Σκόρπιες σκέψεις για τη Γάζα

Του Αλέξανδρου Σχισμένου

«Το διεθνές δίκαιο υπάρχει μόνο στα εγχειρίδια διεθνούς δικαίου»
∼ Άσλεϋ Μόνταγκιου, ανθρωπολόγος, σε συνομιλία με τον Αϊνστάιν.

Πίσω από τις οθόνες και πάνω στις ζωές των αμάχων της Γάζας ένα παιχνίδι εξουσίας διεξάγεται εντός, εκτός και γύρω από το πεδίο του πολέμου. Λίγα μαθαίνουμε για το παιχνίδι αυτό που καθορίζει τις εκατόμβες των αθώων χαμένων ζωών.

Για παράδειγμα, σύμφωνα με τους Times of Israel, «το 2020, ο τότε επικεφαλής της Μοσάντ του Ισραήλ Yossi Cohen και ο τότε επικεφαλής της Νότιας Διοίκησης των IDF Herzi Halevi (τώρα αρχηγός του επιτελείου) φέρεται να πέταξαν στο Κατάρ για να ενθαρρύνουν τη Ντόχα να συνεχίσει να διοχετεύει δεκάδες εκατομμύρια δολάρια σε μηνιαία βοήθεια προς τη Χαμάς… Οι πληρωμές θεωρήθηκαν ως μέρος μιας ευρύτερης πολιτικής του πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου, τον οποίο οι επικριτές κατηγορούν ότι ενισχύει τη Χαμάς εις βάρος της πιο μετριοπαθούς Παλαιστινιακής Αρχής για να αποφύγει τις πολιτικές διαπραγματεύσεις και να κρατήσει διαιρεμένες τις διάφορες παλαιστινιακές παρατάξεις».

Από την 6η Οκτωβρίου και έπειτα, η Χαμάς αντέστρεψε το σκηνικό με την τρομοκρατική της επιδρομή στα κιμπούτς του νότιου Ισραήλ και τις επιδείξεις βαρβαρότητας που οδήγησαν το κράτος του Ισραήλ σε, εξίσου φρικτές, επιδείξεις βαρβαρότητας με τον αποκλεισμό της Γάζας και των εκατομμυρίων αμάχων κατοίκων της.

Τελικά, η Χαμάς έχει περισσότερους υποστηρικτές εκτός Γάζας, παρά ανάμεσα στους Παλαιστινίους κατοίκους της Γάζας, δείχνει έρευνα του Arab Barometer με συνεντεύξεις μεταξύ 28 Σεπτεμβρίου και 6 Οκτωβρίου, με 790 ερωτηθέντες στη Δυτική Όχθη και 399 στη Γάζα. Μία μόλις ημέρα πριν την τρομοκρατική επιχείρηση της Χαμάς, οι Παλαιστίνιοι δήλωναν τη δυσπιστία τους. Σχετικά με τον βαθμό εμπιστοσύνης που είχαν στις αρχές της Χαμάς, το 44% απάντησε “καμία” και το 23% “όχι και τόσο”, ενώ 72% κατήγγειλε τη διαφθορά.

Μα τώρα η μοίρα τους δέθηκε με την παραφροσύνη της Χαμάς, όπως και η μοίρα των Ισραηλινών δέθηκε με τον παροξυσμό του ακροδεξιού Λικούντ. Μια δημοσκόπηση της Ισραηλινής εφημερίδας Maariv την 27η Οκτωβρίου έδειξε ότι μόλις 20% στηρίζει Νετανιάχου και μόλις 24% μια χερσαία επέμβαση.

Αυτούς βοηθάμε όταν δεν καταλαβαίνουμε ότι άλλο οι μηχανισμοί εξουσίας, άλλο η κατάσταση της κοινωνίας.

Το κράτος του Ισραήλ αντικειμενικά αναγνώρισε τη Χαμάς ως κυβέρνηση των Παλαιστινίων, αφού για να διώξει τη Χαμάς, αποφασίζει να τιμωρήσει συλλογικά όλους τους Παλαιστίνιους.

Για την ιστορία, ξέρετε φυσικά ότι η Χαμάς κατέλαβε τη Λωρίδα της Γάζας το 2007, μετά από ένοπλο εμφύλιο με τη Φατάχ έπειτα από τις εκλογές του 2006 [όπου η Χαμάς έλαβε 44,45% και η Φατάχ 41,43%], που διήρκησε πέντε ημέρες [10-15 Ιούνη] και κόστισε τη ζωή σε 118 Παλαιστίνιους. Έκτοτε δεν έγιναν ξανά εκλογές στην Παλαιστίνη.

Από αρκετά καθεστώτα η Χαμάς αντιμετωπίζεται ως η ντε φάκτο κυβέρνηση όλων των Παλαιστινίων, άσχετα αν στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη “κυβερνά” η Παλαιστινιακή Αρχή. Για να το καταφέρει αυτό η Χαμάς, έπρεπε να εισβάλλει σε σπίτια αμάχων, να κάψει χωράφια και να απαγάγει αδιακρίτως κόσμο, στην πλειοψηφία αμάχους, σε ένα σχεδιασμένο χτύπημα με καθορισμένους στόχους. Οι άμαχοι όμηροι είναι και το κέρδος της, αν το χτύπημα ήταν σε στρατιωτικό στόχο δεν θα ήταν τίποτε. Ασφαλώς, για όλους, και για όσους είμαστε ενάντια στην ακροδεξιά κυβέρνηση Ισραήλ, ήταν μια επιχείρηση τρομοκρατίας, δηλαδή με αντικειμενικό στόχο την τρομοκράτηση.

