του Αλέξανδρου Σχισμένου
Με εντυπωσίασε η πρωτοβουλία των αγωνιζόμενων καλλιτεχνών να γράψουν με μεγάλα γράμματα ‘ΠΩΛΕΙΤΙΣΜΟΣ ΕΚ ΤΟΥ ΑΣΦΑΛΟΥΣ” στην άσφαλτο της Πανεπιστημίου, μπροστά από το κατειλημμένο ΡΕΞ, όπου χιλιάδες κόσμου μαζί με δεκάδες μουσικούς τραγουδούσαν, χόρευαν και δήλωναν έμπρακτα την αλληλεγγύη τους.
Η λεξιπλασία είναι ύψιστη εκδήλωση της δημιουργικής φαντασίας και οι νέοι όροι είναι απαραίτητοι για να γίνονται οι επίκαιρες διακρίσεις. Στην Πανεπιστημίου, ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ στον δημόσιο χώρο ενάντια στον ΠΩΛΕΙΤΙΣΜΟ των υπουργείων. Αποτελεί μια αναγκαία ορθογραφική διάκριση, προκειμένου να διαχωριστεί η ένταση και η αγωνία της καλλιτεχνικής δημιουργίας από το κρατικό τουριστικό προϊόν της βιτρίνας του ΥΠΠΟ. Το οποίο ίσως θα έπρεπε να μετονομαστεί σε ΥΠΠΩ.
Ας θυμηθούμε την σύγχρονη καταγωγή της πρώτης έννοιας, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. Παρότι οι περισσότεροι το αγνοούν, η λέξη δεν υπήρχε πάντοτε στο νεοελληνικό λεξιλόγιο. Τουλάχιστον μέχρι τον Μάη του 1804.
Την Πρωτομαγιά του 1804 ο Αδαμάντιος Κοραής γράφει επιστολή στον πρόξενο της Πύλης στην Τεργέστη Αλ. Βασιλείου για να τον συμβουλεύσει σε ένα μεγάλο μεταφραστικό πρόβλημα. Αναγνωρίζει το πρόβλημα:
“Του civilisation λέξιν παραστατικήν δεν έχομεν ακόμη· ο Στράβων την ονομάζει σχεδόν πάντοτε Ημέρωσιν, επειδή τούτο αληθώς είναι η civilisation.”
Και προτείνει μια λύση:
“Αν ήμην εγώ ο μεταφραστής, ήθελα παρακινδυνεύση να ονομάσω Πολιτισμόν την civilisation. Η λέξις δεν ευρίσκεται παρά μίαν φοράν εις μόνον τον Διογένην Λαέρτιον… Το μεταχειρίζεται εις του Αρκεσιλάου τον βίον, περί του οποίου λέγει: «Το παν δη διέτριβεν εις την Ακαδημίαν, τον πολιτισμόν εκτοπίζων.»”
Να παρατηρήσουμε ότι στη φράση του Δ. Λαέρτιου ‘πολιτισμός’ σημαίνει την ενασχόληση με την πολιτική. Γι’ αυτό η ενασχόληση του Αρκεσίλαου με την πλατωνική Ακαδημία σήμαινε την εγκατάλειψη του ‘πολιτισμού’.
Αυτό το γνώριζε και ο ίδιος ο Κοραής. Εξ ου και ήθελε “παρακινδυνεύση”. Γνώριζε πως δεν μπορείς να αφαιρέσεις την πολιτική από τον πολιτισμό. Το σκέφτηκε, το έλαβε υπόψη και κατέληξε:
“Οπως και αν ήναι το πράγμα, δεν με φαίνεται άτοπον να βαπτίσωμεν την civilisation πολιτισμόν.”
[«Μεταφραστικές υποθήκες Αδαμαντίου Κοραή».]
