Ιορδάνης Στυλίδης (αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, συγγραφέας και ακτιβιστής)
ΚΟΙΝΑ & ΠΕΡΙΦΡΑΞΕΙΣ δείγματα και καθαιρέσεις σημασιών με ΑΦΟΡΜΗ τη σύσταση μίας ΠΕΡΙΦΡΑΞΗΣ και ενός ΚΟΙΝΟΥ (COMMON) στη φυσική τοποθεσία ΣΚΟΥΡΙΕΣ και στην κοινότητα ΙΕΡΙΣΣΟΣ, στoν νομό ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ της διοικητικής περιοχής ΕΛΛΑΔΑ.
Όπως γνωρίζουμε όλοι, ήδη μπλεγμένοι και δόκιμοι ασκητές στις αιτίες και τα συμπτώματα της γενικής οικονομικής και πολιτισμικής κρίσης της τελευταιας πενταετίας στον νότο της ευρώπης, στον βορρά της αφρικανικής ηπείρου αλλά και στις δυτικές διοικητικές οντότητες της εγγύς ανατολής, στην περίμετρο δηλαδή της Μεσογείου θαλάσσης, το σύνολο των βεβαιοτήτων για την κοινή ζωή και το αξιακό και οικονομικό πλέγμα που την καθόριζε για τουλάχιστον μισό αιώνα έχει διαρραγεί. Αυτή η διάρρηξη συμπαρέσυρε μαζί της όχι μόνο τις υλικές βεβαιότητες, την ευστάθεια και την ευρωστότητα της ζωής ‘’…όπως την ξέρουμε…’’ αλλά και το ιδεολογικό της πλέγμα, το αξιακό της σύστημα που συγκρατούσε και συγκροτούσε την γενική και μεριστή ιδέα για τον πολιτισμό.
H ιδεολογική οικονομικο-γενής αγριότητα του καπιταλισμού εκφρασμένου από τα τυπικά δημοκρατικο-φανή καθεστώτα του ευρωπαϊκού νότου και η θρησκευτικο-γενής αγριότητα των απολυταρχιών στις νότιες και ανατολικές ακτές της μεσογείου υφίστανται μία εξωτερική και μία εσωτερική συντριπτική πίεση αναδιάθρωσης εγκαταλείποντας ή αναδιατάσσοντας ταχύτατα τα ισχυρά τους κοινωνικά και ιδεολογικά υπόβαθρα. Αυτό που γίνεται φανερό είναι πως η διαβρωτική ισχύς των εσωτερικών εγκατεστημένων ιδεολογικών μηχανισμών ορισμού και καθορισμού της ιδέας και των πρακτικών για ‘’…τα τυπικά της ζωής όπως τα ξέρουμε…’’ (1. η διάχυση και εγκατάσταση της αποκλειστικής ιδεολογίας της νεο-φιλελεύθερης αγοράς, 2. η εγκατάσταση της ιδέας και των ιδεολογικών διακλαδώσεών της βιο-πολιτικής των αλλεπάλληλων κρίσεων ως συνισταμένων της γενικής ιδέας της κρίσης ως συστατικού της ζωής, 3. Η πλημμυρίδα των δειγμάτων του αποικισμού του φαντασιακού έως το σημείο της κατασκευής ενός εικονογραφημένου ανθρώπου των διάσπαρτων και άτακτων ιδεολογημάτων, των εξαρτησιογόνων φαινομένων, και όχι της δυνατής και ανεξέλεγκτης ελκυστικότητας της ζωής) συνετέλεσε στην ραγδαία διάλυση του κοινωνικού ιστού τόσο των φαινομένων δυτικών ευρωπαϊκών δημοκρατικών του νότου όσο και των φαινομένων σταθερών απολυταρχιών του αφρικανικού βορρά και της ασιατικής δύσης.