Οι κάτοικοι της Γάζας γίνονται θύματα των τυφλών χτυπημάτων του Ισραηλινού στρατού, αλλά οι ηγέτες της Χαμάς ταξίδεψαν στη Μόσχα. Επιβραβεύεται με ένα επίπεδο διεθνούς αναγνώρισης και παγκόσμιας μαζικής υποστήριξης, πρωτόγνωρο για οργάνωση που μόλις διηνήργησε τέτοιου είδους επιχείρηση. Κανένα κράτος δεν είχε αναγνωρίσει επισήμως την Αλ Κάιντα, π.χ. ως συνομιλητές, άσχετα αν τη φιλοξενούσαν και τη χρηματοδοτούσαν. Αυτή είναι η μεγάλη αντικειμενική νίκη της Χαμάς -ό,τι και να κάνει το Ισραήλ έχει ήδη ηττηθεί-, αλλά και της στρατηγικής της μαρτυρικής θυσίας την οποία προωθεί.

Την ίδια ταύτιση κάνει η ελληνική Αριστερά, μέσα στην ιδεολογική της τύφλωση να αναζητά συμμάχους στους εχθρούς των αντιπάλων της, ανίκανη να διαχωρίσει τον αντίπαλο από τον εχθρό, ανίκανη να αντλήσει νοήματα από την πάλαι ποτέ γόνιμη διαφωτιστική της μήτρα. Αυτό είναι και το κύκνειο άσμα της παραδοσιακής χειραφετητικής Αριστεράς.

Αυτό έχει ξεκινήσει ήδη από τις αρχές του 21ου αιώνα, όταν, τυφλωμένοι από την αντι-αμερικανική ιδεολογική κουλτούρα, διάφοροι γιόρταζαν για το χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης, χωρίς να αντιλαμβάνονται την αμοιβαία βαρβαρότητα.

Τι καταλάβαμε με φρίκη την 11η Σεπτεμβρίου του 2001; Ότι η πολιτική-επαναστατική αξίωση για χειραφέτηση έτεινε να υποκατασταθεί από τη θρησκευτική-μεσσιανική προσδοκία για λύτρωση. Τεράστια παλινδρόμηση, όσον αφορά τη δομή του κοινωνικού φαντασιακού χρόνου – η πρώτη αναφέρεται στην εγκόσμια ύπαρξη και προβάλλει έναν χειραφετητικό μελλοντικό ορίζοντα, η δεύτερη στο επέκεινα και προβάλλει μία θυσιαστική υπόσχεση αιωνιότητας. Αυτή η μετατόπιση προχώρησε τις επόμενες δεκαετίες, μέσα και από τις ήττες των χειραφετητικών προταγμάτων.

Τη μετατόπιση αυτή τη διαπιστώνω τις τελευταίες ημέρες και στον παγκόσμιο Τύπο. Στις Ισραηλινές εφημερίδες πολλαπλασιάζονται οι Βιβλικές αναφορές και ο μεσσιανισμός· στις Αραβικές ιστοσελίδες οι εκκλήσεις για μαρτυρική θυσία (δολοφονία/αυτοκτονία) έχουν καλύψει τα πάντα. Η άρνηση της παγκόσμιας Αριστεράς να δει κριτικά το παρελθόν της και να αναστοχαστεί τις ιδεολογικές της εμμονές (τη μονοδιάστατη αναφορά σε μία -τη μαρξιστική- παράδοση και τη μαρξιστική συνταύτιση σε όλους τους θεσμούς διαλόγου) την καθιστά συμπληρωματική του συστήματος, δηλαδή παράγοντα αναπαραγωγής της συντήρησης – με τη δική της μεσσιανική παλινδρόμηση να μοιάζει πιο ανόητη, αντί για ορθολογική.

Οι κρατικές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή φαίνεται να γέννησαν τις μεγάλες θρησκείες και όχι το ανάποδο.

Η αρχή κακού του αντισημιτισμού, συμβολικά, εμφανίζεται με τη μεταφορά του ιερού Μενοράχ από την Ιερουσαλήμ στη Ρώμη το 70 μ.Χ., μετά την αιματηρή καταστολή της εξέγερσης των Εβραίων ενάντια στη Ρωμαϊκή κυριαρχία και την καταστροφή του Δεύτερου Ναού. Είναι το τελετουργικό γεγονός που σηματοδοτεί και την έναρξη της εβραϊκής Διασποράς. Η ιερόσυλη αυτή πράξη αυτοκρατορικής βιαιότητας απεικονίζεται ως θρίαμβος στην Αψίδα του Τίτου που δεσπόζει ακόμη στην Via Sacra (Ιερά Οδός) του Φόρουμ της Ρώμης.

To 518 μ.Χ. το Χριστιανικό βασίλειο του Αξούμ (σημερινή Αιθιοπία) εισέβαλλε στη νότια Αραβική Χερσόνησο και στο Εβραϊκό βασίλειο του Χιμγιαρ (“Ομηρίτες”, σημερινή Υεμένη) με βίαιους προσηλυτισμούς και λεηλασίες. Ήταν μια τοπική επιχείρηση στο πλαίσιο της ευρύτερης διαμάχης Βυζαντίου-Περσίας. Σε απάντηση, ο Εβραίος βασιλιάς Yūsuf Dhū Nuwās προχώρησε στην πολιορκία και τη σφαγή των χριστιανών της αραβικής πόλης Najran. Σαν αντίδραση, ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιουστίνος ο Α’ έστειλε ρωμαϊκά στρατεύματα που, μαζί με τον στρατό του Αξούμ, το 525 μ.Χ. κατέλυσαν το Εβραϊκό βασίλειο και εκχριστιάνισαν βίαια τους ηττημένους. Έναν αιώνα αργότερα, στο κέντρο της ίδιας Αραβικής χερσονήσου, ένας έμπορος από τη Μέκκα κήρυξε το Ισλαμ.

