(κείμενο της Γεωργίας Κανελλοπούλου)
“Δεν μπορούσα να σκεφτώ καλύτερη μορφή εξέγερσης από τη σκανδαλιά”, έγραψε κάπου ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, κι εμείς σήμερα παρουσιάζουμε τρία σκανδαλιάρικα εξεγερτικά στιγμιότυπα, τα δύο από τον πραγματικό κόσμο και το ένα από τον λογοτεχνικό, αφιερωμένα στους ανθρώπους που δεν το βάζουν κάτω και βγάζουν τη γλώσσα σε πάσης φύσης εξουσία.
Δεν ξέρουμε πώς οργανώθηκαν, δεν ξέρουμε πώς διαδόθηκε η απεργία και τα αιτήματά της σε τόσες πόλεις χωρίς τηλέφωνα και ίντερνετς, ξέρουμε όμως πως όλα ξεκίνησαν στις 13 Σεπτεμβρίου του 1911 από δώδεκα παιδιά του καθολικού σχολείου St Mary σε μια βρετανική πόλη και μέσα σε λίγες μέρες υπήρχαν παιδιά έξω από κάθε σχολείο σε 62 πόλεις που καλούσαν τα υπόλοιπα να μην μπουν για μάθημα.
Τα αιτήματα αφορούσαν πάντα το πολύ ξύλο και τον μεγάλο φόρτο δουλειάς για το σπίτι, αλλά είχαν και τοπικό χαρακτήρα. Όλοι ζητούσαν Σώματα θέρμανσης και Λιγότερες ώρες μαθήματος, Αλλού ζητούσαν Αργίες τις μέρες μεταφοράς της πατάτας, Αλλού Κατάργηση του ξύλου με τη λωρίδα, Αλλού Δωρεάν μολύβια και γόμες.
Οι πορείες τους ήταν ειρηνικές, με πρωτοτυπία, κέφι και πείσμα, με θέατρα δρόμου και βουτιές στα ποτάμια, αλλά κάπου κάπου συμπεριλάμβαναν πετροπόλεμο με όποιον τους θύμιζε εξουσία.
Οι απεργίες έληξαν -και δεν ξέρω αν είχαν κανένα αποτέλεσμα στα αιτήματα- με την ενεργοποίηση του μεγαλύτερου απεργοσπαστικού μηχανισμού της υφηλίου, μπορεί και του σύμπαντος: των μαμάδων.
2.
Στη σκληρή δωδεκάχρονη δικτατορία της Ουρουγουάης, και αφού είχε καταλυθεί πια κάθε έννοια ελευθερίας, η στρατιωτική εξουσία θέλησε να αλλάξει και το σύνταγμα για να ισχυροποιήσει και τυπικά τη θέση της.
Έκανε λοιπόν ένα δημοψήφισμα (από τα γνωστά μαϊμού δημοψηφίσματα που, αν δεν ψηφίσεις αυτό που πρέπει, διώκεσαι) και βεβαίως τις μέρες πριν απ’ αυτό δεν επιτρεπόταν ούτε κιχ διαφωνίας. Για διαδηλώσεις ούτε κουβέντα προφανώς.
Όμως οι άνθρωποι, όταν θέλουν στ’ αλήθεια να πετύχουν κάτι, γίνονται επινοητικοί. Οργάνωσαν λοιπόν μια από τις πιο πρωτότυπες διαδηλώσεις στην ιστορία της υφηλίου: οι διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους με τα αυτοκίνητα τους και έβαλαν τους υαλοκαθαριστήρες να δουλεύουν.
Η κίνηση του υαλοκαθαριστήρα έδειχνε ΟΧΙ.
«Θυμάμαι ότι ήμουν 10 χρονών και η μητέρα μου με πήγε στο κέντρο λέγοντάς μου ότι αυτό θα ήταν το πιο όμορφο πράγμα που θα έχω δει στη ζωή μου. Εγώ είδα ένα μεγάλο μποτιλιάρισμα όπου παρά την όμορφη μέρα, χωρίς σταγόνα βροχής, όλα τα αυτοκίνητα χρησιμοποιούσαν τους υαλοκαθαριστήρες τους. Ρώτησα γιατί και η μητέρα μου μου εξήγησε» λέει η Πάολα.