Η ποικιλία και η πλοκή των δικτύων τόσο των κυβερνητικών και διοικητικών ελίτ όσο και της γενικής διάχυτης κοινωνικής διαφθοράς καθώς και η τεχνική ανικανότητα στην ευέλικτη και ακριβή διαχείρηση κάθε ποσότητας πλούτου, που προοριζόταν να διαχυθεί ομαλά στο εσωτερικό αυτών των κοινωνιών ώστε να μπορέσει να προστατεύσει το κοινωνικό πλέγμα αναγκών και εκδηλώσεων, υπονόμευσε και διέλυσε τους ήδη εξουδετερωμένους από το θέαμα[1] κοινωνικούς ιστούς συντελώντας καίρια στην καταστροφή τους, τον μετασχηματισμό τους δηλαδή σε εργαλειοποιημένα, λειτουργικά στοιχεία της αγοράς[2]. Το αποτέλεσμα αυτής της καταστροφής, του μετασχηματισμού, δεν φαίνεται να έχει ένα ισχυρό αντίκτυπο στις ιεραρχίες και τις δομές της διακυβέρνησης και της αγοράς αλλά συνέτριψε, μετασχημάτισε ιδεολογικά δηλαδή, το διαρκώς υφιστάμενο και απαθές κοινωνικό σώμα.
Η κρίση[3], ως διαρκής συνθήκη συγκρότησης και προσανατολισμού των κοινωνιών, αποτέλεσε και αποτελεί συνεχώς είτε έναν επιταχυντή (η ενεργή κρίση μιάς συλλογικής συμπεριφοράς έναντι ενός γεγονότος της πραγματικότητας) είτε ένα εργαλείο επιβολής κάθε πολιτικού σχεδιασμού διακυβέρνησης πληθυσμών σε συγκέντρωση, κάθε ειδικού και γενικού, ατομικού και δημόσιου ελέγχου (η πολιτική στρατηγική της εγκαθίδρυσης συνθηκών κρίσης ως τεχνική της βιο-πολιτικής διακυβέρνησης). Η τρομοκρατία των κυβερνο-τεχνικών που συνοψίζεται στις φράσεις και τα συνοδά στρεβλά ή εξουδετερωμένα περιεχομενά τους για το ‘’…κοινό χρέος…’’, την ‘’…κοινή και ισχύουσα αποκλειστική ιδεολογία της αγοράς…’’, την ‘’…θεαματικοποίηση της δημοκρατίας…’’ και την ‘’…άφωνη ζωή σε συγκέντρωση…’’ εξαπλώνεται και κυριαρχεί χωρίς να συναντήσει ισχυρές αντιστάσεις, χρεώνεται επί και μορφοποιεί την συμπεριφορά του κοινωνικού σώματος ενώ οι οικονομικές και κυβερνητικές ελίτ παραμένουν παραγωγοί, χειριστές και οδηγοί της.
Στην Ευρώπη, στο μέτωπο της Βόρειας Αφρικής και τις ακτές της εγγύς ανατολής αναδιατάσσεται ραγδαία ολόκληρο το υπόβαθρο της ιδέας και των μηχανισμών της αγοράς και μαζί με αυτό αναδιατάσσεται η ιδέα για τους τύπους και τις εκφάνσεις της ζωής ως καθημερινών στρατηγικών πρακτικών εγγύτητας και μοιρασμένης σκέψης[4]. Κάθε κατάκτηση και κάθε ολοκλήρωση ενός οράματος για την εργασία και τα κοινά, μεριστά τυπικά της ζωής, την δημιουργία, δηλαδή, και την απόλαυση του ελεύθερου χρόνου, τις πολιτικές και φιλοσοφικές ενισχύσεις και εκμεταλλεύσεις των δυνατοτήτων πύκνωσης των συνευρέσεων, την επιτάχυνση του σχεδιασμού και την εφαρμογή ενός νέου πλήθους πρακτικών αλληλεγγύης, συμμετοχής στις δράσεις της εξομάλυνσης των ανισοτήτων, καταρρέει και οπισθοχωρεί εξαιτίας του ιδεολογικού στρατηγικού ρήγματος, της εξουδετέρωσης κάθε δυνατότητας ανταπόκρισης και ανταπάντησης σε όσα επιβάλλονται και εγκαθιδρύονται. Οι κοινωνίες αδυνατούν να ανταποκριθούν. Αδυνατούν να συγκροτήσουν λειτουργικούς πυρήνες ανταπόκρισης-δράσης, στοχαστικούς θύλακες παραγωγής ιδεολογίας και αδιάσπαστα μέτωπα αντίστασης.