“Προκεχωρημένο φυλάκιο του δυτικού πολιτισμού” αποκάλεσαν το Ισραήλ ο δημοσιογράφος της Athens Voice Μ. Προβατάς και ο αρθρογράφος της Καθημερινής Τ. Θεοδωρόπουλος, ξεχνώντας ότι οι Εβραίοι κατέληξαν εκεί κυνηγημένοι από το φονικό μίσος του δυτικού αντισημιτισμού. Μετά από μια δισχιλιετή Διασπορά που άρχισε βίαια λόγω της “δυτικής” ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Παραδοσιακά, το Ισλάμ δεν έτρεφε αντισημιτικό μίσος πριν την εμφάνιση του εθνικισμού, γι’ αυτό και όταν, το 1492, οι Εβραίοι εκδιώχθηκαν βίαια από την Ισπανία του δυτικού ρατσισμού, βρήκαν φιλόξενο λιμάνι στην Ανατολή της οθωμανικής πολυπολιτισμικής Θεσσαλονίκης. Ο Εβραίος ποιητής Σαμουέλ Ούσκε θα αποκαλέσει τη Θεσσαλονίκη “Μητέρα του Ισραήλ” το 1537. Από όπου ξεριζώθηκαν βάναυσα λόγω του δυτικού ναζισμού.

Αιώνες ευρωπαϊκού αντισημιτισμού, έμοιαζαν να οδηγούνται στην κορύφωσή τους με την έξαρση των πογκρόμ στην Ευρώπη και τη Ρωσία, που οδήγησε τους Βρετανούς στην υπόσχεση της μεταφοράς των εβραϊκών πληθυσμών στην Παλαιστίνη, από τον Μπαλφούρ, σύμφωνα με μία από τις τάσεις του, ακόμη ασαφούς, σιωνισμού.

Η Διακήρυξη του Μπαλφούρ το 1917 εισήγαγε, για πρώτη φορά, στη διεθνή διπλωματική γλώσσα τον όρο “εθνική εστία” (national home) για τους Εβραίους – μέχρι τότε δεν υπήρχε “εθνικός” προσδιορισμός για τους Εβραίους. Αυτό θεωρώ ότι είναι το ερμηνευτικό κλειδί του κειμένου και του τι ακολούθησε. Οι Εβραίοι συνειδητοποίησαν πως τα κράτη της Ευρώπης δεν θα τους δεχόταν πλέον ως πολίτες τους. Τα ίδια κράτη που τους είχαν δεχτεί ως στρατιώτες στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου Εβραίοι της Γερμανίας αλληλοσφάχτηκαν με Εβραίους της Γαλλίας. Και όμως, οι περισσότεροι δεν θέλησαν να φύγουν, πριν ο κρατικός αντισημιτισμός των Ναζί αρχίσει τη γενοκτονία. Οι Εβραίοι της Ευρώπης έγιναν “αλλοεθνείς” στις πατρίδες τους, και το Ισραήλ έγινε επίκεντρο ενός νεότευκτου εθνικισμού που τράφηκε από το τραύμα της γενοκτονίας. Η αραβική απάντηση ήταν το γιγάντωμα του ισλαμικού φονταμενταλισμού και του αραβικού εθνικισμού ως πολεμικές ιδεολογίες.

Όπου φυτρώνει έθνος, εκεί ερημώνει η κοινωνία –

Την υπόσχεση Μπαλφούρ χρησιμοποίησαν οι φανατικοί εκατέρωθεν για να απλώσουν ρίζες στους πληθυσμούς της περιοχής. Ο βομβαρδισμός του ξενοδοχείου King David στην Ιερουσαλήμ όπου είχε την έδρα της η Βρετανική Διοίκηση, έγινε από ακροδεξιούς σιωνιστές της τρομοκρατικής οργάνωσης Irgun στις 22 Ιουλίου 1946, με 91 νεκρούς, Βρετανούς, Άραβες και Εβραίους. Η ίδια τρομοκρατική οργάνωση διεξήγαγε τη Σφαγή του Deir Yassin με 107 θύματα, εκ των οποίων πολλά γυναικόπαιδα.

Η ίδια τρομοκρατική οργάνωση, η Irgun, που στόχευε Ευρωπαίους, κυρίως Βρετανούς, και Άραβες, απορροφήθηκε από τον Ισραηλινό στρατό στην αρχή του πολέμου του 1948.

Μετατράπηκε στο εθνικιστικό κίνημα Herut, που αργότερα δημιούργησε το ακροδεξιό κόμμα Likud. Το κόμμα Λικούντ είναι το κυβερνών κόμμα του πρωθυπουργού του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου.

