(της Γεωργίας Κανελλοπούλου)
Το σημερινό στιγμιότυπο είναι αφιερωμένο στις μικρές μαγικές ιστορίες, μέσα από δύο ταινίες και δύο βιβλία, για όσους δεν έχουν χριστουγεννιάτικες διακοπές. Και για όσους έχουν, φυσικά.
Είδα πριν λίγες μέρες την καινούρια ταινία του Άκι Καουρισμάκι «Πεσμένα Φύλλα» κι ενθουσιάστηκα. Ο Καουρισμάκι είναι ο σκηνοθέτης της απλότητας. Με λίγες λέξεις, λίγα βλέμματα, μηδέν εφέ, με πολλή μουσική και πολλή αγάπη για τους ανθρώπους του, τους ήρωες και τους αντιήρωες που θαρρείς πως τους συναντάει, δεν τους επινοεί, φτιάχνει ένα σινεμά σχεδόν μαγικό. Ναι, είναι μαγικό γιατί βγαίνεις από την αίθουσα κάπως καλύτερος άνθρωπος απ’ αυτό που ήσουν όταν μπήκες. Είναι μαγικό γιατί νιώθεις πως παρακολουθείς μια σκηνή στο δρόμο από το μπαλκόνι σου και θες να κατέβεις και να κεράσεις τους ήρωες μανταρίνια. Είναι μαγικό γιατί σε νοιάζει πιο πολύ γι αυτούς τους ανθρώπους της οθόνης να ζήσουν, να γελάσουν, να αγαπηθούν, απ’ ό,τι για σένα τον ίδιο. Αφού λοιπόν είδατε φέτος τα Πεσμένα Φύλλα και είμαι σίγουρη πως έχετε δει Το Λιμάνι της Χάβρης, σας προτείνω για ένα βράδυ και την ταινία του Φώτα στο Σούρουπο. Οι χαρακτήρες είναι πάλι αντιηρωικοί σαν εμάς όλους, κι έτσι πάμε μαζί τους στα λιμανίσια μπαρ και πίνουμε κατιτίς, οδηγούμε ευτυχείς το παρακμιακό τους αυτοκίνητο, μας κλέβουν τα (όποια) λεφτά, τρώμε ξύλο, πιάνουμε το χέρι κάποιου, τον πάμε κάπου, μας πάει κάπου κι αυτός. Όταν τελειώσει η ταινία, ίσως ψιθυρίζετε κι εσείς για ώρες, ίσως και μέρες, αυτό το τραγούδι των Can: She brings the rain, it feels like spring / magic mushrooms out of dreams…
Ένα άλλο βράδυ θα θελήσετε να ταξιδέψετε και τότε μπορείτε να δείτε την ταινία Μικρές Ιστορίες, Historias Minimas στη χιλιάνικη τους γλώσσα, ιστορίες που διαδραματίζονται στη μακρινή, μαγική Παταγονία. Είναι ένα μοναδικό road movie του Carlos Sorin, ένας επίσης ήσυχος κινηματογράφος, που μου φαίνεται πραγματικά δύσκολο να φτιαχτεί (να φτιαχτεί, και να βρεθεί) μέσα σε τόση φασαρία και φαντασμαγορία. Εδώ δεν υπάρχουν σταρς, εδώ το σκηνικό είναι φυσικό, εδώ δεν έχουν συνεργαστεί σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, ιστορικοί, ψυχολόγοι και ντεκορατέρ. Εδώ είναι ο αυτοκινητόδρομος, η Παταγονία, και οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι που τη βγάζουν τη ζωή εκεί που βρέθηκαν, κάτι ψάχνουν, βρίσκουν, χάνουν, πίνουν και γελάνε, ζουν βρε αδερφέ και πεισμώνουν. Ένα διαμάντι, είπα όταν είδα την ταινία, κι ήθελα να τρέξω να αγκαλιάσω τους ήρωες της. Τα πρόσωπα της ταινίας είναι σαν να ξεπήδησαν από βιβλίο του Λουίς Σεπούλβεδα ή του Φρανσίσκο Κολοάνε, δικά μας πρόσωπα, φίλοι. Τρεις άγνωστοι μεταξύ τους άνθρωποι που ταξιδεύουν 400 χιλιόμετρα στα ερημικά υπέροχα τοπία της Παταγονίας για να φτάσουν στο Σαν Χουλιάν. H Μαρία Φλόρες για να πάρει μέρος σ’ ένα τηλεπαιχνίδι να κερδίσει μια ηλεκτρική πολυσυσκευή, παρότι στο χωριό της δεν έχει ηλεκτρικό ρεύμα. Ο ογδοντάχρονος Δον Χούστο για να βρει το σκύλο του που έφυγε πριν τρία χρόνια, και άκουσε τώρα πως τον είδαν σε μια μάντρα 400 χιλιόμετρα μακριά. Και ο Ρομπέρτο, πωλητής έμπλαστρων, για να κάνει έκπληξη σε μια νεαρή πελάτισσα του, πηγαίνοντας στο γιο της μια τούρτα γενεθλίων που όλο αλλάζει σχήμα. Αυτό είναι όλο, αλλά, πιστέψτε με, είναι εμπειρία. Μαγική εμπειρία.
