Φωτορεπορτάζ και κείμενο για το Αυτολεξεί: Ευθύμης Χατζηθεοδώρου
Την Κυριακή 3 Σεπτέμβρη, η Συμμετοχική Αυτόνομη Ζώνη της Λιουμπλιάνα (Participativna Ljubljanska Avtonomna Cona – PLAC) γιόρτασε την πρώτη επέτειο της κατάληψης. Από νωρίς το μεσημέρι, τα άτομα της συλλογικότητας παρέα με ακτιβιστές, αλληλέγγυους και φίλους από τη γειτονιά, συναντήθηκαν στην αυλή της πρώην καντίνας στο προάστιο του Bezigrad για να μαγειρέψουν, να παίξουν μουσική, να έρθουν πιο κοντά.
Το κτίριο ανήκε στην εταιρία DUTB η οποία συνεργάζεται με τον δήμο με σκοπό την αξιοποίηση κομματιών γης προς πώληση ή επένδυση. Η θέση της όμως, μόλις έξω από το κέντρο, έκανε αυτό τον χώρο των 500τμ να στέκεται άδειος για πάνω από μια δεκαετία.
Μετά την εκκένωση του Rog, ενός πρώην εργοστασίου παραγωγής ποδηλάτων ακριβώς στη καρδιά της πόλης -κατά τη διάρκεια της καραντίνας- η ανάγκη για ένα νέο ελεύθερο χώρο ήταν μεγάλη. Έτσι λοιπόν, πριν από ένα χρόνο, περίπου εκατό άτομα συναντήθηκαν με ακρίβεια ρολογιού μερικές εκατοντάδες μέτρα από το κτίριο που στεγάζεται σήμερα η κατάληψη και άνοιξαν τον χώρο, καθαρίζοντας, επιδιορθώνοντας, κάνοντας σιγά σιγά και πάλι τον χώρο βιώσιμο. Μετά από τρεις ώρες δουλειάς, η αστυνομία έκανε την εμφάνισή της και κατέγραψε τα ονόματα των “παράνομα εισερχομένων σε ξένη περιουσία”.
Το Σύνταγμα της χώρας δεν επιτρέπει επέμβαση της αστυνομίας όσο υπάρχουν άτομα που χρησιμοποιούν το κτίριο για να καλύψουν τη στεγαστική τους ανάγκη, συνεπώς μια κάποια δικαστική διαδικασία είναι αναγκαία. Αυτό, σε αντίθεση με τις καταλήψεις που έχουμε συνηθίσει στην Ελλάδα σημαίνει πως οι καταληψίες δεν χρειάζεται να ανησυχούν για κάποια επικείμενη εκκένωση όσο υπάρχουν πάντα κάποια άτομα να κοιμούνται στο χώρο (στο χώρο της κατάληψης έχουν διαμορφωθεί τρία δωμάτια -τα πρώην ψυγεία της καντίνας- ως κρεβατοκάμαρες).
Η πόλη της Λιουμπλιάνα, όπως και άλλες πρωτεύουσες του πρώην σοσιαλιστικού μπλοκ, έχει θεοποιήσει το ιδεολόγημα της ανάπτυξης, με τον τουριστικό τομέα να αποκτά όλο και μεγαλύτερη βαρύτητα με τα χρόνια. Με τον ίδιο ακραίο νεοφιλελεύθερο δήμαρχο Zoran Jankovic στο τιμόνι την τελευταία εικοσαετία, όλο το κέντρο έχει μετατραπεί σε ένα ναό κατανάλωσης για τους τουρίστες, ο δημόσιος χώρος έχει αποδεκατιστεί, ενώ οι ντόπιοι έχουν οδηγηθεί στα προάστια ή σε πολλές περιπτώσεις και στις γύρω κωμοπόλεις.
