Κείμενο: Γιώργος Κούγκολος, 23/01/22
Οι διαστάσεις που πήρε το θέμα του βιασμού της Γεωργίας Μπ. το βράδυ της Πρωτοχρονιάς στη Θεσσαλονίκη είναι ενδεικτικές για τον ρόλο των κοινωνικών δικτύων στις σύγχρονες κινητοποιήσεις. Ένα περιστατικό που πήγε να περάσει απαρατήρητο, άλλος ένας βιασμός με θύτες καλά παιδιά με τις κατάλληλες επαφές και τα χοντρά πορτοφόλια, έγινε τελικά κεντρικό θέμα, μέσα από την αναπαραγωγή της ιστορίας της κοπέλας και τη συμπαράσταση που δέχθηκε.
Οι τοξικολογικές εξετάσεις της κοπέλας, έχουν αναδειχθεί ως ένα κεντρικό θέμα στη συζήτηση. Μέινστριμ και εναλλακτικά μίντια καλούν ειδικούς να σχολιάσουν, διαμαρτύρονται για την καθυστέρηση των αποτελεσμάτων και γράφουν άρθρα για τα χάπια βιασμού. Ο δικηγόρος που έχει αναλάβει την υπόθεση δηλώνει πως ολόκληρη η ελληνική κοινωνία περιμένει τα αποτελέσματα και βασίζεται πάνω σε αυτά για να αναβαθμίσει τις κατηγορίες ενάντια στους βιαστές.
Είναι φυσικά λογικό και αναμενόμενο να εξεταστεί ο πιθανός ρόλος ναρκωτικών στον βιασμό. Η εύρεσή τους θα αποτελέσει και ένα πολύ δυνατό στοιχείο που θα βοηθήσει το δικαστικό κομμάτι του αγώνα της Γ.
Παρ’ όλα αυτά, η θέση που έχουν πάρει οι τοξικολογικές εξετάσεις στον δημόσιο διάλογο είναι επικίνδυνη για δύο λόγους:
1. Μετατοπίζει τη συζήτηση από την πράξη του βιασμού στα τεχνικά σημεία για το πώς αυτός πραγματοποιήθηκε.
2. Ρισκάρει να λειτουργήσει ως αντεπιχείρημα για τον βιασμό, στην αρκετά πιθανή περίπτωση που δεν ανιχνευθεί καμία ναρκωτική ουσία. Σε μία τέτοια εξέλιξη, οι βιαστές και οι υποστηριχτές τους θα πάρουν αέρα και θα περάσουν σε μια λασπολογική εκστρατεία ενάντια στην Γ., υποβοηθούμενοι και από τα μίντια που θα πέσουν σαν κοράκια. Και θα εξηγήσω παρακάτω γιατί θεωρώ την περίπτωση αυτή πιθανή.
Οι βιασμοί με κρυφή χορήγηση ναρκωτικών (date rape drug) είναι μια τραγική αλλά πολύ σπάνια πραγματικότητα. Αποτελούν κατά κύριο λόγο αντικείμενο ηθικού πανικού (moral panic) που συντηρείται από συναισθηματικά φορτισμένα ρεπορτάζ στα μίντια. Σύμφωνα με την κοινωνιολόγο Karen Weiss, το αφήγημα των βιαστών με τα ναρκωτικά χάπια γεννήθηκε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’90, μέσα σε διάχυτους φόβους και κοινωνικά άγχη σχετικά με τα ρέιβ πάρτι, την κατανάλωση ναρκωτικών και την εφηβική σεξουαλικότητα. Ενώ το αφήγημα είναι ευρέως διαδεδομένο, οι ιστορικές περιπτώσεις όπου έχει γίνει είναι λίγες.
Ένα τέτοιο αφήγημα που δεν βασίζεται σε πραγματικά στοιχεία έχει μια σειρά επιπτώσεων στην καθημερινή ζωή. Αρχικά προκαλεί φόβο και περιορίζει ακόμα περισσότερο τις γυναίκες στις εξόδους τους. Η εικόνα είναι τρομακτική και δίνει την εντύπωση μιας επίθεσης από την οποία καμία δεν μπορεί να αμυνθεί: ένα άοσμο, άχρωμο και άγευστο ναρκωτικό μπορεί να ριχτεί μέσα σε ένα ποτό από οποιονδήποτε, προκαλώντας μυική αδυναμία και μερική αμνησία πριν να μεταβολιστεί από τον οργανισμό αφήνοντας ελάχιστα ίχνη.