Μη φύγετε από τη Χιλή χωρίς μια βόλτα στην έρημο Ατακάμα, να γνωρίσετε την Αφηγήτρια Ταινιών, ένα μικρό βιβλιαράκι για ένα κορίτσι που πάει σινεμά όποτε παίζει καινούρια ταινία και, όταν γυρίζει σπίτι, πρέπει να αφηγηθεί στους υπόλοιπους της οικογένειας την ταινία, γιατί δε φτάνουν τα χρήματά τους ώστε να πηγαίνουν όλοι. Στο χωριό της οι περισσότεροι κάτοικοι δουλεύουν στα ορυχεία νίτρου και η ζωή τους είναι σκληρή, άνυδρη σαν της ερήμου. “Σε όλους τους ανθρώπους αρέσουν οι ιστορίες. Θέλουν να ξεφύγουν για λίγο από την πραγματικότητα και να ζήσουν εκείνους τους φανταστικούς κόσμους των ταινιών, των ραδιοφωνικών σειρών, των μυθιστορημάτων. Τους αρέσει μέχρι και ψέματα να τους λένε, αν αυτά τα ψέματα είναι καλοειπωμένα”, έτσι λέει η Αφηγήτρια ταινιών στο βιβλίο, ο συγγραφέας του οποίου ανήκει κι ο ίδιος στην ταλαίπωρη εργατική τάξη της Χιλής, καθώς έχει δουλέψει από εργάτης σε ορυχείο ως εφημεριδοπώλης, δεν είναι κάποιος ακαδημαϊκός που γνωρίζει την έρημο μόνο από αφηγήσεις τρίτων.
Αν στην επιστροφή σας από την Παταγονία, τη Φινλανδία ή αλλού, η πτήση σας έχει καθυστέρηση και αναγκαστείτε να μείνετε στο αεροδρόμιο και να περάσετε τη νύχτα σας «με τις δυσνόητες ανακοινώσεις των μεγαφώνων του αεροδρομίου, τις ουρές στα γκισέ, τα άνοστα γεύματα, τα κλάματα των παιδιών και τις φωνές των γονιών, τις άβολες, βιδωμένες στο πάτωμα, πλαστικές καρέκλες», προτείνουμε απλώς να αλλάξετε διαστάσεις, υιοθετώντας τη μέθοδο της Σίτα Ντούλιπ. Ακούγεται δύσκολο αλλά δεν θα είναι πια, όταν διαβάσετε το βιβλίο της Ούρσουλας Λε Γκεν «Ανταποκρίσεις από Άλλες Πτήσεις». Εδώ, θα γνωρίσετε τις μικρές μαγικές ιστορίες άλλων τόπων ή χρόνων, αυτές τις μοναδικές ιστορίες της Λε Γκεν που κάνει ό,τι μπορεί για να μας πείσει πως μόνο αν φανταστούμε έναν άλλο κόσμο, θα μπορέσουμε ν’ αλλάξουμε κάτι στον δικό μας. Οι Βέκσι, για παράδειγμα, είναι μονίμως θυμωμένοι και συνέχεια τσακώνονται ή πολεμούν. «Το είδος μου έχει πάρα πολλούς καλούς λόγους για να κάνει πολέμους, αλλά κανένας τους δεν είναι τόσο καλός όσο οι λόγοι για να μην κάνει» λέει η αστρική ταξιδιώτισσα Ούρσουλα Λε Γκεν. Σε άλλες ανταποκρίσεις, στο Άνσαρακ οι άνθρωποι μεταναστεύουν όπως ακριβώς οι ψαραετοί, στο Φριν τα όνειρα μοιράζονται τηλεπαθητικά και το ασυνείδητο γίνεται συλλογικό, στο Χεγκν είναι όλοι γαλαζοαίματοι οπότε η μοναδική οικογένεια κοινών θνητών είναι η πιο σπουδαία, στο Γκάι κάποιοι άνθρωποι βγάζουν φτερά αλλά το θεωρούν δυστυχία. Ένας απ’ αυτούς τους φτερωτούς ανθρώπους εκμυστηρεύεται στην αστρική ταξιδιώτισσα πως απλώς συμπεριφέρεται σαν να μην έχει φτερά, τα ισιώνει και τα δένει με μια ζώνη, τα κρύβει κι από τον ίδιο του τον εαυτό, και βέβαια δεν έχει πετάξει ποτέ του, ούτε πρόκειται να το επιχειρήσει.
- Ονειρεύεστε ποτέ ότι πετάτε; τον ρώτησε η Λε Γκεν πριν φύγει. Εκείνος κοίταξε μακριά, έξω από το παράθυρο.
- Όλοι δεν το ονειρευόμαστε; είπε.
Καλές γιορτές, Καλή χρονιά. 
Αναφορές
- Ταινίες Φώτα στο Σούρουπο (2006), Το λιμάνι της Χάβρης (2011), Πεσμένα φυλλα (2023) του Άκι Καουρσιμάκι
- Ταινία Historias Minimas (2002) του Carlos Sorin
- Βιβλίο «Αφηγήτρια ταινιών» του Ερνάν Ριβέρα Λετελιέρ, Μτφρ. Λ. Φραγκοπούλου, Εκδ. Αντίποδες
- Βιβλίο «Ανταποκρίσεις από άλλες Διαστάσεις» της Ούρσουλας Λε Γκεν, Μτφρ. Β. Προβιά, εκδ. Αίολος
Οι εικόνες είναι πίνακες της αμερικανίδας Sally Storch από τη σειρά της City Stories, του 1952. Η ίδια η Sally Storch δεν συστήνεται ως ζωγράφος, αλλά ως αφηγήτρια ιστοριών. Και είναι! Αφηγείται ιστορίες ανθρώπων που δεν νιώθουν υποχρεωμένοι να προσποιούνται πως είναι διαρκώς ευτυχισμένοι, διαρκώς κοινωνικοί, διαρκώς πετυχημένοι και διαρκώς περιτριγυρισμένοι από γελαστές παρέες. Κι αν αυτό θυμίζει Έντουαρντ Χόπερ, ε ναι, γιατί να μη θυμίζει.