Σε αυτό το πεδίο σύγκρουσης ακόμη και η διαλεκτική πρακτική ως στοχαστικό υπόβαθρο και εργαλειακή τακτική αναζήτησης διαφυγών από και πλαγιοκοπήσεων του κυρίαρχου και εγκατεστημένου μοντέλου σκέψης και επιβολής έχει ήδη εξουδετερωθεί και μεταμορφωθεί σε τακτικό παιχνίδι των μέσων επικοινωνίας διαμορφώνωντας και καθοδηγώντας θεαματικά τυπικά συμπεριφοράς (debates ή ‘’συζητήσεις φραγής’’)[5] ώστε ‘’…η δουλειά να γίνεται…’’.
Γιαυτό, αυτή η ευφυής μετακίνηση, η υπονόμευση των επιτευγμάτων και των κατακτήσεων της σκέψης που ανιχνεύει, δημιουργεί και αποδίδει απαντήσεις, ενεργοποιώντας και κατευθύνοντας διαρκώς την κοινωνική δυνατότητα, ορίζει αποκλειστικά και χειρίζεται αυτή την ασθενή πλέον σκέψη στην περιοχή του θεαματικού εξουδετερώνοντάς την πλήρως. Αυτή και κάθε φαινόμενη δυναμική αντιπαράθεση με την πραγματική, ενεργή, και πλήρως επιβεβλημένη κυριαρχία του κεφαλαίου.
Ένα επίκαιρο παράδειγμα σηματωρός αυτών των φαινομένων που συμπυκνώνωνται και συνεπιδρούν ειδικά και καίρια ρυθμίζοντας την τοπική μεταβολή του χώρου και εξουδετερώνωντας το σημασιολογικό πλαίσιο που την υποστηρίζει είναι η περίπτωση του ανοικτού μεταλλείου στην περιοχή ‘’Σκουριές’’ της Χαλκιδικής. Εκεί υπήρχε ανέκαθεν ένα τυπικό μεταλλείο συμβατικής εξόρυξης μετάλλων που, στο πλαίσιο της γενικής κρίσης αποδόθηκε ως ‘’επένδυση ζωτικού ενδιαφέροντος’’ σε πολυ-εθνική μεταλλευτική εταιρία εξόρυξης ώστε να μεταβληθεί σε μεταλλείο ανοικτού τύπου πολλαπλασιάζοντας δραστικά και ανυπολόγιστα την φυσική επιβάρυνση της τοπικής γεω-μορφολογίας και γεωγραφίας σε απροσδιόριστο βάθος χρόνου. Αυτή η απόφαση και η επιβολή της όρισε και επιτάχυνε όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά της σύγκρουσης αφενός σε ένα ειδικό ιδεολογικό-στοχαστικό πεδίο και αφετέρου και αλληλένδετα σε ένα πρακτικό-επικοινωνιακό πεδίο.
