Το τμήμα περιβάλλοντος Eco School Eco Act της Athens School ΚοινΣΕπ είναι μέλος του Πανελλήνιου Δικτύου για την Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος από τις Υδατοκαλλιέργειες. Στο Δίκτυο συμμετέχουν δεκάδες συλλογικότητες από όλη την Ελλάδα.
Παραθέτουμε την αποτίμηση του Διημέρου για τις υδατοκαλλιέργειες που πραγματοποιήθηκε στις 1 και 2 Μαρτίου στο Πνευματικό Κέντρο του δήμου Αθηναίων σε διοργάνωση των: Δήμος Επιδαύρου με έδρα το Λυγουριό, Δήμος Κύμης-Αλιβερίου, Δήμος Ερέτριας, Δήμος Ξηρομέρου, το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος και από το Πανελλήνιο Δίκτυο για την Προστασία του Θαλασσίου Περιβάλλοντος από τις Υδατοκαλλιέργειες.
Επιχειρούμε να αναδείξουμε τους κοινούς τόπους και τα όρια των προβληματισμών που κατατέθηκαν στο διήμερο για τις υδατοκαλλιέργειες:
Α) Το τριπλό σχήμα της συνδιοργάνωσης (από Επιμελητήριο περιβάλλοντος – Δήμους – Πανελλήνιο Δίκτυο), δεν ήταν μια αυθαίρετη επιλογή, αλλά το αποτέλεσμα προβληματισμών και στον επιστημονικό κόσμο και στους διοικητικούς μηχανισμούς και στην θεσμική τοπική Αυτοδιοίκηση και στις τοπικές κοινωνίες και τις συλλογικότητες. Εκ του αποτελέσματος η όσμωση (χωρίς να αναιρείται η αυτονομία του κάθε πόλου της συνδιοργάνωσης), ήταν θετική και χρήσιμη για το μέλλον. Ας μην ξεχνάμε ότι ήταν η πρώτη απόπειρα κεντρικού αντίλογου απέναντι σε ένα ισχυρό λόμπι, με μεγάλη διείσδυση σε πολλά επίπεδα.
Β) Ποσοτικά η συμμετοχή των συλλογικοτήτων ήταν σημαντική. Όχι μόνον των περιοχών των ΠΟΑΥ, αλλά και συλλογικοτήτων του ευρύτερου περιβαλλοντικού χώρου. Είναι κομβικό, κατ΄ αρχάς, στο επόμενο διάστημα να διευρυνθεί το Δίκτυο από άλλες τοπικές κινήσεις (είναι 23 συνολικά). Η κινηματική δράση είναι αυτή που μπορεί να αλλάξει το τοπίο.
Γ) Όσον αφορά στους προβληματισμούς:
1. Αναδείχθηκε η παγκόσμια τάση για έλεγχο της διατροφής και συγκέντρωση του πρωτογενούς τομέα στα χέρια λίγων πολυεθνικών, τεράστιας δύναμης. Τέθηκε στην συζήτηση η Στρατηγική της Ε.Ε για την πράσινη μετάβαση που συνιστά μια Νέα Οικονομία υψηλότατης έντασης και διαρκούς μεγέθυνσης. Σ΄ αυτήν (την Πράσινη Μετάβαση) εντάσσεται κι ο πυλώνας της Γαλάζιας Οικονομίας. Η ίδια η Γαλάζια Οικονομία υπαγορεύει ένταση επενδύσεων και διαγκωνισμό επιμέρους στρατηγικών (και επενδυτών και γεωπολιτικών), για τον θαλάσσιο και χερσαίο χώρο. Ένας από τους τομείς είναι και οι Υδατοκαλλιέργειες. Αυτή η προσέγγιση, η ανάδειξη δηλ. της παγκόσμιας κατεύθυνσης και της Ευρωπαϊκής στρατηγικής, είναι σημαντικό να βαθύνει δημιουργώντας συγκλίσεις θέσεων και δράσεων των κινημάτων.
2. Απ΄ όλους τεκμηριώθηκε η σχέση της ¨επέλασης των κλουβιών¨ με το υπερεντατικό μοντέλο των Υδατοκαλλιεργειών.
3. Οι τοπικές εμπειρίες κατέδειξαν τα περιβαλλοντικά ζητήματα και τις νομικές υπερβάσεις και τις αδειοδοτικές αυθαιρεσίες. Έγινε σαφές ότι ένα τέτοιο μοντέλο προϋποθέτει ένα ισχυρό λόμπι πίεσης και στήριξης, καθώς και το ότι τα περιβαλλοντικά και αδειοδοτικά προβλήματα είναι σύμφυτα με αυτό το μοντέλο.
4.Τα περιβαλλοντικά προβλήματα εστιάστηκαν κυρίως στα εξής:
A. Υπάρχει τεράστιο έλλειμμα ουσιαστικών ελέγχων και απουσία από αυτές των Δήμων. Πρόβλημα προκύπτει από την μεθοδολογία των ελέγχων και την ασάφεια των κριτηρίων.