Αυτό σημαίνει πως η δημιουργία ενός ελεύθερου χώρου ήταν αναγκαία τόσο για την προώθηση πολιτιστικών εκδηλώσεων με αντιεμπορευματικό πρόσημο, τη βοήθεια σχηματισμού κινημάτων και πολιτικών ή ακτιβιστικών ομάδων από τα κάτω όσο και για την αναζήτηση της συλλογικής ζωής που υπηρχε ως ένα βαθμό την εποχή της Γιουγκοσλαβίας πριν ο άκρατος ατομικισμός επικρατήσει της κυρίαρχης αφήγησης με την ένταξη της χώρας στον καπιταλισμό.
Ένα χρόνο αργότερα, η PLAC είναι ο πιο ενεργός ελεύθερος κοινωνικός χώρος στη Σλοβενία. Εκατοντάδες πολιτιστικές και πολιτικές εκδηλώσεις, συλλογικές κουζίνες, προβολές, μαθήματα και jam sessions παίρνουν μέρος σε καθημερινή βάση. Παράλληλα, ο χώρος έχει παραχωρηθεί πολλές φορές σε ομάδες, καλλιτέχνες ή ΜΚΟ με σκοπό τη φιλοξενία φεστιβάλ ή ημερίδων.
«Ήταν η ιδέα μας από την αρχή να είμαστε όσο πιο ανοιχτοί γίνεται στην κοινωνία και όχι απλώς να αναπαράγουμε μια τυπική αναρχική κατάληψη, προσπαθώντας να βρούμε συνέχεια όμως την ισορροπία διατηρώντας ένα safe space. Ακόμη και από αισθητικής πλευράς, δεν γνωρίζω άλλες καταλήψεις που να έχουν επιλέξει να αποφύγουν να γεμίσουν το χώρο με γκράφιτι και συνθήματα. Αντιθέτως, εμείς έχουμε κρατήσει τους τοίχους καθαρούς για να μην προκαλέσουμε κάποιου είδους αποξένωση με τη γειτονιά. Αναγνωρίζουμε τον συγκεκριμένο μινιμαλισμό ως πράξη αντίστασης στην καπιταλιστική λογική του υπερκορεσμού ερεθισμάτων και πληροφοριών».
Οι δράσεις της PLAC όμως δεν περιορίζονται μόνο στους τέσσερις τοίχους του κτιρίου. Η σύνδεση του χώρου με τη γειτονιά έχει υπάρξει από τους κύριους πολιτικούς στόχους της από τη πρώτη μέρα.
Μέλη της κατάληψης έχουν διοργανώσει δράσεις διατήρησης των δημοσίων χώρων επισκευάζοντας τη παιδική χαρά που βρίσκεται κοντά ή καθαρίζοντας τους δρόμους. Το πιο ενδιαφέρον τους έργο όμως ήταν το κάλεσμα σε συνεργασία με την ΜΚΟ Zadrugator προς συζήτηση με τους γείτονες και φοιτητές της αρχιτεκτονικής με σκοπό τη διαμόρφωση μιας πρότασης για τη μετατροπή της γειτονιάς προς μια οικοσοσιαλιστική κατεύθυνση, με γηροκομείο, κοινωνικούς λαχανόκηπους, κοινοτικές κουζίνες και πλατείες – στεκόμενοι έτσι απέναντι στα σχέδια για την επέκταση της απονέκρωσης των γειτονιών μέσω luxury apartments και μεγάλα shopping malls.
«Δίνουμε αγώνα να πάρουμε πίσω την πόλη επειδή με την πολιτική κατάσταση στη Λιουμπλιάνα σήμερα, όπως και αλλού, για όλα τα νέα μεγάλα πρότζεκτ, τα νέα κτίρια, το νέο σιδηροδρομικό σταθμό, την αναδιαμόρφωση των πάρκων, δεν υπάρχει διαφάνεια αλλά και χώρος για συζήτηση με τους απλούς πολίτες».
Μετά το φαγητό, η βραδιά ολοκληρώθηκε με συναυλίες στον εσωτερικό χώρο, άφθονο τσίπουρο από κυδώνι και ευχές να πολλαπλασιαστούν τα παραδείγματα αντίστασης στην πόλη αλλά και παντού!
