Κείμενο: Ευθύμης Χατζηθεοδώρου
Η ελευθερία σκέψης και έκφρασης που συνάντησα στους εργάτες στα όρη του Ιούρα στην Ελβετία με επηρέασαν έντονα. Αφού έμεινα μερικές εβδομάδες με τους ωρολογοποιούς, οι απόψεις μου για τον σοσιαλισμό είχαν πλέον ξεκαθαριστεί: ήμουν ένας αναρχικός. ∼ Πιοτρ Κροπότκιν, 1877
Ο Πιοτρ Κροπότκιν, από τους πιο γνωστούς θεωρητικούς του αναρχισμού σχημάτισε την πολιτική του ταυτότητα όταν, ακόμα νέος, ταξίδεψε στην Ελβετία δουλεύοντας ως χαρτογράφος. Η κοιλάδα του Ιούρα, τα χρόνια αμέσως μετά την Παρισινή Κομμούνα, υπήρξε το κέντρο του αναρχισμού στην Ευρώπη, κυρίως λόγω του συνεδρίου της Αναρχικής Διεθνούς που διοργανώθηκε από τον Μπακούνιν και άλλους στο Σεν-Ιμιέρ μετά το «διαζύγιό» τους με τους μαρξιστές το 1872.
Παράλληλα, η κοιλάδα είχε καταφέρει ήδη από τον προηγούμενο αιώνα να πάρει τα ηνία της αγοράς ωρολογοποιίας στην Ευρώπη λόγω της δεξιοτεχνίας και εφευρετικότητας των μικρών βιοτεχνιών στη περιοχή. Οι “ισόνομες σχέσεις” και η “ελευθερία πρωτοβουλίας” στη δουλειά των εργατών ωρολογοποιίας που αντίκρισε εκεί, έκαναν τον νεαρό Ρώσο να αναγνωρίσει για πρώτη φορά τον εαυτό του ως αναρχικό.
Ο σκηνοθέτης Cyril Schnaublin χρησιμοποίησε τόσο τα απομνημονεύματα του Κροπότκιν, Αναμνήσεις ενός επαναστάτη, όσο και αναφορές από τη γιαγιά του που είχε δουλέψει πολλά χρόνια στην περιοχή για να γυρίσει μια ταινία-αφιέρωμα τόσο στην ωρολογοποιία όσο και στην αυγή των αναρχικών συνδικάτων της κοιλάδας του Ιούρα.
Μέσα σε μόλις 93 λεπτά, και χωρίς να υπάρχουν ξεκάθαροι πρωταγωνιστικοί ρόλοι ή σοβαρή ανάπτυξη χαρακτήρων, αναδημιουργείται τόσο η πολιτική ένταση της εποχής όσο και η φρενίτιδα της βιομηχανικής επανάστασης. Βλέπουμε σε μια σκηνή κοστουμαρισμένα στελέχη να φωτογραφίζονται μπροστά από το εργοστάσιο για μια νέα διαφημιστική καμπάνια ενώ σε άλλη, αναρχικοί διεθνιστές πουλάνε λαχεία στους εργαζομένους για την οικονομική ενίσχυση απεργών στην Αμερική και τη Βαρκελώνη. Σε μια σκηνή, ο δήμος διοργανώνει την αναβίωση μιας μάχης 400 χρόνια πριν ενάντια στους Αυστριακούς εισβολείς με σκοπό την ενεργοποίηση του πατριωτικού στοιχείου των πολιτών, ενώ σε άλλη ο Κροπότκιν, στο τηλεγραφείο, στέλνει μηνύματα σε επαναστάτες στην άλλη άκρη της γης. Οι ταξικές αντιθέσεις μετριάζονται από σκηνές όπου παρουσιάζουν διαφορετικές πτυχές της δεξιοτεχνίας της ωρολογοποιίας.
Η σκηνοθεσία -το δυνατότερο σημείο της ταινίας- αριστουργηματικά συγκρατημένη. Γυρισμένη χωρίς μουσική, με την κάμερα σε ακινησία και τους ηθοποιούς να παλεύουν για μια θέση στην άκρη του κάδρου, κρατά τον θεατή σε μια αίσθηση απόστασης. Η οποιαδήποτε συζήτηση μεταξύ ατόμων γίνεται σε κάποια γωνία της οθόνης ενώ παράλληλα μπορεί να ακούγεται καθαρά το τιτίβισμα των πουλιών, περαστικά βήματα ή οι διάφοροι ήχοι της μικρής πόλης. Νιώθεις λες και η οθόνη είναι μια κλειδαρότρυπα που σου επιτρέπει να ξεκλέβεις ματιές από το παρελθόν. Ένα άρτιο αποτέλεσμα το οποίο βραβεύτηκε στο φεστιβάλ του Βερολίνου κερδίζοντας το Encounter βραβείο σκηνοθεσίας από τη σχετική κριτική επιτροπή το 2022.
Μια ταινία που εξετάζει το σημείο της γέννησης της σημερινής μας κατανόησης για τον χρόνο, την εργασία, τα έθνη. Με τα λόγια του ίδιου του Cyril Schnaublin: «Ποιες είναι οι καπιταλιστικές μυθολογίες του σήμερα; Ποιες είναι οι αφηγήσεις που δημιουργήσαμε με τον βιομηχανικό καπιταλισμό και ποιες είναι κάποιες εναλλακτικές που θα μπορούσαν να υπάρξουν;»
Το τρέιλερ της ταινίας:
