Κείμενο: Γιώργος Λούκας (εκπαιδευτικός, Ataxia School)
Βλέποντας άλλη μια φωτιά χθες να σταματά 3,5 χιλιόμετρα έξω απ’ τις πόρτες μας ας ξεκαθαρίσουμε ορισμένα βασικά πράγματα για τις πυρκαγιές. Στη συνέχεια, για να μην κλαίμε μόνο τη μοίρα μας, ας προτείνουμε κι ας κάνουμε κάτι.
Αιτίες
Ας ξεκινήσουμε με μερικά στοιχεία. Το 90% των περιπτώσεων πρόκλησης πυρκαγιών οφείλεται σε ανθρώπινες δραστηριότητες. Συγκεκριμένα, το 35% οφείλεται σε «ατυχήματα» όπως βραχυκυκλώματα σε γραμμές ή υποσταθμούς της ΔΕΗ. Ειδικά, σ’ έναν τόπο σαν το δικό μας όπου έχουμε γίνει ηλεκτρικό εργοτάξιο και οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις στο περιβάλλον είναι σημαντικές είναι ένα στοιχείο που πρέπει να έχουμε στο νου μας. Το 20% επίσης οφείλεται σε εμπρησμούς και τέλος ένα 45% παραμένει αδιευκρίνιστο.
Συχνότητα πυρκαγιών
Κλιματική κρίση; Ανικανότητα; Μεσογειακό κλίμα; Ερήμωση της υπαίθρου; Έχουν συντελέσει σε διαφορετικούς βαθμούς στην αύξηση των πυρκαγιών στη χώρα. Με βάση τα περσινά στοιχεία αθροιστικά η καμένη έκταση στην Ελλάδα, καταγράφει αύξηση +195% σε σύγκριση με την έκταση που κατά μέσο όρο (2002 – 2022) καίγεται ετησίως στη χώρα μας. Καταγράφοντας 1.281.480 στρέμματα καμένων εκτάσεων, η Ελλάδα κατατάσσεται πρώτη μεταξύ 20 Μεσογειακών χωρών. Η μέση καμένη έκταση ανά μεγάλη δασική πυρκαγιά στην Ελλάδα, από την αρχή του έτους έως και το τέλος της θερινής περιόδου το 2023, σημειώνει αύξηση +517% σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μέσο όρο της περιόδου 2002 – 2022.
Σχέση πυρκαγιών με ανεμογεννήτριες
Ειδικά στην περιοχή μας είναι κάτι που ακούγεται συχνά. Σύμφωνα με το άρθρο 117 Παρ. 3 του Συντάγματος, από τη στιγμή που ένα δάσος καεί και κηρυχθεί υποχρεωτικά αναδασωτέο, απαγορεύεται ρητά και κατηγορηματικά η χρήση του για οποιοδήποτε άλλο σκοπό πλην της αναδάσωσης. Οποιεσδήποτε χρήσεις οι οποίες, καλώς ή κακώς, επιτρέπονται μέσα στα δάση, απαγορεύονται στα αναδασωτέα μέχρι να ολοκληρωθεί η αναδάσωση, δηλαδή το καμένο να ξαναγίνει πραγματικό δάσος. Επομένως, μια φωτιά γενικά θα έκανε πιο δύσκολη τη ζωή στους επίδοξους επενδυτές.
Στο σημείο αυτό όμως αρχίζει να γίνεται κάτι πραγματικά πολύ ενδιαφέρον. Στα ανυπέρβλητα εμπόδια των επενδυτών που θέτει το Σύνταγμα στην κάθε μορφή εκμετάλλευσης έρχεται η απόφαση 2499/2012 του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), η οποία παρά την κατηγορηματικά αντίθετη διάταξη του Συντάγματος, έκρινε ότι «στα αναδασωτέα επιτρέπεται να εγκαθίσταται κάθε έργο που αποβλέπει την εξυπηρέτηση ανάγκης με ιδιαίτερη κοινωνική, εθνική ή οικονομική σημασία». Έτσι ο κάθε επίδοξος επενδυτής δεν χρειάζεται να περιμένει την ολοκλήρωση της αναδάσωσης, αλλά μπορεί ευθύς αμέσως να ξεκινήσει το «κοινωνικό» του έργο.
Συμπέρασμα
Δεν βοηθούν εδώ συνωμοσιολογικές θεωρίες. Η αλήθεια είναι μπροστά στα μάτια μας. Δεν χρειάζεται να μπουν στον κόπο και να κάψουν τα δάση, ενώ μπορούν να προχωρήσουν στα έργα τους έτσι κι αλλιώς . Τους το δίνουν το ελεύθερο οι νόμοι του Κράτους μας. Αυτό που θα πρέπει λοιπόν να αμφισβητηθεί είναι το παρόν μοντέλο ανάπτυξης και διαχείρισης που αφήνει έξω από τη συζήτηση τις τοπικές κοινωνίες. Οι οποίες στην «καλύτερη» περίπτωση, άντε να βλέπουν και κάποια ανταποδοτικά. Θα πρέπει όμως να αναρωτηθούμε, αξίζουν άραγε αυτά τα ανταποδοτικά το όποιο κόστος; Θα πρέπει κάποια στιγμή να αλλάξουμε γραμμή διεκδίκησης και αντί του «κάνε, αλλά θα δώσεις και κάτι παραπάνω» να πούμε «φτάνει ως εδώ, δεν αντέχει άλλο ο τόπος»;
Προτάσεις
Έτσι αφού δεν υπάρχει κράτος για να προστατεύσει τα συμφέροντα της ζωής μας, θα πρέπει να αναλάβουμε εμείς οι ίδιοι. Νούμερο ένας στόχος είναι η πρόληψη. Εάν ανάψει η φωτιά λίγα πράγματα μπορούν να γίνουν, ειδικά από μη εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό το οποίο με τις καλύτερες προθέσεις καταφθάνει στην περιοχή για να βοηθήσει αυθόρμητα. Πολλές φορές όμως με αυτόν τον τρόπο στα ήδη υπάρχοντα προβλήματα, λόγω μη γνώσης, μπορεί να προκληθούν επιπρόσθετα εμπόδια από αυτά που προσπαθούν να επιλυθούν. Θυμάμαι πέρυσι στην φωτιά στον Ελικώνα, μια παρέα νεαρών να ανεβαίνει στο βουνό, από κακό χωματόδρομο με ένα μικρού κυβισμού, χαμηλωμένο αυτοκινήτου.. παρκαρισμένα αυτοκίνητα, άναρχα να εμποδίζουν τα πυροσβεστικά οχήματα κ.α. Εάν θέλουμε να βοηθήσουμε πρέπει να το κάνουμε οργανωμένα.
Πρώτον μέσα από ομάδες πυρασφάλειας. Δεύτερον, μέσω της εκπόνησης και εφαρμογής σύγχρονων τοπικών σχεδίων πρόληψης και αντιπυρικής προστασίας. Τρίτον, εκπαίδευση, κατάρτιση και ενημέρωση των εθελοντών, των πυροσβεστών, των τοπικών αρχών, των εκπαιδευτικών και του ευρύτερου κοινού σε θέματα πρόληψης. Τέταρτον, θα πρέπει να εφαρμοστεί μία σύγχρονη δασική διαχείριση, με έμφαση στη διαχείριση της βλάστησης και συνεπώς και της δυνητικά διαθέσιμης καύσιμης ύλης, καθώς και την υιοθέτηση καινοτόμων διαχειριστικών μεθόδων, όπως η προδιαγεγραμμένη καύση.
