Το κείμενο αποτελεί μετάφραση από το βιβλίο Rebel Cities του Steve Rushton | Μετάφραση: Ευθύμης Χατζηθεοδώρου.
Οι πυρκαγιές σε όλο τον κόσμο δείχνουν την κλιματική κατάσταση έκτακτης ανάγκης που βρισκόμαστε, ένα σύμπτωμα του πρωτοφανούς καύσωνα στο βόρειο ημισφαίριο. Από την ευρωπαϊκή Αρκτική μέχρι την Ελλάδα, από την Καλιφόρνια μέχρι τη Σιβηρία, οι φωτιές, σύμπτωμα της κλιματικής αλλαγής, σκοτώνουν ανθρώπους και καταστρέφουν οικοσυστήματα στο πέρασμά τους. Οι πόλεις πρέπει να προσαρμοστούν για να προστατεύσουν τους πληθυσμούς τους αλλά και να δράσουν για να επιβραδύνουν και να αντιστρέψουν την καταστροφή.
Ταξιδεύοντας νότια, στο Βαλπαραίσο, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Χιλής, συναντούμε ακόμη ένα μέρος που βρίσκεται στη πρώτη γραμμή. Εκεί, η συχνότητα των πυρκαγιών έχει αυξηθεί σε τέτοιο βαθμό με πάνω από 350 σοβαρές πυρκαγιές να έχουν φουντώσει στη πόλη από το 2000.
Τον Οκτώβριο του 2016, το Βαλπαραίσο εξέλεξε μια ριζοσπαστική δημοτική διοίκηση. Η πόλη γνωρίζει πως απειλείται από τις συνθήκες τριγύρω, γι’αυτό και έχει ως στόχο την αντιμετώπιση της κατάστασης. Η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής απαιτεί πρακτικά μέτρα, αλλά οι ηγέτες εδώ αναγνωρίζουν ότι εξίσου αναγκαία είναι η φαντασίωση μιας άλλης πόλης.
ΤΟ ΒΑΛΠΑΡΑΙΣΟ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΚΑΙΓΕΤΑΙ
“Το Βαλπαραίσο είναι μια πόλη που καίγεται, κυριολεκτικά”, δήλωσε ο Χόρχε Σαρπ, δήμαρχος του Βαλπαραίσο μιλώντας στις “Αφοβες Πόλεις” στη Βαρκελώνη, την πρώτη ριζοσπαστική δημοτική συνάντηση το 2017. “Είχαμε μια πυρκαγιά το 2014 που έκαψε το 15% της πόλης και άφησε 10.000 ανθρώπους άστεγους. Υπήρξε άλλη μια πυρκαγιά το 2017. Και το κεντρικό πρόβλημα από αυτά είναι η στέγαση”.
Ο Σαρπ συνέχισε εξηγώντας ότι περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι ζούνε σε προσωρινές σκηνές λόγω των πυρκαγιών. Η πυρκαγιά του 2017 διέλυσε το λιμάνι. Οι πυρκαγιές πλήττουν συχνά τις φαβέλες στους λόφους τριγύρω. Οι υπερπλήρεις κατοικίες, οι τεράστιες χωματερές και οι κακές συνθήκες υγιεινής έχουν εντείνει αυτές τις καταστροφές. Χωρίς νερό είναι δύσκολο να καταπολεμηθεί μια πυρκαγιά.
Ο Σαρπ προέρχεται από το Movimiento Valparaiso Ciudadano, ή Κίνημα Πολιτών του Βαλπαραίσο. Ο συνασπισμός περιλαμβάνει φεμινίστριες, οικολόγους, εργατικά συνδικάτα και τοπικούς συνεταιρισμούς σε μια πλατφόρμα συμμετοχής και κοινωνικής ένταξης.
Το κίνημα έχει καταφέρει σημαντικές βελτιώσεις για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών στα τέλη του 2016. Για παράδειγμα, καθαρίζει τις εκτεταμένες χωματερές σκουπιδιών όπως η χωματερή “Ουάσινγκτον” και το πέρασμα La Portena που βρίσκονται στους λόφους της πόλης. Η διοίκηση ρυθμίζει επίσης πλέον την οικοδόμηση πολυώροφων κτιρίων. Αυτά και παρόμοια μέτρα καθοδηγούνται από τις συνελεύσεις των τοπικών κοινοτήτων και τις αναφορές των γειτονιών.