Αλλά εκτός από αυτό, μετατοπίζει την προσοχή πέρα από τους πιο καθημερινούς και συνηθισμένους βιασμούς. Μπορούμε να παραλληλίσουμε το αφήγημα των χαπιών βιασμού με το αστυνομικό αφήγημα του βιαστή στο σκοτεινό σοκάκι. Η φεμινιστική κριτική στο αφήγημα δεν γίνεται με στόχο να αποσιωπηθούν τέτοια περιστατικά. Ο άγνωστος βιαστής στο σοκάκι, όπως και ο βιασμός με την κρυφή χορήγηση ναρκωτικών είναι τραγικές περιπτώσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Παρ’ όλα αυτά, η επιμονή στο αφήγημα του άγνωστου βιαστή στο σοκάκι διαστρέφει την προσοχή μας μακριά από τα πολύ συχνότερα περιστατικά βιασμών.
Οι βιασμοί συνήθως γίνονται από τον γκόμενο, τον σύζυγο, το ραντεβού, το οικογενειακό και εργασιακό περιβάλλον, τα άτομα με θέση εξουσίας (αφεντικό, δάσκαλος, παπάς, προπονητής κ.λπ.) μέσα σε σπίτια, γραφεία και εκκλησίες.
Αντίστοιχα το αφήγημα με το χάπι βιασμού που ρίχνεται κρυφά στο ποτό, μετατοπίζει την προσοχή μας μακριά από τους καθημερινούς τρόπους βιασμού, και τα ναρκωτικά που χρησιμοποιούνται. Αντί να ρίξουν κρυφά rohypnol ή GHB στα ποτά, οι επίδοξοι βιαστές συνήθως αρκούνται στο αλκοόλ και στα πιο καθημερινά ναρκωτικά όπως ο μπάφος (ή και κεταμίνη). Και η χορήγησή τους δεν γίνεται κρυφά αλλά φανερά, επίμονα και ύπουλα: «έλα, άλλο ένα ποτηράκι, άσπρο πάτο, πιες μια τζούρα δεν θα σε κάνει τίποτα, πάρε ένα κερασμένο σφηνάκι, θα σου φτιάξω ένα κοκτέιλ κ.λπ.» Και τα άτομα που το κάνουν αυτό δεν θα είναι κάποιοι κρυφοί άγνωστοι αλλά οι παρέες, ο επίμονος τυπάς που συστήθηκε μόλις και δεν λέει να φύγει, ο φίλος του φίλου που είναι καλό παιδί.
Και γιατί να ρισκάρουν με στιγματισμένα παράνομα ναρκωτικά όταν τα κερασμένα ποτά, τα τσιγάρα, η επιμονή και οι χειριστικές συμπεριφορές δεν αποτελούν έγκλημα και είναι μάλιστα κοινωνικά νομιμοποιημένες συμπεριφορές στην κουλτούρα του μάγκα, του καμακιού, του άντρα.
Ανεξάρτητα, λοιπόν, από τα αποτελέσματα των τοξικολογικών εξετάσεων, ολόψυχη στήριξη στον αγώνα της Γεωργίας και κάθε άλλης επιζώσας σεξουαλικοποιημένης επίθεσης.
Να αγωνιστούμε ενάντια στην κουλτούρα του βιασμού.
Με ναρκωτικά ή χωρίς, το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός.
* Περισσότερα για το αφήγημα των χαπιών βιασμού (date rape drugs) και στατιστικά στοιχεία για τέτοια περιστατικά στο άρθρο της Karen Weiss “Roofies, Mickies and Cautionary Tales: Examining the Persistence of the ‘Date-Rape Drug’ Crime Narrative” (2010) https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/01639620903004846?
και στο βιβλίο της Pamela Donovan, Drink Spiking and Predatory Drugging, A Modern History (2016)
https://link.springer.com/book/10.1057/978-1-137-57517-3
** Η εικόνα είναι των Εrin Ρommel και Sabrina Bezerra