Η πρόθεση αυτής της εισήγησης είναι η ανίχνευση μιάς πιθανής ενεργού και καίριας συσχέτισης. Είτε ενός δεσμού δηλαδή είτε ενός ρήγματος δυνατότητας μεταξύ των δυνατών εργαλείων-κειμένων και των συνοδών πρακτικών εξελίξεων από την υιοθέτηση τους. Εργαλείων-κειμένων που, είτε εμφανίστηκαν εκεί να αλληλεπιδρούν και να ορίζουν τις ειδικές τοπικές συμπεριφορές, τις συνοδούς πρακτικές και τις ταυτότητες των δρώντων υποκειμένων είτε αναμένουν ακόμη την υποδοχή τους, την υιοθέτηση και την εξαπόλυση τους, την ραγδαία μετατροπή τους σε πολιτικά και στοχαστικά εργαλεία, εργαλεία εξέδρες και φορείς ειδικής πολεμικής σημασίας και σημαντικής εγκατάστασης ιδεολογίας. Εργαλείων-κειμένων που μπορούν ακόμη να χρησιμοποιηθούν σε αυτή την τυπική και ουσιώδη αντιπαράθεση σε αυτό το χωρικό θύλακα σχέσεων διαφοράς:
1.ΟΙ ΣΗΜΑΣΙΕΣ ΩΣ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΕΝΟΣ ΥΠΟΒΑΘΡΟΥ ΑΝΑΦΟΡΑΣ
Εκεί και γιαυτό, λοιπόν, εμφανίστηκε ένα θεωρητικό-ιδεολογικό υπόβαθρο αναφοράς, η κατασκευή και η χρήση μιας ειδικής προπαγάνδας για την ταιριαστή ιδέα της χρήσης του εγχωρίου πλήρους κόσμου και της φαινομένης ζωής, από τον κεντρικό διοικητικό πυρήνα άσκησης εξουσίας, τον εκτελεστικό φορέα της επιβολής της απόφασης και, ταυτόχρονα, εμφανίστηκε ένας δυνατός διαλεκτικος διεγέρτης, που αντιπαρέθεσε σε αυτό το επιβεβλημένο εξωτερικό υπόβαθρο αναφοράς ένα είδος πρακτικών και θεωρητικών σπαραγμάτων-δηλώσεων και διαδηλώσεων. Ως αντίσταση, ως αμυντικός αντίλογος, ως κοινή και μεριστή θέση σε αυτή την ενέργεια. Το θεωρητικό-ιδεολογικό υπόβαθρο υποστηρίζει ένα βασικό πλήθος φράσεων-προτάσεων που αποτελούν το γενικό περιεχόμενο της επίσημης και επιβεβλημένης προπαγάνδας. Παραδείγματα αυτών των φράσεων-στρατηγημάτων είναι οι φράσεις: ‘’…η γενική οικονομική-λογιστική κρίση…’’, ‘’…η σημασία των επενδύσεων…’’ που ως φράσεις και περιεχόμενα με ειδικές-μαγικές ιδιότητες, ακόμη και τώρα, συνεχώς, φαίνεται να καθορίζουν και να εξαγνίζουν κάθε βίαιη επιβολή μιας ή συνεχόμενων αποφάσεων. Η περιοχή, που τακτοποιείται ‘’…κάπου εκεί… στην ανεξέλεγκτη γεωγραφία’’ περιφράχτηκε κυριολεκτικά και θεσμικά ως ειδική και ιδιωτική περιοχή και κάθε πράξη εναντίωσης σε αυτή την τακτική περίφραξη διώχθηκε και διώκεται συνεχώς θεαματικά ως ‘’…τρομοκρατική πράξη…’’ ως πράξη άσκησης βίας επί του ‘’…δημοσίου συμφέροντος…’’.
Με αυτόν τον τρόπο, δια των μέσων μαζικής ενημέρωσης και της χρήσης βιντεοσκοπημένων και επεξεργασμένων πεντάλεπτων αναφορών σε ‘’γεγονότα’’ και ‘’πράξεις’’ εγκαταστάθηκε η ιδέα μιάς σειράς αρχείων και βεβαιώσεων πως ‘’…κάπου εκεί… κάποιοι…’’, ‘’…υπονομεύουν και καταστρέφουν…’’ σε όσους βρίσκονται έξω από το ζωτικό χωρικό εμβαδόν των γεγονότων και είτε υιοθετούν το σωτηριολογικό ιδεολόγημα που ελέγχεται και επιβάλλεται από την τοπική και γενική ρύθμιση και πρακτική της εξουσίας είτε δεν το υιοθετούν και τοποθετούνται, πλέον, στην θεαματικά και τεχνικά ορισμένη περιοχή του παγκοσμιοποιημένου μοντέλου ανταπόκρισης σε κάθε αντιπαράθεση επί ενός ζωτικού κρατικού-ταξικού συμφέροντος, στην περιοχή της ‘’…τρομοκρατίας…’’.
