκταση της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου.
Είναι και οι πηγές του, η Βερλίγκα, όπου πρόσφατα έφτασε δρόμος μέχρι εκεί για φτάνουν οι βάρβαροι με τα σούπερ σκληροτράχηλα τροχοφόρα τους. Αιολικά πάρκα λίγο πιο κάτω, τα έργα εκτροπής με τα δύο τεράστια φράγματα Μεσοχώρας και Συκιάς, μικρότερα φράγματα , αντλησιοταμιεύσεις, τώρα φωτοβολταϊκά στις λίμνες, πράγματι μοιάζει να μην μένει χώρος για καμιά άλλη δραστηριότητα πέραν της ενεργειακής. Από την άλλη έχεις τους επιχειρηματίες των Τρικάλων που περιμένουν πώς και πώς να γεμίσει η λίμνη της Μεσοχώρας για να ξετυλίξουν εκεί τα τουριστικά επενδυτικά τους σχέδια.
Ζούμε έναν περιβαλλοντικό τραγέλαφο!
Σε αυτή τη ζοφερή πραγματικότητα προτείνεται ως σωτηρία η οικονομική εκμετάλλευση των περιοχών Natura 2000, πρόγραμμα που έχει ήδη ξεκινήσει στο φαράγγι της Σαμαριάς και στο Εθνικό πάρκο Σποράδων. Είναι, άραγε, αυτός ο τρόπος σωτηρίας του περιβάλλοντος; Ποια στοιχεία μπορούν να μας δώσουν σιγουριά περί αυτού όταν μέχρι τώρα η οικονομική εκμετάλλευση οδήγησε στην καταστροφή του περιβάλλοντος;
Πιθανόν να ευημερήσουν οι επιχειρηματίες με τις τουριστικές επενδύσεις τους στις τεχνητές λίμνες του Αχελώου, πιθανόν να ευημερήσουν και με τις τουριστικές επενδύσεις σε περιοχές Natura 2000.
Τίποτα όμως δεν φαίνεται ικανό να ανακόψει την πορεία ερημοποίησης του φυσικού περιβάλλοντος ως απόρροια της οικονομικής του εκμετάλλευσης.
Για την περίπτωση διάσωσης του Αχελώου και των οικοσυστημάτων που αναπτύσσονται εξ αιτίας του, τα αιτήματα ξεκινούν από τις πηγές του και φτάνουν έως τις εκβολές του:
– Προστασία της Βερλίγκας από επίσκεψη τροχοφόρων και άλλων επιθετικών δραστηριοτήτων
– Σταμάτημα κάθε ενεργειακής επένδυσης στις παρθένες περιοχές κοντά στις πηγές του
– Οριστική απόρριψη της εκτροπής του Αχελώου προς τον Θεσσαλικό κάμπο, ακόμη και της ελάχιστης
– Οριστική ακύρωση του υδροηλεκτρικού φράγματος Μεσοχώρας και εκπόνηση τεχνικής – περιβαλλοντικής μελέτης για το γκρέμισμά του
– Ακύρωση ολοκλήρωσης του φράγματος Συκιάς
– Ακύρωση των επενδύσεων σε μικρά υδροηλεκτρικά σε παραποτάμους και σε αντλησιοταμιευτικά έργα
– Ακύρωση των επενδύσεων φωτοβολταϊκών στις τρεις τεχνητές λίμνες του Αχελώου και στους βοσκότοπους της Βελαώρας – ενίσχυση των τοπικών κοινωνιών
– Ρύθμιση από τη ΔΕΗ της ροής των νερών του ποταμού στις πόρτες των φραγμάτων, σύμφωνα με τις ανάγκες των οικοσυστημάτων και των υδροβιότοπων των εκβολών
– Σταμάτημα των επιθετικών τουριστικών δραστηριοτήτων σε όλη την περιοχή των εκβολών. Αποτροπή της πρόσβασης σε μηχανικά μέσα μεταφοράς, απαγόρευση γεννητριών ηλεκτρικού ρεύματος και κάθε είδους ηχορύπανσης, απομάκρυνση όλων των αυθαιρέτων κατασκευών, απαγόρευση κυνηγιού
– Απομάκρυνση όλων των τεχνητών υδατοκαλλιεργειών από την ευρύτερη περιοχή των εκβολών και σε όλο το Εθνικό Πάρκο Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου – Αιτωλικού – Εκβολών του Αχελώου, συμπεριλαμβανομένης όλης της περιοχής Εχινάδων Νήσων
Όλα αυτά αποτελούν αιτήματα που κατά καιρούς, σε διάρκεια πολλών δεκαετιών, έχουν διατυπωθεί αποσπασματικά από κινήσεις πολιτών σε όλο το μήκος του ποταμού Αχελώου και προφανώς υπάρχουν και άλλα τα οποία μου διαφεύγουν. Ένας πολιτικός οικολογικός λόγος θα έπρεπε να τα συμπεριλαμβάνει, έτσι ώστε να μπορεί να έχει αξιώσεις για τη διάσωση του ποταμού.
Είναι αδιανόητο να μην μπορούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους οι ενδιαφερόμενοι κάτοικοι χωριών και πόλεων που ζουν από και με το ίδιο ποτάμι.
Είναι αδιανόητο να ζω δίπλα στον Αχελώο και να μη με νοιάζει τι συμβαίνει στα ανάντη ή στα κατάντη!
Για το Eco School Eco Act – τμήμα περιβάλλοντος της ATHENS SCHOOL ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ
