(της Γεωργίας Κανελλοπούλου)
Ο νεαρός Ρόσσουμ επινόησε έναν εργάτη. Τον ήθελε εξαιρετικά απλό, να νοιάζεται μόνο για την πρόοδο της εργασίας του και να μην έχει καθόλου απαιτήσεις. Ο νεαρός Ρόσσουμ έφτιαξε λοιπόν το Ρομπότ.
Αυτή είναι η υπόθεση του θεατρικού έργου που έγραψαν το 1921 τα αδέρφια Κάρελ και Γιόζεφ Τσάπεκ, εμπνεόμενα από τον εβραϊκό μύθο για το γκόλεμ της Πράγας. Εδώ εμφανίστηκε για πρώτη φορά η λέξη “ρομπότ”, προφανώς πρερχόμενη από την τσέχικη λέξη «robota» που σημαίνει καταναγκαστική εργασία και τους «robotnik» που ήταν σκλάβοι εργάτες γης στα χωράφια των αφεντικών τους.
H ζωή άλλαξε τόσο πολύ και τόσο γρήγορα που ο Ισαάκ Ασίμοφ, μόλις τριάντα χρόνια μετά, άρχισε να σκέφτεται ότι τα ρομπότ δεν ήταν μόνο γρανάζια και μέταλλο, ηλεκτρισμός και ποζιτρόνια, αλλά ήταν μια γενιά πλασμάτων, πιο καλών από μας. Με τα ρομπότ τέλειωσε η εποχή που η ανθρωπότητα αντιμετώπιζε το σύμπαν μόνη της και χωρίς κανένα φίλο, έγραψε.
Πολύ σύντομα, ο Φίλιπ Ντικ στο Ηλεκτρικό πρόβατό του, και μαζί όλο αυτό το είδος της επιστημονικής φαντασίας, υπερέβη κάθε όριο που είχε έως τότε τεθεί, ρωτώντας μας τα πιο κολασμένα ερωτήματα, όπως: Αν το τέλειο μηχάνημα που λέγεται ανθρώπινος εγκέφαλος δημιουργεί την ανθρωπιά, τότε πώς, πότε, γιατί και ποιος το λέει με βεβαιότητα πως ένα άλλο τέλειο μηχάνημα δεν μπορεί επίσης να τη δημιουργήσει; Και αν τη διαφορά την κάνει η καλοσύνη, τότε τι διάολο δημιουργεί και τι αφαιρεί την καλοσύνη;
Δυστυχώς, όλοι γνώριζαν ήδη πως στην πραγματική ζωή η θεωρία ότι η καλοσύνη είναι κύριο συστατικό της “ανθρωπινότητας” είχε ήδη πεθάνει, τη στιγμή ακριβώς που ο Γιόζεφ, ο ένας από τα αδέρφια Τσάπεκ που είχαν επινοήσει τη λέξη ρομπότ στο θεατρικό τους έργο, εκτελέστηκε στο ναζιστικό στρατόπεδο Μπέργκεν Μπέλσεν. Ακολουθούσαμε εντολές, ήταν η μόνιμη επωδός των ναζί αργότερα.
Το «ακολουθούσαμε εντολές» δεν μοιάζει και τόσο ανθρώπινη ιδιότητα όμως.
Υστερόγραφο
Πρόσφατα, η αστυνομία του Σαν Φρανσίσκο, η οποία έχει στην κατοχή της δώδεκα ρομπότ που εξολόθρευαν μέχρι τώρα βόμβες, αποφάσισε ότι τα ρομπότ της θα δικαιούνται να εξολοθρεύουν και ανθρώπους, ναι, να σκοτώνουν, καταργώντας τον πρώτο νόμο της ρομποτικής του Ισαάκ Ασίμοφ που έλεγε πως «Το ρομπότ δεν θα κάνει κακό σε άνθρωπο, ούτε θα επιτρέψει να προκληθεί βλάβη σε ανθρώπινο όν».
Οι δολοφονικές επιθέσεις των ρομπότ θα αποφασίζονται από αστυνομικούς, λένε αυτοί που το αποφάσισαν θεωρώντας πως έτσι μας καθησυχάζουν, θα γίνονται μόνο σε ακραίες περιπτώσεις, λένε. Ακραίες όπως αυτή του δεκαοχτάχρονου Μάικλ Μπράουν που δεν περπατούσε στο πεζοδρόμιο; Ή του Τζορτζ Φλόιντ που ίσως και να είχε χρησιμοποιήσει ένα πλαστό χαρτονόμισμα; Ρωτάμε, μα δεν μας απαντούν.
Κι έτσι σιγά σιγά, η μόνη ελπίδα φαίνεται να είναι τα ρομπότ όντως να αυτονομηθούν και να αποκτήσουν συνείδηση, διαφορετική από αυτή των αφεντικών τους.
Πηγές
- Βιογραφία του Κάρελ Τσάπεκ στο “sansimera” και τη βικιπαίδεια
- Εγώ, το ρομπότ, του Ισαάκ Ασίμοφ, μτφρ. Δ. Αποστόλου, εκδ. Κάκτος
- Το ηλεκτρικό πρόβατο, του Φίλιπ Ντικ, μτφρ. Δ. Αρβανίτης, εκδ. Κέδρος
- https://www.theguardian.com/us-news/2022/nov/29/san-francisco-police-robots-deadly-force
- Οι φωτογραφίες είναι από το Μουσείο Κινηματογράφου και Τηλεόρασης του Βερολίνου, το τμήμα που έχει αφιερωθεί στην ταινία Metropolis του Φριτς Λανγκ.