Έτσι ο πληθυσμός μίας ειδικής περιοχής, η οικεία γεωγραφία των πρακτικών και των συνεπειών της δυνατής και αυτο-ρυθμιζόμενης εύρωστης ζωής, φαίνεται να μετακινείται και να τακτοποιείται ως πεδίο και περιεχόμενο σημασίας στην δικαιοδοσία ενός πυρήνα ‘’νόμιμων αντιπροσώπων’’ που διαχειρίζονται τον χώρο και το πλέγμα των σχέσεων εντός του ως γενική, απροσδιόριστη και κενή νοήματος ιδιοκτησία.
Έτσι, η ευθύνη των τοπικών κοινοτήτων για τις εκφράσεις και τις πρακτικές της ζωής τους, για τα εγγύς και άλλα τοπία τους, για τους ειδικούς και ποικίλους τόπους τους υποβαθμίζεται σε κενό σημασίας. Έτσι, αντιστρέφονται και διαστρέφονται οι όροι και οι έννοιες για την υπεράσπιση της ζωής, όπως περιέχεται και εκδηλώνεται σε κάθε τόπο και, σύμφωνα με την Οργουελιανή περιγραφή[6], η βίαιη κατάληψη μιάς ολόκληρης κοινότητας με πολιορκητικές στρατιωτικές τακτικές συμβαίνει και περιγράφεται ως ‘’…ουσιώδης και αναπόφευκτη…’’ τακτική εντοπισμού και σύλληψης ‘’…τρομοκρατών…’’ με τη ύστερη πρόσθεση και επικουρία των νέων παγκοσμιοποιημένων και ομοιόμορφων τεχνικών προσδιορισμού της ταυτότητας, την τεχνική, δηλαδή, της ανάλυσης του ανθρώπινου γονιδιώματος ως δείγματος και απόδειξης του ‘’…ήσουν παρών εκεί…’’. Όπου το ‘’εκεί’’ είναι ο γενέθλιος τόπος και οι εκφραστικές ποικιλίες του, το ‘’εκεί’’ είναι το πεδίο, απόμακρο και πλησιέστατο όπως προτείνει ο Paul Virilio[7] όπου απλώνεται, εκδηλώνεται και λαμπιρίζει η ζωή, οι ζωές, που υφίστανται τη βία της έλλειψης της εννόησής τους.
2.ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΤΑΣΗ ΤΩΝ ΣΗΜΑΣΙΩΝ.
Εκεί, και γιαυτό συνεχώς, εμφανίστηκε και διαπραγματεύεται και πάλι το φαινόμενο της έκτασης και της δυναμικής μιάς σημασίας ή μιάς ομάδας ή συστήματος σημασιών στο χώρο και στο χρόνο. Ποιά είναι, δηλαδή, η ειδική δυναμική μιάς σημασίας, σε αυτό το παράδειγμα-τώρα, πόσο εξαπλώνεται και αντέχει και αν μπορεί αυτή η σημασία, το περιεχόμενό της, να κινητοποιήσει τους υπερασπιστές της. (…ποιούς;, από που;, πόσο μακριά; ως πότε;). Τι, ακόμη, χρειάζεται ώστε αυτή η σημασία ή το σύστημα σημασιών, να πρυτανεύσει διαρκώς στην μορφοποίηση και την εκπομπή του περιεχομένου της περιοχής-πεδίου και των δυνατών συμφραζομένων του.