Αναλύθηκαν ζητήματα που αφορούν την Ποσειδωνία, την βιοποικιλότητα και τις περιοχές, Natura. Σοβαρά προβλήματα προκύπτουν από οργανικές ουσίες, φάρμακα αλλά και ανόργανες (αμμωνία, φώσφορο και βαρέα μέταλλα) που συγκεντρώνονται στον βυθό των περιοχών.
B. Συζητήθηκε η προοπτική της μεταφοράς των μονάδων στα 1500 μ και πάνω από τις ακτές, ως εναλλακτική λύση (σε σύνδεση φυσικά με τις υπόλοιπες προτάσεις).
Γ. Συζητήθηκε η διατροφική αξία ενός προϊόντος που προκύπτει από την βιομηχανοποιημένη διαδικασία εκτροφής και υπογραμμίστηκε ότι η διατροφή από ιχθυάλευρα των ψαριών απαιτεί μεγάλη ποσότητα ψαριών ανοικτής θαλάσσης.
5. Το Πολυετές εθνικό Σχέδιο για την αλιεία και τις υδατοκαλλιέργειες βάζει ως κεντρικό στόχο την αύξηση της παραγωγής κατά 3-5% κατ΄ έτος. Πρόκειται για έναν ποσοτικό στόχο (στην ¨λογική¨ του θέλω, όχι του δύναμαι), που δεν προκύπτει από συνεκτίμηση της φέρουσας περιβαλλοντικής ικανότητας, ούτε εντάσσεται σε μια συνολική (κεντρική και τοπική) αναπτυξιακή στρατηγική.
6. Απόρροια της παραπάνω λογικής είναι η ¨επιθετική¨ χωροθέτηση του ειδικού Χωροταξικού για τις υδατοκαλλιέργειες και η χάραξη των ΠΟΑΥ. Στην ουσία δεν πρόκειται για χωροθέτηση αλλά για ¨αυτοχωροθέτηση¨, παράδοση χρήσης θάλασσας και γης σε funds, χωρίς συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών, με ¨αυτοέλεγχο¨ και με απλουστευμένες διαδικασίες αδειοδοτήσεων. Σ΄ αυτό το τελευταίο εστιάζει απολύτως και η Κοινή Ευρωπαϊκή πολιτική για την Αλιεία και τις υδατοκαλλιέργειες. Πρόκειται, εν τέλει, για τεράστιες, ανεξέλεγκτες ΒΙ.ΠΕ.
7. Το θαλάσσιο χωροταξικό (που εκκρεμεί) χρειάζεται προσοχή ως αίτημα.
Η αύξηση της επενδυτικής έντασης, στον θαλάσσιο και χερσαίο χώρο, το καθιστά εκ των πραγμάτων ¨τροχονόμο¨ συμφερόντων.
Η νομιμοποίησή του προϋποθέτει τον καθοριστικό ρόλο της Τ.Α στον σχεδιασμό του.
8. Το υπερεντατικό μοντέλο εξαφάνισε τις μικρές μονάδες, συγκέντρωσε την παραγωγή σε δυο – τρία διεθνή funds, με δυσθεώρητα χρέη στις Ελληνικές (όμως) τράπεζες, ξεκομμένα απ΄ το προϊόν καθαυτό.
Έτσι ένας τομέας που μπορούσε να αποτελέσει πυλώνα της Παραγωγικής Ανασυγκρότησης της χώρας, κατέληξε σε περιβαλλοντικό, νομικό και οικονομικό ¨σκάνδαλο¨.
9. Στις τοπικές κοινωνίες, η πίεση του λόμπι είναι μεγάλη. Η προσπάθεια πολιτικής διείσδυσης εκεί, είναι απροκάλυπτη, έτσι που στις περισσότερες περιοχές των ΠΟΑΥ αποτελούν (οι υδατοκαλλιέργειες) έναν παραπολιτικό πόλο.
10. Οι συνθήκες εργασίας είναι εξαιρετικά δυσμενείς. Η πλειοψηφία των εργαζομένων είναι χαμηλόμισθοι, ανειδίκευτοι, αλλοδαποί, παροδικής απασχόλησης.
Η οικονομική κατάρρευση των μονάδων επιδεινώνει αυτές τις συνθήκες: Υποχρεωτικά (μη αμειβόμενα) ρεπό, ελαστικοποίηση του ωραρίου, μείωση απολαβών, εξωεργασιακές παρεμβάσεις.
11. Το ουσιαστικό ερώτημα που τίθεται σήμερα δεν είναι αν είμαστε υπέρ ή κατά των υδατοκαλλιεργειών, αλλά είναι:
¨μπορεί να υπάρξει σήμερα ένα υδατοκαλλιεργητικό μοντέλο που να συνδέεται με την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, περιβαλλοντικά βιώσιμο και αειφόρο;¨
12. Μια τέτοια προσέγγιση χρειάζεται ένα άλλο Πολυετές Εθνικό Σχέδιο, νέου τύπου χωροθέτηση με αποφασιστική συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης και των πολιτών, και συνολικό τοπικό σχεδιασμό από τις τοπικές κοινωνίες.
Το πρόβλημα των υδατοκαλλιεργειών πρέπει να ενταχθεί σε μια άλλη λογική Παραγωγικής Τοπικής Ανασυγκρότησης.
Δίκτυο Συλλογικοτήτων για την Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος από τις Υδατοκαλλιέργειες