Την ίδια εποχή, το 1947, η Χάνα Άρεντ έκανε δυσοίωνες προβλέψεις για το επικείμενο κράτος του Ισραήλ λίγο πριν την ίδρυσή του. “Η χώρα που θα δημιουργηθεί θα είναι κάτι τελείως διαφορετικό από αυτό που τόσο οι Σιωνιστές, όσο και οι μη Σιωνιστές, είχαν ονειρευτεί ως πρότυπο παγκόσμιου Εβραϊσμού. Οι ‘νικηφόροι’ Εβραίοι θα ζουν περικυκλωμένοι από έναν εχθρικό αραβικό πληθυσμό, απομονωμένοι σε απειλητικά σύνορα, απορροφημένοι από ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη φυσική αυτοάμυνά τους, σε τέτοιο βαθμό που θα τους στερήσει τη δυνατότητα να ασχοληθούν με άλλα ενδιαφέροντα και δραστηριότητες. Η ανάπτυξη ενός εβραϊκού πολιτισμού θα σταματούσε να αποτελεί επιδίωξη ολόκληρου του Εβραϊκού λαού της Παλαιστίνης. Τα κοινωνικά πειράματα θα θεωρηθούν πολυτέλειες που δεν προσφέρουν πρακτικές λύσεις, κι έτσι δεν θα χαίρουν υποστήριξης, ενώ η πολιτική σκέψη θα επικεντρωθεί στη στρατιωτική στρατηγική.”

Όταν ο Γκέρσομ Σολέμ κατηγόρησε, σε προσωπική επιστολή, την Χάνα Άρεντ ότι δεν αγαπούσε τον εβραϊκό λαό, του απάντησε:

“Πόσο δίκιο έχετε ότι δεν έχω τέτοια αγάπη… Ποτέ στη ζωή μου δεν ‘αγάπησα’ κάποιον λαό ή συλλογικότητα – ούτε τον γερμανικό λαό, ούτε τους Γάλλους, ούτε τους Αμερικανούς, ούτε την εργατική τάξη ή κάτι τέτοιο. Αγαπώ πράγματι ‘μόνο’ τους φίλους μου και το μόνο είδος αγάπης που γνωρίζω και στο οποίο πιστεύω είναι η αγάπη των προσώπων. Δεύτερον, αυτή η ‘αγάπη του εβραϊκού λαού’ θα μου φαινόταν, δεδομένου ότι είμαι η ίδια Εβραία, ως κάτι μάλλον ύποπτο. Δεν μπορώ να αγαπήσω τον εαυτό μου ή οτιδήποτε γνωρίζω ότι αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του προσώπου μου.”

Μα η Άρεντ είχε το σθένος να μιλήσει, γιατί και η ίδια υπήρξε θύμα του αντισημιτισμού. Ο αντισημιτισμός όμως δεν έσβησε ποτέ.

Σύμφωνα με τη διεθνή έρευνα που διεξάγει το ADL (Anti-Defamation League, ίδρ. 1913) σχετικά με την επιρροή του αντισημιτισμού, η Ελλάδα είναι η πιο αντισημιτική χώρα στην Ε.Ε. με τεράστιες διαφορές από τις υπόλοιπες, όπου οι αντισημίτες είναι μειοψηφία. Εδώ είναι πλειοψηφία με 69%, λίγο πιο κάτω από τη γειτονική Τουρκία, όπου οι αντισημίτες φτάνουν το 71%. Εν ολίγοις, δύο στους τρεις συμπολίτες μας είναι αντισημίτες. Δηλαδή, από όλο το πολιτικό φάσμα, καθώς τους ναζί ψήφισε το 7%.

Όπως, εξάλλου, θύμιζε ο έγκριτος δημοσιογράφος Δημήτρης Ψαρράς:

“…Για την κάλυψη του αντισημιτισμού πίσω από τον αντισιωνισμό και τη σκόπιμη μετονομασία του εχθρού Εβραίου σε εχθρό Σιωνιστή διαθέτουμε ένα σημαντικό ντοκουμέντο από τη Χρυσή Αυγή, το οποίο εντοπίστηκε από τις ανακριτικές Αρχές στον σκληρό δίσκο του αρχηγού της και διαβάστηκε στο δικαστήριο. Πρόκειται για τις οδηγίες προς τους συντάκτες κειμένων για τα έντυπα και τον ιστότοπο της ναζιστικής οργάνωσης. Διαβάζουμε μεταξύ άλλων: ‘Δεν υπάρχουν νέγροι υπάρχουν μαύροι. Δεν υπάρχουν εβραίοι υπάρχουν σιωνιστές. Δεν υπάρχουν γύφτοι υπάρχουν Ρομ’. Φυσικά οι κανόνες πολιτικής ορθότητας δεν πολυτηρούνται στη ναζιστική οργάνωση, αλλά είναι αξιοσημείωτη η πρόθεση συγκάλυψης του ακραίου αντισημιτισμού, πίσω από τον υποτίθεται θεμιτό αντισιωνισμό. Σ’ αυτό το σημείο συγκλίνουν ο παλιός αντισημιτισμός της Ακροδεξιάς (με θρησκευτικές και πολιτικές ρίζες) και ορισμένα ρεύματα ενός αντιιμπεριαλισμού, ο οποίος τείνει να ταυτιστεί με ακραίες απόψεις αραβικών πολιτικών κινημάτων…”
[Δημήτρης Ψαρράς, Η Αναβίωση του Αντισημιτισμού στη Σύγχρονη Πολιτική Ρητορική. Συμπόσιο: Αντισημιτισμός, Ολοκαύτωμα και φιλοσοφική σκέψη. 2019. Τμήμα φιλοσοφίας ΕΚΠΑ – πηγή: Οι πολλές εκφάνσεις του αντί-εβραϊσμού, πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2022].