Έτσι, στην περίπτωση του ανοικτού μεταλλείου της Χαλκιδικής, σε αυτή τη σύγκρουση των γενικών και ειδικών αξιακών συστημάτων και των εννοιών που εκπορεύονται και διασπείρονται είτε από την κεντρική διοίκηση είτε από τις τοπικές κοινοτήτες που προσβάλλονται από την ενέργειά της, τα κυρίαρχα στρατηγήματα που προτάσσονται και διανέμονται μορφοποιούν ένα σύστημα παραδοχών και προπαγάνδας με ισχυρές λέξεις ή φράσεις φορείς σημασίας όπως : ‘’…ο τουρισμός ως βαριά βιομηχανία…’’, .’’..η Ελληνική οικονομία του χρέους…’’, ‘’…το ισοζύγιο, το πλεόνασμα του Α.Ε.Π. και η ανάπτυξη…’’, ‘’…η ανεργία…’’, και, από την άλλη πλευρά : ‘’…η προστασία της φύσης, των δασών και των ακτών…’’, ‘’…η καταστροφή των υδάτινων υπόγειων αποθεμάτων…’’, ‘’…η μόλυνση της θάλασσας…’’, ‘’…η αειφόρος βιωσιμότητα…’’.
Και στις δύο περιοχές αυτών των αξιακών συστημάτων σημασίας, όπως φαίνεται, χρειαζόμαστε μιά πρόσθετη ποικιλία τεχνικών διαλεύκανσης των περιεχομένων τους, χρειαζόμαστε τις θεωρητικές κατακτήσεις και τις προτάσεις των συγχρόνων στοχαστών ώστε να να αναβλύσει, να εξαπολυθεί ακριβώς το αναμένον και ζωτικό περιεχόμενο αυτών των φράσεων και να ξεσηκώσει την σκέψη και το σώμα. Να μετατρέψει το σώμα και την σκέψη, το λόγο του οποιουδήποτε ανθρώπου είτε σε φράχτη και υπερασπιστή της επένδυσης είτε σε ‘’…τρομοκράτη…’’ και αρνητή της. Έτσι, χρειαζόμαστε την εκπαίδευση και την άσκηση της σκέψης και της συνείδησης στα περιεχόμενα και τις απόπειρες διαλευκανσης που ήδη έχουν επιχειρήσει και προτείνει, αναφέρω εδώ ως παράδειγμα, ο Σερζ Λατούς στα βιβλία του : ‘’Το στοίχημα της απο-ανάπτυξης’’ και το ‘’Προς μία κοινωνία της λιτής Αφθονίας’’ καθώς και ο Μάσσιμο ντε Ανγκέλις στο βιβλίο του : ‘’Κοινά, περιφράξεις και Κρίσεις’’. Χρειαζόμαστε την εκπαίδευση και την άσκηση του σώματός μας στην ικανότητα και την παραμονή στο τοπίο, σε κάθε τοπίο, στους τόπους των γεγονότων, αυτού του γεγονότος και όλων των γεγονότων που αναμένουν την υπεράσπισή μας ώστε να επιταχυνθούν ή να πάψουν. Τη διαφυγή μας από το πεδίο της θεαματικής-φαντασιακής θέσμισης των καθημερινών πρακτικών αλλά και, κυρίως, από την φαντασιακή εκκρεμότητα των σημασιών που φαίνεται να αιωρούνται κενές περιεχομένου, χωρίς λειτουργικό βεβαιωτικό απόθεμα, χωρίς εκρηκτική ισχύ εκκίνησης, χωρίς ουσιαστικές συνδεσμολογίες με την πρακτικότητα. Χρειαζόμαστε το πρόσταγμα της προτροπής του ποιητή Αναγνωστάκη για ‘’…τις λέξεις που πρέπει να καρφώνωνται σαν πρόκες…’’[8].