Εν τω μεταξύ, τα μέτρα της πόλης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής -τα οποία συνάδουν επίσης με το ήθος της κοινωνικής ένταξης του κινήματος πολιτών- περιλαμβάνουν μειωμένες τιμές κομίστρου για τα τρόλει, δεδομένου ότι η μαζική μεταφορά αποτελεί μια βασική λύση για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Όμως, όπως εξήγησε ο Σαρπ στις Άφοβες Πόλεις το 2017, η Χιλή πάσχει από ένα έντονα συγκεντρωτικό κράτος, όπου οι πόλεις διαθέτουν λίγους πόρους.
Αυτό δεν θα έπρεπε να προκαλεί έκπληξη: Η χώρα αποτέλεσε το “πειραματόζωο” για το νεοφιλελευθερισμό, που προωθήθηκε από τον στρατηγό Αουγκούστο Πινοσέτ, ο οποίος ήταν στην εξουσία μεταξύ του 1973 και του 1990 με την υποστήριξη τόσο του Ρόναλντ Ρίγκαν όσο και της Μάργκαρετ Θάτσερ.
ΒΑΖΟΝΤΑΣ ΣΤΟΠ ΣΤΟΝ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ
Αν και η δικτατορία του στρατηγού Πινοσέτ έληξε πριν από σχεδόν τρεις δεκαετίες, οι ίδιες ελίτ οικογένειες και οι πολιτικές της ελεύθερης αγοράς είναι αυτές που κυριαρχούν. Ο ερευνητής Nessim Achouche εξήγησε πώς ο αριστερός συνασπισμός, που κατά καιρούς έχει αναλάβει την εξουσία στη χώρα, ακολούθησε τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές σε οικονομικό επίπεδο, ενώ απέκλινε σε κοινωνικά ζητήματα, όπως η υποστήριξή του στις αμβλώσεις. Ο σημερινός δισεκατομμυριούχος πρόεδρος της Χιλής, Σεμπαστιάν Πινιέρα (μέχρι το 2022, τον καιρό που γράφτηκε το κείμενο), εκπροσωπεί τους σκληρούς νεοφιλελεύθερους και θεωρείται “απόγονος” του Πινοσέτ.
Ο νεοφιλελευθερισμός με την ευρύτερη έννοια έχει συμβάλει στην επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής, μειώνοντας τους περιορισμούς για τις επιχειρήσεις που καταναλώνουν άνθρακα και προωθώντας τη νοοτροπία ότι “ο κόσμος είναι ένα ατελείωτο απόθεμα αγαθών που υπάρχουν με μόνο σκοπό να χρησιμοποιηθούν”, όπως έχει επισημάνει μεταξύ άλλων η Ναόμι Κλάιν.
Ο Πινιέρα εισήγαγε τα τελευταία χρόνια τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά πολλοί θεωρούν αυτές τις ενέργειες ως μια μορφή καπιταλιστικού green-washing. Παράλληλα, ελαστικοποίησε τους κανονισμούς για να επεκταθεί η σημαντική εξορυκτική βιομηχανία της Χιλής και παλεύει για να επιτραπεί ένα υδροηλεκτρικό φράγμα στον ποταμό Σαν Πέδρο που θα καταστρέψει τα εδάφη και τις υδάτινες οδούς των ιθαγενών Μαπούτσε.
Ενάντια στο νεοφιλελεύθερο αυτό πλαίσιο, οι εκλογές του Movimiento Valparaiso Ciudadano στα τέλη του 2016 έφεραν ένα γερό πολιτικό ταρακούνημα. Το κίνημα βγήκε στους δρόμους το 2011 με τις μαζικές φοιτητικές διαδηλώσεις. Ο Χόρχε Σαρπ υπήρξε ηγετική φυσιογνωμία. Όπως και στη Βραζιλία και την Αργεντινή, ο ριζοσπαστικός δημοτικισμός της Χιλής τροφοδότησε την από τα κάτω Ροζ Παλίρροια (την στροφή προς τα αριστερά) που διογκώνεται στην Λατινική Αμερική τα τελευταία χρόνια.
Η κοινωνική οικολογία συνδέεται με τους υπερασπιστές του περιβάλλοντος και τους αυτόχθονες πληθυσμούς που αντιστέκονται στις εξορύξεις στην επαρχία. Στον αστικό ιστό, ο ριζοσπαστικός δημοτισμός, προσφέρει επίσης ένα δρόμο για να σταματήσει η συνήθης επιχειρηματική δραστηριότητα και να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΕΝΑΝΤΙΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ
“Μόνο όταν τερματίσουμε τις ιεραρχικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων (άνδρες έναντι γυναικών, νέοι έναντι ηλικιωμένων, μια εθνικότητα ή θρησκεία έναντι μιας άλλης) θα μπορέσουμε να θεραπεύσουμε τις σχέσεις μας με τον φυσικό κόσμο”, γράφει η Debbie Bookchin στον πρόλογο του “Να ξανακάνουμε πράσινη τη Ροζάβα”.
