(της Γεωργίας Κανελλοπούλου)
“Kάποια φορά η καλή μου θεία Μέρι εξέφρασε την ανησυχία της για τον τρόπο που ήμουν ντυμένος εκείνο το πρωί. ” Θεέ και Κύριε, Τόμι! Δεν μπορείς να τριγυρίζεις φορώντας κόκκινο και πορτοκαλί μαζί! Αυτά είναι χρώματα των αραπάδων”. Δεν έχω ιδέα πού βρήκε η θεία Μέρι αυτή την ενδιαφέρουσα ενδυματολογική πληροφορία, αλλά εκείνο που ξέρω είναι ότι πάνω από είκοσι χρόνια αργότερα, όταν ήμουν σε μια συγκέντρωση για τα ατομικά δικαιώματα στη Βιρτζίνια, διαπίστωσα ότι ο μόνος άνθρωπος και από τις δύο φυλές που φορούσε κόκκινο και πορτοκαλί ήμουν εγώ.”
Αυτός ο άνθρωπος που φοράει κόκκινο και πορτοκαλί μαζί και σκανδαλίζει τη θεία Μέρι είναι ο Τομ Ρόμπινς κι αυτά τα λέει στη Θιβετιανή Ροδακινόπιτά του, ένα βιβλίο που θα το λέγαμε αυτοβιογραφικό, αν προλαβαίναμε να το πούμε κάπως, αν μας άφηναν τα γέλια. Τον Τομ Ρόμπινς τον γνώρισα περί το 1990, μέσα σ’ ένα πακέτο Camel. Ναι, σ’ ένα πακέτο Camel όπου η φοβερή Λη-Τσέρι, μία από τις απίθανες ηρωίδες του, μας έμαθε πως ποτέ δεν είναι αργά να έχεις ωραία παιδικά χρόνια. Από τότε διάβασα όλα του τα βιβλία, ακόμα και ένα παιδικό που έβγαλε (και το διάβασα όταν ήμουνα περί τα σαράντα, ναι) και νομίζω πως μετά από τόσα χρόνια στενής παρέας, ήρθε η ώρα να του πάρω μια συνέντευξη.
Ερ. Αγαπητέ κύριε Ρόμπινς, πιστεύετε πως η ζωή είναι παιχνιδιάρα;
Απ. Πιστεύω πως η ανθρωπότητα εξελίχτηκε -αν εξελίχτηκε- όχι γιατί υπήρξε σοβαρή, υπεύθυνη και προσεκτική, αλλά γιατί υπήρξε κεφάτη, επαναστατική και ανώριμη.
Ερ. Είναι γνωστή η δήλωσή σας πως η ζωή σας άλλαξε στις 19 Ιουλίου 1963 όταν δοκιμάσατε lsd. Θέλετε να μας πείτε κάτι για τις ψυχεδελικές σας εμπειρίες;
Απ. Αληθής η δήλωση, ναι… Οι ψυχεδελικές μου εμπειρίες λοιπόν μου έδειξαν με απόλυτη διαύγεια ότι κάθε ελάφι στο δάσος και κάθε μαργαρίτα στην αυλή έχουν μια ταυτότητα εξίσου ισχυρή με τη δικιά μου. Αυτή η γνώση άλλαξε τη ζωή μου. Εύχομαι να μπορούσε να το γνωρίσει αυτό κάθε ανθρωποκεντρικός χριστιανός…
Ερ. Στα βιβλία σας παίζουν ρόλο κονσέρβες, κουταλάκια, μέχρι και παντζάρια… Αναρωτιέμαι: τι μπορεί να μας πει ένα παντζάρι;
Απ. Κοιτάξτε. Όταν γεννιόμαστε, είμαστε κοκκινοπρόσωποι, στρογγυλοί, έντονοι και αγνοί. Μέσα μας καίει η πορφυρή φλόγα της παγκόσμιας συνείδησης. Βαθμιαία, όμως, καταβροχθιζόμαστε από γονείς, μασιόμαστε από σχολεία, τρωγόμαστε από συμμαθητές, καταπινόμαστε από κοινωνικούς θεσμούς και ροκανιζόμαστε από τις κακές συνήθειες και την ηλικία. Κι όταν πια μας έχουν μηρυκάσει και χωνέψει αυτά τα έξι στομάχια, βγαίνουμε από μέσα τους σαν μια ενιαία και αηδιαστική καφετιά μάζα. Το δίδαγμα, λοιπόν, του παντζαριού είναι το εξής: Διατηρήστε τη θεϊκή κοκκινίλα σας, την έμφυτη ροζ μαγεία σας, ειδάλλως θα καταλήξετε καφέ. Έτσι και καταλήξετε καφέ, ξέρετε τι σας περιμένει: καφές, καφετζούδες, χαρτορίχτρες, τσαρλατάνοι, ψυχοσωτήρες…
Ερ. Δεν θα θέλατε να προσχωρήσετε σε ένα πολιτικό κίνημα;
Απ. Τα πολιτικά κινήματα δεν σημαίνουν τίποτα για μένα, ίσως μόνο μ’ έναν πολύ δευτερεύοντα τρόπο. Αν θέλουμε ν’ αλλάξουμε τα πράγματα, τότε πρέπει ν’ αλλάξουμε εμείς. Τόσο απλό και τόσο δύσκολο. Σε αυτή την αναζήτησή μου, η πολιτική δεν είναι παρά ένα οδόφραγμα που το φρουρούν θορυβώδεις μπαμπουίνοι.