Γι’ αυτό έχουν ιδιαίτερη αξία οι φωνές από τον Ισραήλ:
Μια 85χρονη Ισραηλινή, η Yocheved Lifshitz, ακτιβίστρια για την ειρήνη και τα δικαιώματα των Παλαιστινίων, έπεσε στα χέρια της Χαμάς – απελευθερώθηκε στις 22 Οκτωβρίου, αλλά έπειτα έδωσε συνέντευξη τύπου όπου μίλησε με καλά λόγια για τους απαγωγείς της. Όχι για τις προθέσεις τους, αλλά για τη συμπεριφορά τους που ήταν ευγενική. Οι εκπρόσωποι του Ισραηλινού στρατού κλονίστηκαν και μίλησαν για “προπαγανδιστική νίκη της Χαμάς.” Αλλά η φρόνιμη γριά είπε και άλλα, είπε ότι η στρατιωτική τακτική και οι φράκτες δεν τους προστάτεψαν καθόλου – ο άνδρας της, Oded Lifshitz, 83 ετών, είναι ακόμη κρατούμενος και αυτό που ίσως τον προστατεύσει είναι τα αραβικά του και οι στενές φιλίες του με Παλαιστίνιους. Ίσως.

Αυτή η φιλία χτίστηκε γιατί ο γέρος αγωνιζόταν επί χρόνια για τη συνύπαρξη των λαών, μεταφέροντας Παλαιστινίους από τη Γάζα στα νοσοκομεία του Ισραήλ, αλληλέγγυος στον πόνο τους. Ίσως να μην του σώσει τη ζωή. Το κιμπούτς που είχε ιδρύσει το ζευγάρι υπέθαλπτε την αλληλεγγύη των δύο λαών, καθώς ήταν δίπλα στη Γάζα, αλλά για τον ίδιο λόγο εκτέθηκε στην επιδρομή. Ο γέρος θα μπορούσε να διαπραγματευτεί μια καλύτερη ειρήνη από ό,τι οι δύο ηγεσίες των αντίπαλων μηχανισμών (ο γιος του Νετανιάχου κάνει διακοπές στο Μαϊάμι, οι ηγέτες της Χαμάς στο Κατάρ).

Ο Γ.Γ. του ΟΗΕ ήταν προσεκτικός και ισορροπημένος. «Ο παλαιστινιακός λαός έχει υπομείνει 56 χρόνια αποπνικτικής κατοχής», θύμισε, τοποθετώντας την αρχή της κατοχής στο 1967 και τον πόλεμο των Έξι Ημερών (όπως είναι η παγκόσμια συναίνεση) και όχι στο 1948 και τη δημιουργία του Ισραήλ (όπως θέλει η Χαμάς). Καταδίκασε την επιδρομή της Χαμάς ως φρικιαστική και αδικαιολόγητη. Αδικαιολόγητη όμως δεν σημαίνει αναίτια. “Ούτε αυτές οι φρικιαστικές επιθέσεις μπορούν να δικαιολογήσουν τη συλλογική τιμωρία του παλαιστινιακού λαού”, δήλωσε και εδώ φάνηκε η αδιαλλαξία της κυβέρνησης του Ισραήλ που ζήτησε την παραίτησή του.

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, μια τραγωδία έχει περιπέτεια, πάθος και αναγνώριση.

Στη Μέση Ανατολή λείπει η αναγνώριση. Χωρίς την αμοιβαία αναγνώριση -που σημαίνει πολιτική και νομική ισότητα και ελευθερία- το πάθος δεν θα βρει κάθαρση.

Οι λιγοστές μα βροντερές φωνές των Ισραηλινών που έχουν την ψυχραιμία της συνειδητοποίησης, αντίθετα με τόσους άλλους, αξίζει να ακουστούν:

“Μην χρησιμοποιείτε τον θάνατο και τον πόνο μας για να προκαλέσετε τον θάνατο και τον πόνο άλλων ανθρώπων και άλλων οικογενειών. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι ακόμη και μπροστά στα μάτια των ανθρώπων της Χαμάς που τον δολοφόνησαν… θα εξακολουθούσε να μιλά ενάντια στη δολοφονία αθώων ανθρώπων”, δήλωσε ο Noy Katsman, του οποίου ο αδερφός Hayim, δολοφονήθηκε από την επιδρομή της Χαμάς. Το δήλωσε δημόσια στην κηδεία των θυμάτων, μια πολιτική πράξη μεγάλου θάρρους αλλά και αξιοπρέπειας.

“Ήμουν εκεί”, έγραψε η Ziv Stahl, η εκτελεστική διευθύντρια της ομάδας ανθρωπίνων δικαιωμάτων Yesh Din, σε ένα κύριο άρθρο της Haaretz, για τις ώρες που κρυβόταν σε ένα ασφαλές δωμάτιο με έναν τραυματισμένο συγγενή της. “Δεν έχω ανάγκη από εκδίκηση, τίποτα δεν θα επιστρέψει αυτούς που έφυγαν. Όλη η στρατιωτική ισχύς στη γη δεν θα προσφέρει άμυνα και ασφάλεια. Μια πολιτική λύση είναι το μόνο ρεαλιστικό πράγμα που είναι δυνατό”.

