Ο Πιοτρ Κροπότκιν γεννήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου του 1842. Κείμενο: Το Μικρό Δέντρο
Κρατική εκπαίδευση
O Πιοτρ Κροπότκιν ασκούσε κριτική στο σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα και παρομοίαζε τα σχολεία με φυλακές, όπου τα μαθήματα διδάσκονται μόνο μέσα από την απομνημόνευση, αποκομμένα από τις εμπειρίες των παιδιών, με αποτέλεσμα να μη μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν. Υποστήριζε πως η κρατική υποχρεωτική εκπαίδευση αναπαρήγαγε την υπάρχουσα δομή της κοινωνίας, δηλαδή την κρατική διακυβέρνηση και την ιεραρχία. Προέβλεψε πως η υποχρεωτική κρατική εκπαίδευση θα ομογενοποιούσε το άτομο, θα ισοπέδωνε την κριτική σκέψη, και θα προσπαθούσε να εξαφανίσει κάθε έννοια κοινότητας και τις αξίες τις αλληλοβοήθειας και της συλλογικότητας.
Ολιστική εκπαίδευση
Πρότασή του για την εκπαίδευση ήταν αυτό που ονομάστηκε «Ολιστική Εκπαίδευση» (integral education έχει μεταφραστεί επίσης πολυτεχνική ή ολοκληρωμένη εκπαίδευση), δίνοντας έμφαση στην πολύπλευρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας, πιστεύοντας πως η μάθηση δεν προέρχεται μόνο μέσα από τα βιβλία αλλά και από τα συναισθήματα, τις πρακτικές ικανότητες, τη φυσική κατάσταση, την κοινωνική και ηθική εκπαίδευση, χωρίς αυτό να σημαίνει πως υποβαθμίζεται η σημασία της γνωστικής ανάπτυξης. Η Ολιστική Εκπαίδευση περιείχε την τεχνική-πρακτική-χειρωνακτική εκπαίδευση και πίστευε πως θα έφερνε τέλος στον διαχωρισμό πνευματικής και χειρωνακτικής εργασίας.
Ενιαία και ολοκληρωμένα σύνθετη
Ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο Ολιστική Εκπαίδευση το 1822 ήταν ο ουτοπικός σοσιαλιστής Charles Fourier “Unitaire et integrale composee” (ενιαία και ολοκληρωμένα σύνθετη). Η ολιστική Εκπαίδευση αποτέλεσε μέρος ενός ευρύτερου συνόλου εκπαιδευτικών αιτημάτων της εργατικής τάξης στην Παρισινή Κομμούνα και στην συνέχεια ακολούθησαν κι άλλες προσωπικότητες όπως ο P. Robin, ο J. Grave και ο F. Ferrer που συνέχισαν και εμπλούτισαν την Ολιστική Εκπαίδευση σε θεωρία και πράξη.
Πνευματικη και Χειρωνακτική εργασία
Ο Κροπότκιν αναγνώρισε ότι οι άνθρωποι είχαν διαφορετικές ικανότητες και κλίσεις και ότι δεν θα έπρεπε όλοι να ασχοληθούν αναγκαστικά με την επιστήμη. Μερικοί μπορεί να προτιμούσαν την επιστήμη, κάποιες τη βιοτεχνία, μερικοί την τέχνη και άλλες την καλλιέργεια της γης. Αλλά θεώρησε, πως κάθε άνθρωπος με κλίση είτε στην επιστήμη, είτε στην κοινωνιολογία, είτε στη γεωργία, θα ωφελούνταν αν περνούσε ένα μέρος της ζωής του στο εργαστήριο ή ασχολούνταν με γεωργικές δραστηριότητες.
Λαϊκό Πανεπιστήμιο
Θεωρεί πως τα σχολεία χρειάζεται να είναι χειραφετημένα από εκκλησία, κράτος και καπιταλισμό και τα παιδιά να έχουν πολιτική δραστηριότητα από μικρά με δημοκρατική συμμετοχή στη λειτουργία του σχολείου. Η εκπαίδευση, κατά τον ίδιο, θεωρήθηκε ως συνεχής διαδικασία και, ως εκ τούτου, τα σχολεία έπρεπε να είναι κέντρα εκπαίδευσης και ανοικτά σε ανθρώπους όλων των ηλικιών. Έτσι, το σχολείο θεωρήθηκε ως “λαϊκό πανεπιστήμιο”, το κέντρο για την εκπαίδευση και των ενηλίκων. Αυτές οι θέσεις θεωρήθηκαν ιδιαίτερα σημαντικές και υιοθετήθηκαν στην «αυτομόρφωση» της εργατικής τάξης, καθώς οι αναρχοσυνδικαλιστές όπως ο J. Grave και ο S. Faure πίστευαν, όπως ο Κροπότκιν, πως η Ολιστική Εκπαίδευση αφορά τον άνθρωπο άσχετα το φύλο, την τάξη και την ηλικία.
Κοινοτική Εκπαίδευση
Η Ολιστική Εκπαίδευση, σύμφωνα με τον ίδιο τον Κροπότκιν, μπορεί να επηρεάσει τη χαρακτηροδομή των ανθρώπων καθώς ζούνε μαζί σε μια αυτοδιαχειριζόμενη κοινότητα, χωρίς να υποστηρίζει πως ειναι το κύριο μέσο για την επίτευξη της κοινωνικής επανάστασης αλλά αναπόσπαστο κομμάτι της.
Ακριβώς όπως στην Ελευθεριακή Φιλοσοφία, η Ελευθεριακή Εκπαίδευση είναι αναπόσπαστο μέρος αυτής.