Ερ. Τι ελπίζετε για το μέλλον;
Απ. Δεν ελπίζω κάτι συγκεκριμένο, μα λέω πως στο όχι πολύ μακρινό μέλλον, σε κάποια ξαφνική χορευτική μας κίνηση, μπορεί να πέσει το πέπλο εκείνο που επιτρέπει στις πολιτικές σκοπιμότητες (που συνήθως είναι εφήμερες, συχνά βλακώδεις και τις περισσότερες φορές διεφθαρμένες) να εμφανίζονται σαν διαχρονικές παγκόσμιες εκφράσεις της ελευθερίας, της αρετής και της λογικής. Τότε οι άνθρωποι μπορεί να γίνουν πιο εκλεκτοί ως προς τις «αρχές» και τις «ελευθερίες» που δέχονται να υπερασπίσουν, σώζοντας έτσι την ψυχή τους και – αν είναι αρκετά γρήγοροι στο μυαλό και στα πόδια – σώζοντας και το σώμα τους.
Ερ. Στο βιβλίο σας Το άρωμα του Ονείρου ασχολείστε με την αθανασία. Πόσο σημαντικό είναι για σας να συνεχίζουν να διαβάζουν τα βιβλία σας όταν θα έχετε φύγει;
Απ. Στην επόμενη ζωή ελπίζω να με απασχολούν πιο σημαντικά πράγματα απ΄το αν διαβάζει ο κόσμος τα βιβλία μου. Το ήξερες ότι, αφού πεθάνεις, τα μαλλιά και τα νύχια σου συνεχίζουν να μεγαλώνουν; Είναι αλήθεια, συνεχίζουν. Αλλά τα τηλέφωνα αραιώνουν, όπως και να το κάνεις.
Ερ. Εντέλει πιστεύετε στη μετά θάνατον ζωή;
Απ. Μπορεί να είμαι τρελός, παιδιά, αλλά προτιμώ χίλιες φορές τα σκατά αυτού εδώ του κόσμου από οποιαδήποτε γλυκιά αμβροσία μπορεί να προσφέρει ο επόμενος.
Ερ. Δεν μοιάζετε πολύ θρησκευόμενος…
Απ. Η θρησκευτική ανατροφή που μου έδωσαν όταν ήμουν μικρός ήταν μια μορφή κακοποίησης… Άνθρωποι που προσεύχονταν αλλά δεν χόρευαν, που νήστευαν αλλά δεν γιόρταζαν, που βάφτιζαν αλλά δεν έπαιζαν, που μαστίγωναν αλλά δεν γαμούσαν, που αγόραζαν πνεύμα αλλά πουλούσαν ψυχή, που τιμούσαν τον πατέρα αλλά εξαπατούσαν την μητέρα… Ω, η θρησκεία είναι ένας από τους κυριότερους δημιουργούς της ανθρώπινης δυστυχίας. Και σε όλη την Ιστορία, ο καλύτερος κουμπάρος του θανάτου ειναι ο ιεροκήρυκας με τη μάχαιρα.
Ερ. Έχετε σκεφτεί ποτέ να διδάξετε;
Απ. (Γέλια). Βέβαια, το σκέφτηκα όσο χρειάζεται ένα δαμάσκηνο κομπόστα να διατρέξει το πεπτικό σύστημα μιας μαϊμούς που πάσχει από διάρροια. Όχι λοιπόν, δεν θέλω να δέχομαι εντολές από διευθυντές.
