Το Διεθνές Συνέδριο για το 1821 «Η γνωστή-άγνωστη Επανάσταση | Μία παράδοση ανταρσίας: τέλος ή αρχή;» θα διεξαχθεί στην Αθήνα, 9 με 12 Δεκεμβρίου, με τη συμμετοχή ανθρώπων των κινημάτων, ερευνητών και πανεπιστημιακών από την Ελλάδα, την Τουρκία, τις βαλκανικές χώρες, την Ευρώπη και τον αραβικό κόσμο.
Στο πλαίσιο των προπαρασκευαστικών εργασιών, η επιστημονική επιτροπή του συνεδρίου προχωρά στην έκδοση τεσσάρων e-book (τα πρώτα δύο σε συνεργασία με το περιοδικό KABOOM), τα οποία θα διατίθενται ελεύθερα στο διαδίκτυο. Πρόκειται για τέσσερα σημαντικά κείμενα προσκεκλημένων ομιλητών του συνεδρίου που μεταφράστηκαν από τα αγγλικά. Το πρώτο δοκίμιο του Καφαντάρ Τζεμάλ (Cemal Kafadar) «To ζήτημα της οθωμανικής παρακμής» είναι από σήμερα διαθέσιμο σε μορφή pdf. Το κείμενο μετέφρασαν οι Σωτήρης Παπαδημητρίου και Γιώργος Περτσάς. Τον πρόλογο έγραψε ο Μαρίνος Σαρηγιάννης.
Ο Καφαντάρ είναι καθηγητής Ιστορίας και Τουρκικών Σπουδών στην έδρα Vehbi Koç του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. Έχει γράψει, μεταξύ πολλών άλλων, το βιβλίο Ανάμεσα σε δύο κόσμους: Η κατασκευή του Οθωμανικού Κράτους (ΜΙΕΤ, 2008).
Από τον πρόλογο:
«Το άρθρο αυτό του Cemal Kafadar, ενός από τους σπουδαιότερους και επιδραστικότερους ειδικούς της εποχής μας στην οθωμανική ιστορία, ασχολείται με ένα ζήτημα που κυριάρχησε στις συζητήσεις της οθωμανολογικής κοινότητας την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα. Ακόμα και σήμερα, είναι εξαιρετικά διαδεδομένη η άποψη ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία, μετά από μια περίοδο ακμής τον 15ο και τον 16ο αιώνα (ή αλλιώς, μια «κλασική» περίοδο, όπως την ονόμασε ο Halil İnalcık), πέρασε σε μια μακρόχρονη περίοδο «παρακμής» από τα τέλη του 16ου μέχρι τη διάλυσή της στις αρχές του 20ού αιώνα. Στο σχήμα αυτό, μια σειρά θεσμών όπως το τιμαριωτικό σύστημα ή το παιδομάζωμα και το γενιτσαρικό σώμα λειτουργούσαν καλά όσο ακολουθούσαν τις αρχές που είχαν τεθεί κατά την ίδρυσή τους. Άρχισαν όμως να δυσλειτουργούν σταδιακά όσο απομακρύνονταν από αυτές, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση της οθωμανικής στρατιωτικής μηχανής, ενώ και η διαφθορά και η ηθική εξασθένιση των σουλτάνων οδήγησε στην αποδιάρθρωση του πολιτικού εποικοδομήματος.
Μια σειρά άρθρων και βιβλίων, γραμμένων από σημαντικές μορφές όπως ο Rifaat Abou-El-Haj ή η Suraiya Faroqhi, αμφισβήτησαν ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 αυτό το σχήμα: ο Abou-El-Haj υποστήριξε ότι αυτή η εικόνα προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από τους ίδιους τους οθωμανούς συγγραφείς του ύστερου 16ου και του πρώιμου 17ου αιώνα, οι οποίοι όμως δεν θα πρέπει να λαμβάνονται τοις μετρητοίς καθώς είχαν τους δικούς τους πολιτικούς στόχους, ενώ η Faroqhi τόνισε την παράλληλη πορεία του οθωμανικού με τα ευρωπαϊκά κράτη και έκανε λόγο για «κρίση και μετασχηματισμό», καθώς είναι οξύμωρο να μιλάμε για μια παρακμή μεγαλύτερη σε διάρκεια από τη φερόμενη ακμή. Στο ίδιο πλαίσιο, μια σειρά μελετών την ίδια εποχή έδειξε, λόγου χάριν, ότι η οικονομική γραφειοκρατία αναζήτησε επιτυχώς τρόπους προσαρμογής του δημοσιονομικού συστήματος στις απαιτήσεις του εκχρηματισμού και των νέων συνθηκών (Linda Darling), ότι η σχέση κέντρου-περιφέρειας υπέστη έναν μετασχηματισμό που δεν μεταφράζεται απαραίτητα σε αποδυνάμωση του πρώτου (Karen Barkey, Ariel Salzmann), ή ότι ο μετασχηματισμός του γενιτσαρικού σώματος είχε πολιτικά χαρακτηριστικά, χωρίς να μεταφράζεται αποκλειστικά σε αποδιοργάνωση του στρατεύματος (Donald Quataert και, πιο πρόσφατα, Baki Tezcan).
Σήμερα, είναι πλέον κανόνας να εξετάζονται ο 17ος ή ο 18ος αιώνας ως μορφές του οθωμανικού πειράματος διαφορετικές μεν, όχι όμως κατώτερες ή εκφυλισμένες σε σχέση με τον 15ο ή τον 16ο αιώνα· παρ’ όλα αυτά, δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι στον ελληνικό δημόσιο λόγο περί «Τουρκοκρατίας» επιβιώνει ακόμα ο λόγος περί παρακμής. Το άρθρο του Cemal Kafadar συνοψίζει πολύ ωραία τον σχετικό προβληματισμό και επιχειρηματολογεί εναντίον μιας αντίληψης της ιστορίας που βασίζεται σε τέτοια «αξιολογικά» κριτήρια (τα οποία, σε τελική ανάλυση, φετιχοποιούν τη στρατιωτική και κρατική ισχύ), χωρίς ωστόσο να διολισθαίνει σε μια εξιδανίκευση της οθωμανικής πραγματικότητας, όπως συμβαίνει σε ορισμένες σχετικές μελέτες».
Παρακάτω το e-book:
Πατήστε refresh σε περίπτωση που δεν σας εμφανίστει το αρχείο με την πρώτη φορά