Η παράξενη διαδήλωση έμεινε στην ιστορία ως “μάχη των υαλοκαθαριστήρων”. 57% των ουρουγουανών τόλμησε να ψηφίσει ΟΧΙ στο χουντικό σύνταγμα. Τέσσερα χρόνια μετά, η δικτατορία έπεσε.
Οι εκπεσόντες άγγελοι, με αρχηγό τον Σατανά, ετοίμαζαν την επανάστασή τους κατά της τυραννίας του θεού. Στις συνελεύσεις των επαναστατών αγγέλων διαπληκτίζονταν οι άγγελοι φιλόσοφοι, που θεωρητικολογούσαν ώσπου κανείς δεν τους άκουγε πια, με τους αγγέλους της δράσης, που επιδείκνυαν τα κουμπούρια στα ζωνάρια. Εν τω μεταξύ, έξω στην πόλη, στις πλατείες και στους δρόμους οι νοικοκύρηδες κρατώντας το δίχτυ με τα ψώνια στο χέρι, άκουγαν τρέμοντας τα “εγκλήματα” των επαναστατημένων αγγέλων της προηγούμενης μέρας και ήθελαν να λιντσάρουν τους ενόχους, οι καταστηματάρχες που κουβέντιαζαν στα κατώφλια των μαγαζιών τους τα έβαζαν με τους αναρχικούς, τους συνδικαλιστές, τους σοσιαλιστές, κι απαιτούσαν την επιβολή σκληρών νόμων, και όσοι σκέφτονταν πιο βαθιά μιλούσαν για εβραϊκό δάκτυλο και απαιτούσαν την απέλαση των ξένων.
Τη νύχτα πριν από την προγραμματισμένη επανάσταση των εκπεσόντων αγγέλων, ο αρχηγός τους ο Σατανάς, κοιμήθηκε και είδε ένα όνειρο που τον έκανε χωρίς δεύτερη σκέψη να ακυρώσει την επανάσταση. Είδε στον ύπνο του ότι η επανάσταση πέτυχε! “Ο νικημένος Θεός θα γίνει Σατανάς και ο νικητής Σατανάς, Θεός. Είθε να μη μου λάχει μια τόσο συφοριασμένη μοίρα”, σκέφτηκε.
Στις μέρες μας οι θεωρητικοί των συνελεύσεων θα έλεγαν κάτι σαν «ό,τι θεσμοποιείται κινδυνεύει να γίνει αντιδραστικό». Η Ούρσουλα Λε Γκεν όμως, αν έπινε μια μπύρα με τον Ανατόλ Φρανς, θα του έλεγε: “you cannot make the revolution, you cannot buy the revolution, you can only ΒΕ the revolution”. Και ο Βάλτερ Μπένγιαμιν θα χαμογελούσε πίσω από τα στρογγυλά γυαλιά του.
Πηγές:
- https://libcom.org/article/childrens-strikes-1911-dave-marson
- Ταινία «η χρονιά της οργής», σκηνοθεσία Ράφα Ρούσο, 2020
- http://historico.espectador.com/politica/199777/mensajes-a-30-anos-del-plebiscito-de-1980
- Η ανταρσία των αγγέλων, Ανατόλ Φρανς, εκδ. Αστάρτη (από κει το τρίτο στιγμιότυπο)
- https://kaboomzine.gr/o-anatol-frans-ke-to-erotima-tis-gallikis-epanastasis/
Οι φωτογραφίες είναι από το διαδίκτυο, από την εξέγερση των μαθητών το 1911 και το δημοψήφισμα της Ουρουγουάης το 1980, από την ταινία “Η χρονιά της οργής”, και από την παράσταση της χοροθεατρικής ομάδας “κι όμως κινείται» στο θέατρο Ροές το 2021, βασισμένη στο βιβλίο του Φρανς Η ανταρσία των αγγέλων.