Καταλαβαίνω ότι όλοι συμπονούμε τους Παλαιστινίους για όσα υποφέρουν από τα συλλογικά τραύματα της μακρόχρονης κατοχής και την τωρινή επίθεση του Ισραηλινού στρατού. Μα δεν βλέπω παρόμοια ενσυναίσθηση και συμπάθεια για τους Ισραηλινούς που υποφέρουν από τα συλλογικά τραύματα των δισχιλιετών διώξεων και την πρόσφατη επίθεση της Χαμάς. Τόσο το παλαιστινιακό, όσο και το ισραηλινό κοινωνικό φαντασιακό φέρουν στον πυρήνα τους τραυματικές μνήμες και μία διαρκή αίσθηση επαπειλούμενης ύπαρξης που προσδιορίζουν και επιπλέον, τα ευρύτερα δίκτυα του εβραϊκού και του νεότερου αραβικού κοινωνικού φαντασιακού. Ένα πεδίο συλλογικών εμπειριών βίαιων αποκλεισμών που συντηρεί θρησκευτικές υποσχέσεις λύτρωσης και προβάλλει οικουμενικούς ορίζοντες προσδοκιών μεσσιανικού χαρακτήρα. Αυτό είναι ένα κοινωνικό στοιχείο εύκολα χειραγωγήσιμο από τους μηχανισμούς διαχωρισμένης εξουσίας, τον κρατικό ή τον οργανωσιακό, αντίστοιχα.

Δηλαδή, όσο εκδικητική μοιάζει σε εμάς η επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα, σε πολλούς Ισραηλινούς μοιάζει πράγματι αυτοάμυνα. Δεν είναι για γέλια, ούτε για δικαιολόγηση. Είναι για θλίψη, για περίσκεψη, για αναστοχασμό, και κυρίως, για κατανόηση – αλλά όχι για περιφρόνηση και λοιδορία, αλλιώς χάνουμε το νόημα. Νόημα είναι μια παράσταση του κόσμου που διεγείρει ένα αίσθημα και κινητοποιεί μία πρόθεση. Όταν η παράσταση αφορά την κοινωνική αυτοεικόνα ως συλλογική άμυνα απέναντι σε υπαρξιακή απειλή, τότε έχουμε καταστάσεις γνωστικού εγκλεισμού που εμποδίζουν την πραγματική επικοινωνία. Εκατέρωθεν. Τα ίδια βέβαια, σε μεγαλύτερο βάθος, ισχύει για όσους δεν συμπονούν τους Παλαιστινίους και βλέπουν μόνο την Ισραηλινή υπόθεση.

Το εξώφυλλο του 4ου τεύχους του The War of Words, ενός παλιού αναρχικού και αντιμιλιταριστικού περιοδικού του Ισραήλ από το 1996, με κεντρικό σύνθημα “Καμία υποταγή στον πολιτικό τρόμο”, μας θυμίζει ότι ο γνωστικός εγκλεισμός του φανατισμού που προκαλεί η προπαγάνδα είναι το καύσιμο της εκατέρωθεων τρομοκρατίας.

Κοινή ανακοίνωση από τις οικογένειες των ομήρων στο Ισραήλ, που καταγγέλλουν τη στάση της κυβέρνησης και απαιτούν συνάντηση με τους υπεύθυνους:

“Αυτή η νύχτα ήταν η χειρότερη από όλες τις νύχτες. Ήταν μια ατελείωτη νύχτα, με φόντο τη μεγάλη επιχείρηση των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων στη Λωρίδα της Γάζας και την πλήρη αβεβαιότητα σχετικά με την τύχη των απαχθέντων που κρατούνται εκεί και υπόκεινται επίσης στους σφοδρούς βομβαρδισμούς. Αγωνία, απογοήτευση και κυρίως τεράστια οργή που κανείς από το πολεμικό υπουργικό συμβούλιο δεν μπήκε στον κόπο να συναντηθεί με τις οικογένειες των απαχθέντων για να τους εξηγήσει ένα πράγμα – αν η χερσαία επιχείρηση θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια των 229 ομήρων στη Γάζα. Οι οικογένειες αγωνιούν για την τύχη των αγαπημένων τους προσώπων και περιμένουν μια εξήγηση. Κάθε λεπτό που περνάει μοιάζει με αιωνιότητα.”

Η απάντηση του Νετανιάχου ήταν η περιφρόνηση και η επίσημη κήρυξη πολέμου στους κατοίκους της Γάζας.

Η πιο δυσοίωνη και σκοτεινή φράση της κήρυξης της εισβολής στη Γάζα από τον ακροδεξιό Νετανιάχου ήταν η βιβλική αναφορά στους Αμαληκίτες “θυμόμαστε και πολεμάμε”. Υπάρχουν δύο ερμηνείες της φράσης του, και η μία είναι γενοκτονική.

Οι Αμαληκίτες είναι ο φαντασιακός εχθρός των Ισραηλιτών στην Παλαιά Διαθήκη και στο Δευτερονόμιο υπάρχει η εξής εντολή: “Μνήσθητι ὅσα ἐποίησέ σοι ᾿Αμαλὴκ ἐν τῇ ὁδῷ ἐκπορευομένου σου ἐκ γῆς Αἰγύπτου” [25.17.] Το ζήτημα είναι ότι ακολουθείται από την απάνθρωπη εντολή: “καὶ ἔσται ἡνίκα ἐὰν καταπαύσῃ σε Κύριος ὁ Θεός σου ἀπὸ πάντων τῶν ἐχθρῶν σου τῶν κύκλῳ σου ἐν τῇ γῇ, ᾗ Κύριος ὁ Θεός σου δίδωσί σοι κληρονομῆσαι, ἐξαλείψεις τὸ ὄνομα Αμαλὴκ ἐκ τῆς ὑπὸ τὸν οὐρανὸν καὶ οὐ μὴ ἐπιλάθῃ.” [25.19] – Ὅταν λοιπόν σε απαλλάξει Κύριος ο Θεός σου από όλους τους εχθρούς σου, που ευρίσκονται ολόγυρά σου, και ησυχάσεις και εγκατασταθείς εις την χώραν, που σου χαρίζει ως κληρονομίαν ο Κύριος και Θεός σου, πρέπει να εξαλείψεις το όνομα των Αμαληκιτών από την επιφάνειαν της γης. Πρόσεξε να μη το ξεχάσεις.” [Παλαιά Διαθήκη = Ιερό βιβλίο και των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών]

