Δεν μοιάζει ηλίθιο να αρνείται κανείς την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα;
Το Βρετανικό Μουσείο ισχυρίζεται ότι απέκτησε τα Γλυπτά του Παρθενώνα νόμιμα, το Ελληνικό κράτος ότι είναι κλεμμένα. Τυπικά, το Βρετανικό Μουσείο απέκτησε τα Ελγίνεια πληρώνοντας το ευτελές ποσό των 35 χιλιάδων στερλίνων (σχεδόν μισό εκατ. ευρώ σήμερα) αντί των 75 χιλιάδων που ζητούσε ο Έλγιν – μετά από θετική ψήφο της κυβέρνησης. Άρα, η αγορά τους ήταν νόμιμη και κυβερνητικά επικυρωμένη. Ο Έλγιν δεν τα πήρε από τον Παρθενώνα κρυφά και ξαφνικά, αλλά με ανοιχτές εργασίες και συνεργεία διαμελισμού και αφαίρεσης που δούλευαν επί τρία χρόνια. Με την άδεια και τη δωροδοκία των ντόπιων, Οθωμανικών αρχών. Ελληνικό κράτος δεν υπήρχε τότε.
Εκλάπησαν λοιπόν, όχι όμως από το ελληνικό κράτος, αλλά από τον ναό του Παρθενώνα. Εκεί τίθεται το ζήτημα της παραβίασης, στην ίδια την πράξη της αφαίρεσης των γλυπτών, ασχέτως από την άδεια ή την ανοχή των ντόπιων.
Κατά πόσον δηλαδή, δικαιούται κάποιος να διαμελίσει ένα ιερό μνημείο κάποιου πολιτισμού για ιδεολογικούς, κερδοσκοπικούς ή τουριστικούς σκοπούς. Οποιοσδήποτε, οποιοδήποτε μνημείο. Μα τότε δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση η κατοχή των Ελγινείων από το Βρετανικό Μουσείο. Τίθεται υπό αμφισβήτηση η ύπαρξη του Βρετανικού Μουσείου καθ’ εαυτή.
Εκεί, σε μία σκοτεινή αίθουσα, υπάρχει και το μνημείο των Νηρηίδων, ταφικό κτίσμα που βρισκόταν στην Ξανθο της Λυκίας, στην κορυφή ενός λόφου – τώρα στο σκοτάδι ενός ισογείου. Γι’ αυτό υπάρχει νόμος του Βρετανικού κράτους που απαγορεύει την επιστροφή των συλλογών του.
Μπορούμε να συντηρήσουμε το παρελθόν; Ναι, αλλά μετασχηματίζοντάς το σε κάτι νέο: σε μουσειακό έκθεμα. Δηλαδή σε αρχαιολογικό μνημείο.
Ξεμπερδέψαμε λοιπόν; Όχι ακόμα. Γιατί μόνο λόγω της μετατροπής του ναού σε μνημείο έλαβε ετούτος στο κοινωνικό φαντασιακό τον χαρακτήρα του προστατευόμενου αριστουργήματος.
Οι κάτοικοι της Βυζαντινής Αθήνας έχτισαν σπίτια και εκκλησία, οι κάτοικοι της Οθωμανικής Αθήνας έχτισαν σπίτια και τζαμί, στην Ακρόπολη, με υλικά από τον Παρθενώνα. Δηλαδή άλλους ιερούς ναούς. Οι κάτοικοι της νεοελληνικής Αθήνας γκρέμισαν τα σπίτια και τους άλλους ιερούς ναούς, ξεδιάλεξαν τα μάρμαρα και αναστήλωσαν τον κλασσικό Παρθενώνα.
Ειρωνικά, έμαθαν να το κάνουν αυτό κατά μίμηση του αρχαιολογικού και τουριστικού Δυτικού φαντασιακού που ενσάρκωνε ακριβώς ο Έλγιν. Μάθαμε πως ο Παρθενώνας είναι αριστούργημα αφού πρώτα το έμαθαν οι Βρετανοί από το Βρετανικό Μουσείο το 1816. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πολλά για την υπόθεση.
Ο Παρθενώνας δικαιούται να είναι ολόκληρος. Αλλά τι σημαίνει “ολόκληρος”; Πάνω απ’ όλα, ο Παρθενώνας δεν είναι κτίσμα. Είναι διανόημα και φαντασιακή σημασία.
Με τι συναρτάται αυτή η φαντασιακή σημασία; Με το ψευδολόγημα της “συνέχειας” του έθνους; Μα τότε τι ήταν οι βυζαντινοί που έχτισαν την εκκλησία της Παναγίας της Αθηνιώτισσας με τα αρχαία μάρμαρα; Με το νομολόγημα της “ιδιοκτησίας” του κράτους; Μα εκεί βασίζονται οι Βρετανοί που, εξάλλου, συνδημιούργησαν και το νεοελληνικό κράτος. Με την αισθητική κρίση της ολότητας του μνημείου; Μα τότε θα πρέπει να καθορίσουμε πόσο μακριά εκτείνεται η ολότητα – αφού τα Γλυπτά δεν πρόκειται να επανατοποθετηθούν στο κτίριο του Παρθενώνα. Με την μερική κρίση της επανένωσης του συμπλέγματος; Μα αυτό είναι δίκοπο μαχαίρι, επανένωση γίνεται με δύο τρόπους.
Ο Παρθενώνας, ως φαντασιακή σημασία, είναι πολύπτυχη και θραυσματική. Η Ιστορία του περιλαμβάνει την λεηλασία του, όπως περιλαμβάνει και τον βομβαρδισμό του από τους Βενετούς.
Αλλά για να αποκατασταθεί στην ολότητά του θα πρέπει να μετασχηματιστεί η φαντασιακή του σημασία.
Όταν γίνει σύμβολο της ανθρώπινης αλληλεγγύης και κοινότητας, τότε η ανθρώπινη αλληλεγγύη και κοινότητα θα φροντίσει για την επανένωσή του, όσο είναι σύμβολο της κρατικής ενότητας και ιδιοκτησίας, οι κρατικές οντότητες και οι ιδιοκτήτες θα φροντίζουν για τον τεμαχισμό του.