Ερ. Στην τέχνη δεν υπάρχουν κανόνες;
Απ. Όχι, καθόλου. Ο σκοπός της τέχνης – αν μπορούμε να πούμε ότι η τέχνη έχει κάποιον σκοπό – είναι να παρέχει αυτά που δεν παρέχει η ζωή. Ο μεγαλύτερος εχθρός της τέχνης είναι οι ίδιοι οι καλλιτέχνες που επιτρέπουν να γίνει η τέχνη τους κτήμα ή δούλα σε κοινωνικοπολιτικές ατζέντες. Εν πάσει περιπτώσει, η τέχνη δεν έχει κανόνες. Γι’ αυτό είναι απελευθερωτική.
Ερ. Λένε πως είστε ένας από τους τελευταίους στυλίστες της γλώσσας στη λογοτεχνία της αντικουλτούρας. Πώς νιώθετε μ’ αυτό;
Απ. Σαν καναρίνι με μαγουλάδες νιώθω… Δεν είμαι καν σίγουρος όμως τι σημαίνει λογοτεχνία της αντικουλτούρας. Είναι μόνο η λογοτεχνία που έχει ένα ανατρεπτικό μυρμήγκι στο σώβρακό της ή οποιοδήποτε γραπτό που αψηφά τις ακαδημαϊκές προκαταλήψεις και δεν τρέχει στην οδό Εμπορίου με κομψά παπούτσια; Μμ (σκέφτεται λίγο). Μάλλον έχω τάσεις αντικουλτούρας, αλλά τα βιβλία μου δεν ξέρω αν έχουν.
Ερ. Οπότε ποια θα λέγατε πως είναι η σχέση σας με το χρήμα;
Απ. Μπορούμε να πούμε με κάποια εγκυρότητα ότι, παρόλη τη φασαρία και τις φοβίες που δημιουργεί το χρήμα, στην πραγματικότητα σχεδόν δεν υπάρχει. Δεν είναι παρά ένα αφηρημένο επινόημα, ένα σύμβολο, μια πράξη πίστης, ένα γραμμάτιο που στηρίζεται μόνο στο λόγο ενός τραπεζίτη. Ουσιαστικά, τα λεφτά είναι ένα υποκατάστατο για πράγματα που συχνά δεν υπάρχουν. Όταν πέσει η ψευδαίσθηση της οικονομικής αξίας, οι άνθρωποι μπορεί να αρχίσουν να αναγνωρίζουν πάλι τον εαυτό τους, μπορεί να ξαναβρούν τις αληθινές αξίες και να ξαναδούν ένα τοπίο που έχει χαθεί εδώ και πολύ καιρό.
——————————————————————————————————————–
Η συνέντευξη φυσικά είναι φανταστική και ανάποδη. Έφτιαξα τις ερωτήσεις ώστε να προκύπτουν οι «απαντήσεις» έτσι όπως έχουν γραφτεί από τον Ρόμπινς στα βιβλία του ή έχουν ειπωθεί σε άλλες, πραγματικές συνεντεύξεις του. Δεν θα τον πείραζε αν το μάθαινε, είναι ο ίδιος κατεργάτης και σκνδαλιάρης. Κάπου είδα γραμμένο, και δεν θα μπορούσα να το πω καλύτερα, πως στα βιβλία του δημιουργεί ένα σύμπαν γεμάτο θαύματα, κινδύνους, ερωτοτροπίες και παράδοξα, ένα σύμπαν που μοιάζει πολύ με το δικό μας αλλά στο οποίο μπορούν μια κονσέρβα φασόλια κι ένα βαμμένο ξύλο να ζήσουν περιπέτειες! Ναι! Επίσης, μπορούν περίπλοκες συναισθηματικές σκηνές να εξελίσσονται μέσα σε ένα πακέτο τσιγάρα, μπορεί ένα έπος για την αθανασία να ξεκινάει από ένα παντζάρι, μπορεί ένα κορίτσι με τεράστιους αντίχειρες, που δικαίως επιδίδεται σε υψηλού επιπέδου οτοστόπ, να ξεκινήσει να σώσει ένα σμήνος πουλιά…
——————————————————————————————————————–
Προτελευταία Ερ.: Τι θα παίρνατε μαζί σας σε ένα έρημο νησί; Ας πούμε πέντε πράγματα…
Απ. Το lsd μου, ένα δίσκο της Μπίλι Χολιντέι, ένα βιβλιοπωλείο, μια κονσέρβα φασόλια και τον Λέοναρντ Κοέν. Ναι, γιατί υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτός ο τύπος, ο Κοέν, έχει γνώση του μυστικού του σύμπαντος, το οποίο, για την περίπτωση που αναρωτιέστε, είναι απλώς αυτό: ότι τα πάντα συνδέονται μεταξύ τους. Τα πάντα.