Ο Νετανιάχου κυβερνά το Ισραήλ με ακροδεξιό συνασπισμό μειοψηφικών κομμάτων. Την ώρα που έδινε συνέντευξη τύπου γινόταν αντιπολεμική διαμαρτυρία από άλλους Ισραηλινούς, που αντιτίθενται στην πολιτική του.

Επέλεξε αυτή τη βιβλική αναφορά ο Νετανιάχου, για να κλείσει το μάτι στους εθνικιστές συμμάχους του. Υπάρχουν όμως πιο σοφές συμβουλές στην ταλμουδική παράδοση. Για παράδειγμα, ο ραββίνος Χιλλέλ ο Βαβυλώνιος βρέθηκε στην Ιερουσαλήμ από το 30 π.Χ. έως το 10 μ.Χ., σύμφωνα με την παράδοση. Υπήρξε αυθεντία των Φαρισαίων. Ο εγγονός του, ραββίνος Γαμαλιήλ, ήταν δάσκαλος του Αποστόλου Παύλου (Πράξεις 22:3). Ο Χιλλέλ έθεσε τρεις ερωτήσεις:”- Αν δεν υπάρχω εγώ για τον εαυτό μου, ποιος θα υπάρξει για μένα; – Και αν υπάρχω μόνο για τον εαυτό μου, τότε ποιος είμαι; – Και αν όχι τώρα, πότε;”

Η απάντηση που έδινε ο ίδιος ήταν: “Αυτό που είναι μισητό σε σένα, μην το κάνεις στον συνάνθρωπό σου. Αυτή είναι ολόκληρη η Τορά -τα υπόλοιπα είναι η εξήγηση- πήγαινε και μάθε.”

Πρέπει να πέσει η κυβέρνηση Νετανιάχου, όπως και το καθεστώς της Χαμάς, αλλιώς η μισαλλοδοξία θα πνίξει την ανθρωπότητα.

Και έπειτα θυμάσαι ότι το Ισραήλ ήταν σύμμαχος του Ιράν του Χομεϊνί κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ (1980-’88), φτάνοντας μάλιστα στο σημείο να βομβαρδίσει έναν ανολοκλήρωτο πυρηνικό αντιδραστήρα του Ιράκ (Osirak) το 1981 – ενώ προμήθευε με όπλα τους Ιρανούς. Αυτό συνέβη προκειμένου να πάψει τη βοήθεια που έδινε στον Αραφάτ το Ιρακινό καθεστώς. Το Ισραήλ επίσης μεσολάβησε στη μυστική συμφωνία της κυβέρνησης Ρήγκαν με το Ιράν (Σκάνδαλο Ιράν-Κόντρα) για αποστολή όπλων στους Ιρανούς από τις ΗΠΑ με αντάλλαγμα μαύρα κονδύλια για τη χρηματοδότηση των δεξιών Κόντρας στη Νικαράγουα.

Όμως υπάρχει η αλληλεγγύη των κινημάτων, όταν υπάρχει κριτικός αναστοχασμός. Στις ΗΠΑ, αυτές τις ημέρες, εβραϊκές οργανώσεις προσπαθούν να σηκώσουν το κεφάλι πάνω από τους άνωθεν επιβεβλημένους διαχωρισμούς.

Η μεγαλύτερη δράση πολιτικής ανυπακοής την τελευταία 20ετία στη Νέα Υόρκη ήταν η κατάληψη του κεντρικού Σταθμού (Grand Central Station) από Αμερικανο-Εβραίους και αλληλέγγυους που απαιτούσαν την άμεση κατάπαυση του πυρός στη Γάζα. Ο σταθμός έκλεισε και η διαδήλωση έληξε με παρέμβαση της αστυνομίας και 200 συλλήψεις.

Και τι λέμε λοιπόν;

Στην Ελλάδα σπανίζει η φρόνηση, αλλά ευτυχώς στα βουνά του Μεξικού και της Συρίας, τα κινήματα των Ζαπατίστας και των Κούρδων βγάζουν συμπεράσματα με τα οποία συμφωνώ απόλυτα:

Από τα βουνά του Μεξικού, οι Ζαπατίστας:
“Ούτε Χαμάς ούτε Νετανιάχου.
Ο λαός του Ισραήλ θα επιβιώσει. Ο λαός της Παλαιστίνης θα επιβιώσει. Πρέπει να δώσουν στον εαυτό τους μια ευκαιρία και να δουλέψουν σκληρά πάνω σε αυτήν.
Στο μεταξύ, κάθε πόλεμος θα συνεχίσει να είναι απλώς το προοίμιο για τον επόμενο, τον πιο άγριο, τον πιο καταστροφικό, τον πιο απάνθρωπο.”
Από τα βουνά του νοτιοανατολικού Μεξικού.
Εξεγερμένος υποδιοικητής Moisés,
Μεξικό, Οκτώβριος 2023.
(16.10.23)