Τώρα, εδώ, ήδη, προ πολλού, δέσμιοι της διοικητικής δικτατορίας της ‘’…αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας…’’, δέσμιοι της ζωής σε κατάσταση συγκέντρωσης[9], δέσμιοι του πληθωρισμού των θεαματικών φραγμάτων πληροφορίας που υφιστάμεθα υπό την επιρροή του ιδεολογικού προτάγματός τους, οι φράσεις ‘’…το ισοζύγιο, το πλεόνασμα του Α.Ε.Π. και η ανάπτυξη…’’, ‘’…ο τουρισμός ως βαριά βιομηχανία…’’, πως μπορούν να αποκαλύψουν ένα ακριβές, βεβαιωτικό και μεριστό νόημα, να σχηματίσουν ένα άθραυστο πεδίο σημασίας για ένα διάστημα χρόνου ώστε να αναζητήσουμε μία θέση και μία πρακτική υπεράσπισής τους, να σχηματίσουμε ένα και πολλά τάγματα αφιέρωσης και αέναης δράσης; Γιατί, εμείς όλοι, διαισθανόμαστε ένα κίνδυνο, ένα κενό σημασίας τη στιγμή της ανάγνωσής τους; Γιατί δεν μπορούμε να διεισδύσουμε στον ουσιώδη πυρήνα τους; Γιατί δεν μπορούμε να βεβαιώσουμε ακριβώς την υλική και αποθεματική τους αξία ως πλούτου που θα έπρεπε να διατίθεται εκτός ελέγχου και να μετασχηματίζει αρμονικά τις ζωές μας;
Ας δούμε εδώ δύο παραδείγματα, που απαντάνε ακριβώς στα προηγούμενα ερωτήματα.
Η λέξη και η έννοια της ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ.
Ας διαπεράσουμε, ας διατρήσουμε το νόημα της λέξης ‘’ανάπτυξη’’: ‘’…Το πρόβλημα με αυτή την έννοια είναι πως είναι «εύπλαστη», μιά λέξη «αμοιβάδα» με το νόημα που της δίνει ο Owe Poersken[10], μαθητής του Ιβάν Ιλιτς. Αυτό που χαρακτηρίζει αυτή και πολλές άλλες λέξεις, λέει ο Πόρσκεν, είναι το ότι αρχικά ήταν εγκατεστημένες στην καθομιλουμένη γλώσσα όπου και έχουν ένα ακριβές νόημα. Μετά χρησιμοποιούνται από την επιστημονική γλώσσα και ύστερα από την γλώσσα των τεχνοκρατών με τόσο εκτεταμένο νόημα που έχει σαν αποτέλεσμα να μην σημαίνει τίποτε άλλο εκτός από το νόημα που θέλει να έχει ο χρήστης της σε κάθε στιγμή που την χρησιμοποιεί…’’ Ακόμη ειδικότερα, η λέξη-παράδειγμα, η λέξη «ανάπτυξη» υποστηρίζει μία έννοια «γενετικά» δυτικο-επικεντρωμένη περιέχοντας την ύβριν, την απουσία, δηλαδή, του ορίου. Μιλάμε και εισάγουμε την λέξη ανάπτυξη παντού χωρίς να καθορίζουμε ποιό είναι το διακύβευμα της ανάπτυξης, τι θα αναπτυχθεί, για ποιούς και μέχρι πού. Που βρίσκεται ο ειδικός εαυτός κάθε φορά σε σχέση με τη δυναμική των εκφάνσεων της έννοιας. Η έννοια της «ανάπτυξης» ως συστατικό της ιδεολογίας της προόδου εισάγει την ιδέα της διάρκειας, της αθανασίας, στην μυθολογία της οικονομίας και την συνείδηση των φονταμενταλιστών οπαδών και χειριστών της, που αρνούνται, δεν θέλουν να κοιτάξουν ηρωϊκά και να αποδεχτούν τα όρια του πλανήτη.
Η λέξη και η έννοια της ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ.