Τελευταία Ερ.: Πείτε μας κάτι τελευταίο, μια συμβουλή ίσως;
Απ. Ο καθένας πρέπει να το βρει μόνος του. Ναι, αυτό είναι. Δεν πρόκειται να σου το βρει η κυβέρνηση, όσο κι αν πληρώνεις για ασφάλιση, όσες ψήφους κι αν της φέρνεις με την πολιτική σου δράση. Δεν μπορείς να το μάθεις στα κολέγια, γιατί αυτά φροντίζουν να το αγνοούν. Οι εκκλησίες, αντίστροφα, σκίζονται να σε βοηθήσουν να μην κάνεις τον κόπο να το σκεφτείς μόνος σου. Σου δίνουν μια απάντηση στρωτή και ξεκάθαρη και συγκεκριμένη σαν το ωροσκόπιο στις εφημερίδες, η οποία όμως είναι εξίσου άχρηστη με το ωροσκόπιο… Τα βιβλία, οι πίνακες και η μουσική βοηθούν με την έμπνευση που δίνουν, η φύση ακόμα περισσότερο. Πολύτιμες νύξεις δίνουν συνέχεια οι φιλόσοφοι, οι γκουρού, οι σαμάν, οι τσιγγάνες και οι αλήτες που παραληρούν στους δρόμους. Αλλά μόνο νύξεις. Κανένας αυτοανακηρυγμένος άγιος δεν πρόκειται να καθαρίσει για πάρτη σου. Δεν μπορείς καν να το μάθεις στα γόνατα της μαμάς σου. Η ψευδαίσθηση του έβδομου πέπλου, του τελευταίου πέπλου μας, είναι η ψευδαίσθηση ότι μπορείς να βάλεις κάποιον άλλον να το κάνει στη θέση σου: να σκεφτεί στη θέση σου…»
——————————————————————————————————————–
Ο Τομ Ρόμπινς γεννήθηκε στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ το 1932. Θεωρείται ένας από τους κυριότερους συγγραφείς της αντικουλτούρας στις ΗΠΑ. Έχει κάνει πολλά περίεργα, μεταξύ αυτών το ότι έκανε μαύρη αγορά οδοντόκρεμας στην Κίνα του Μάο, τον καιρό που ήταν μετεωρολόγος στην Κορέα. Τα βιβλία του, στα οποία βασίστηκαν οι δήθεν απαντήσεις στις απολύτως ειλικρινείς ερωτήσεις είναι, με τη σειρά της έκδοσης τους: Αμάντα, το κορίτσι της γης. Ακόμα και οι καουμπόισσες μελαγχολούν. Τρυποκάρυδος. Το άρωμα του ονείρου. Ο Χορός των Εφτά Πέπλων. Μισοκοιμισμένοι μες στις Βατραχοπιτζάμες μας. Αγριεμένοι Ανάπηροι Επιστρέφουν από Καυτά Κλίματα. Villa Incognito. Αγριόπαπιες πετούν ανάστροφα. Μπι όπως Μπύρα. Θιβετιανή Ροδακινόπιτα: Η Αληθινή Αφήγηση μιας Ευφάνταστης Ζωής.
Τέλος, η φανταστική συνέντευξη βασίστηκε και στο βιβλίο Συνεντεύξεις με τον Τομ Ρόμπινς, Εκδ. Αίολος, 2011, Μτφρ. Γ. Μπαρουξής. Αυτές είναι αληθινές συνεντεύξεις, όχι σαν τη δικιά μου. Σε κάθε περίπτωση, το να διαβάσει κανείς Τομ Ρόμπινς είναι για μένα ένα από τα δέκα πράγματα που πρέπει να κάνει κάποιος στη ζωή του – τουλάχιστον όποιος δεν θέλει να προσποιείται τον σοβαρό ή τον καμπόσο – οπότε ελπίζω να ευχαριστηθήκατε αυή τη συνέντευξη όσο κι εγώ.