Ανακοίνωση από Ροζάβα του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Ένωσης Κουρδικών Κοινοτήτων (KCK):
“Το γεγονός ότι το Κράτος γεννήθηκε πρώτα στη Μέση Ανατολή παίζει καθοριστικό ρόλο στο γεγονός ότι τα προβλήματα στη Μέση Ανατολή είναι τόσο πολλά και βαθιά ριζωμένα. Από την άλλη πλευρά, τα προβλήματα επιδεινώθηκαν ακόμα περισσότερο με τη μεταφορά του συστήματος του έθνους-κράτους που αναπτύχθηκε από την καπιταλιστική νεωτερικότητα στη Μέση Ανατολή. Όλα τα προβλήματα στη Μέση Ανατολή σήμερα, συμπεριλαμβανομένου του κουρδικού ζητήματος, πηγάζουν από τη νοοτροπία του έθνους-κράτους. Η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση έχει επίσης τις ρίζες της στη νοοτροπία του έθνους-κράτους. Όλα τα προβλήματα στη Μέση Ανατολή, ειδικά το Κουρδικό ζήτημα και το παλαιστινιακό ζήτημα, μπορούν να λυθούν μόνο με την υπέρβαση της νοοτροπίας του έθνους-κράτους. [….]

Ο σκοπός του Παλαιστινιακού λαού είναι νόμιμος και τίποτα δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη νομιμότητά του. Ως Κουρδικό Απελευθερωτικό Κίνημα, πάντα στεκόμαστε μαζί με το δίκαιο σκοπό του Παλαιστινιακού λαού. [….]

Από την άλλη, απαιτείται μια σωστή και γεμάτη σεβασμό προσέγγιση στο δράμα και στις ιστορικές γενοκτονίες που βίωσαν οι Εβραίοι. Χωρίς μια λύση στο παλαιστινιακό ζήτημα, ο εβραϊκός λαός δεν μπορεί να νιώσει ανακούφιση στη συνείδησή του και δεν μπορεί να καταδικάσει και να εξαλείψει τη μεταχείριση που έχει υποστεί. Πιστεύουμε ότι ο εβραϊκός λαός έχει αρκετή αυτοσυνειδησία, σοφία και θέληση. Ο εβραϊκός λαός είναι ένας από τους αρχαίους λαούς της Μέσης Ανατολής και έχει έναν πολύ σημαντικό ρόλο και συνεισφορά στη διαμόρφωση του πολιτισμού και την κοινωνικότητα της Μέσης Ανατολής. Έτσι όπως και οι άλλοι λαοί -Κουρδικός, Αραβικός, Περσικός, Τουρκικός, Αραμαϊκός μεταξύ άλλων στη Μέση Ανατολή, έτσι και ο Εβραϊκός λαός έχει το δικαίωμα να ζει στη Μέση Ανατολή, στην αρχαία γεωγραφία όπου έχει ιστορικά ζήσει.”

Εν κατακλείδι, δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τα θεμελιώδη:

Όσοι συμφωνούμε ότι κάποιες αλήθειες είναι αυταπόδεικτες, όσες αφορούν τα απαραβίαστα ανθρώπινα δικαιώματα στην ελευθερία, τη ζωή και την επιδίωξη της ευτυχίας, έχουμε το ζόρι ότι πρέπει να αναγνωρίζουμε τα ίδια δικαιώματα και σε όσους δεν τα αναγνωρίζουν. Ενώ, όσον αφορά τον διάλογο, μπορεί κανείς να επικαλεστεί ότι δεν γίνεται διάλογος με όποιον δεν σέβεται τον διάλογο, στα ανθρώπινα δικαιώματα δεν υπάρχουν τέτοιες υπεκφυγές.

“Αυταπόδεικτες” σημαίνει ότι δεν θα καθίσουμε να τις διαπραγματευτούμε υπό συνθήκες, γιατί προκύπτουν από την ίδια μας την αξίωση για ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

“Απαραβίαστα” σημαίνει ότι δεν εξαρτώνται από συσχετισμούς, συμφέροντα και την κατάσταση της εξουσίας.

Οι αξίες δεν αλλάζουν με τη γεωγραφία. Ο αντισεξισμος και ο αντιφασισμος δεν εξαρτώνται από συσχετισμούς. Για να προχωρήσουμε σε υψηλότερα επίπεδα κριτικής χρειάζεται αξιοπρέπεια – που σπανίζει περισσότερο και από τη συμπάθεια.

Ίσως είναι χρήσιμο να έχουμε έναν απλό, μα σαφή, κατάλογο ορισμών στο νου μας, όταν στοχαζόμαστε:
Ενάντια στους Εβραίους = Ρατσιστικός Αντισημιτισμός
Ενάντια στους πολίτες του Ισραήλ που αυτοπροσδιορίζονται ως Εβραίοι = Πολιτικός Αντισημιτισμός
Ενάντια στους πολίτες του Ισραήλ γενικά = Ξενοφοβία
Ενάντια στους Άραβες = Ρατσισμός (Ρατσιστικός Αντισημιτισμός)
Ενάντια στους Παλαιστίνιους Άραβες = Ρατσιστικός Σιωνισμός
Ενάντια στους Μουσουλμάνους = Ισλαμοφοβία
Ενάντια στη Χαμάς = Ανθρωπισμός
Ενάντια στην ακροδεξιά κυβέρνηση του Ισραήλ = Ανθρωπισμός