Πρόκειται για ένα συνοπτικό, καίριο, απαραίτητο βιβλίο για την κοινωνική οικολογία ως βασικό πυλώνα της κοινωνικής επανάστασης στη Δημοκρατική Ομοσπονδία της Βόρειας Συρίας,DFNS -πρώην Ροζάβα. Στο παγκόσμιο κίνημα απομάκρυνσης από την καπιταλιστική οικονομία, η DFNS έχει καταφέρει πολλά- η επανάσταση εμπνεύστηκε από τον πατέρα της Ντέμπι, τον Μάρεϊ Μπούκτσιν. Τα κινήματα υπό κουρδική ηγεσία έχουν εμπνευστεί από τις ιδέες του, μεταξύ άλλων στοχαστών, για να δημιουργήσουν μια κοινωνία όπου η λαϊκή εξουσία κυβερνά μέσω αυτόνομων συμβουλίων.
Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι οι εργατικοί συνεταιρισμοί θα αποτελέσουν τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας, με αμεσοδημοκρατική εποπτεία από τα αυτόνομα συμβούλια. Αντί για κερδοσκοπικές εταιρείες, οι ντόπιοι άνθρωποι θα ελέγχουν τους τοπικούς πόρους.
Βουτώντας πιο βαθιά, το σχέδιο βασίζεται στην αρχή ότι οι άνθρωποι είναι δημιουργικοί, ευφυείς και ικανοί για αμοιβαία βοήθεια και συνεργασία. Με άλλα λόγια, δεν είναι αποκλειστικά εγωιστικά άτομα και “μεγιστοποιητές του κέρδους”, όπως μας λέει η κυρίαρχη καπιταλιστική αντίληψη. Για την αξιοποίηση αυτής της συλλογικής νοημοσύνης, το DFNS διαθέτει πολλές αυτοοργανωμένες ακαδημίες. Το “Να ξανακάνουμε πράσινη την Ροζάβα” γράφεται από το διεθνιστικό κοινόβιο, έναν κόμβο όπου οι άνθρωποι που επισκέπτονται το DFNS μοιράζονται γνώσεις.
ΝΑ ΞΑΝΑΦΑΝΤΑΣΤΟΥΜΕ ΤΟ ΒΑΛΠΑΡΑΙΣΟ: ΝΑ ΞΑΝΑΦΑΝΤΑΣΤΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
Επιστρέφοντας στη ριζοσπαστική δημοτική πρόκληση του Βαλπαραίσο για την κλιματική αλλαγή, κινείται σε παρόμοια κατεύθυνση με την DFNS.
Παράλληλα με τα πρακτικά μέτρα – για παράδειγμα, τον καθαρισμό των χωματερών – η πόλη ενισχύει τους κατοίκους μέσω της εκπαίδευσης. Αυτό σημαίνει ότι διδάσκει στους ανθρώπους πώς να προσαρμόζονται συλλογικά σε ένα κόσμο που καίγεται και να τον μετριάζουν. Για παράδειγμα, δημιούργησε ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα στο Cerro Alegre, μια κεντρική συνοικία, όπου οι φοιτητές θα μάθουν πώς να διευθύνουν συνεταιρισμούς εργαζομένων.
Οι συνεταιρισμοί αποτελούν ένα κοινό νήμα για την επανεξέταση του τρόπου με τον οποίο είναι δυνατός ένας άλλος κόσμος. Επιπλέον, περιβαλλοντικές ομάδες έχουν ενωθεί για να σχηματίσουν τη ΜΚΟ Συλλογική Συνείδηση, έναν χώρο ανταλλαγής ιδεών και αλληλέγγυας δράσης.
Καθώς ο κόσμος συνεχίζει να θερμαίνεται, και καθώς ο ριζοσπαστικός δημοτικισμός ανθίζει ως βιώσιμη εναλλακτική λύση, η κοινωνική οικολογία εμφανίζεται ως μια τόσο ουσιαστική και εξέχουσα – και πιο γνωστή – προσέγγιση όσο και τα δικαιώματα στην πόλη, η κοινωνική ένταξη ή ο δημοκρατικός έλεγχος. Όπως γνωρίζουν οι ακτιβιστές στο Βαλπαραΐσο, δεν υπάρχει κοινωνικά περιεκτικό μέλλον όταν εκείνοι που βρίσκονται στα περίχωρα των πόλεών μας αντιμετωπίζουν τις φλόγες της κλιματικής αλλαγής.