Ας, διατρήσουμε επίσης το περιεχόμενο της λεξης ‘’οικονομία’’: Το σύστημα δηλαδή των μεριστών κανόνων που θεσπίζονται και υποστηρίζουν την κοινή ζωή για ένα διάστημα χρόνου σε μία ειδική, όσο χρειάζεται, περιοχή και όχι ένα γενικό, επιβεβλημένο και αυταρχικό ενιαίο σύστημα βίαιης επιβολής ιδεολογηματων και ομοιόμορφης πρακτικής. Η λέξη «οίκος», εδώ, δεν σημαίνει και δεν καθορίζει το οπτικό και κιναισθητικό όριο ενός κτίσματος αλλά, πολύ περισσότερο, το όριο της πόλης όπου αυτό βρίσκεται μαζί με το περιβάλλον φυσικό σύστημα, την ιδιότροπη γεωμορφολογία και τις καλλιέργειές, τα δίκτυα των κινήσεων και των προοπτικών δεσμών τους, τις σχέσεις με τις εγγύς και μακρυνότερες κοινότητες. ‘’Οικος’’ λοιπόν είναι και σημαίνει η ειδική περιοχή και το κτίσμα μαζί με όλο το κατορθωτό και περιρρέον σύστημα σχέσεων όπου περιέχεται.
Ψάχνοντας, λοιπόν, το περιεχόμενο των υπαρχουσών σημασιών και τον τρόπο που μπορούν να προκαλέσουν είτε μιά αναγνωριστική μάχη λέξεων είτε μία γενική σύγκρουση όπου θα διατεθεί απεριόριστα ο εαυτός μπορούμε επίσης να ζητήσουμε και να συζητήσουμε τον σημασιολογικό πυρήνα των φράσεων ‘’…αειφόρος βιωσιμότητα…’’ και ‘’…καταστροφή των υδάτινων υπόγειων αποθεμάτων…’’ ως δειγμάτων και κινητήρων αυτής της απεριόριστης αφιέρωσης του εαυτού. Και εδώ, επίσης, αναγνωρίζουμε ισχυρούς και απροσπέλαστους ιδεολογικούς φράχτες, αδύνατες διελεύσεις, εξουδετερωμένες διαθέσεις της συνείδησης.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί ποτέ δεν εκπαιδευτήκαμε να εννοούμε και να κατανοούμε τα περιεχόμενα των φράσεων, τα ισχυρά υπόβαθρα των σημασιών τους ως εφαλτήρια, ως αφετηρίες μιας καταιγιστικής και αδιάκοπης δράσης. Γιατί ποτέ, και εδώ, και τώρα, δεν διανοηθήκαμε να προσφέρουμε τον εαυτό μας ως πυρομαχικό μιάς αντιπαράθεσης όπου θα πρέπει να υπερασπιστούμε τους τρόπους και την εκφραστική ποικιλια της ζωής, όχι ως τακτική μίμηση μιάς ορισμένης τυπολογίας πράξεων (συναυλίες, συζητήσεις, εκδηλώσεις, ιστοσελίδες) αλλά ως στρατηγικό πεδίο ευφυών εκφράσεων και μοναδικών γεγονότων. Είναι εμφανές και αποδεικτικό, στο παράδειγμα των μεταλλείων της Χαλκιδικής, πως η δράση, ως στάδιο και οικονομία της αποδοχής του ζωτικού περιεχομένου των σημασιών αλλά και του βαρέως εξοπλισμού μας με αυτό το περιεχόμενο, περιορίζεται στη διάσπαρτη και θεαματική συμμετοχή ακτιβιστών από τις δύο πεπερασμένες κοινότητες ιδεών και ενός άλλου, ακαθόριστου, κοινού ‘’…γενικού υιοθέτη ιδεών αλλά όχι διαρκών εξοπλιστικών και επιθετικών πρακτικών…’’.
Ενώ, λοιπόν, εκεί, στην ορεινή χαλκιδική, σχεδιάζεται η στράγγιση του νερού μιάς ολόκληρης φυσικής οικονομίας για την εξορυκτική διαδικασία, η ολική επι-μόλυνσή του, η εναπόθεσή του σε ασταθείς επιφανειακές δεξαμενές και η απόρριψή του στις ακτές, όπως έχει ήδη γίνει στο παρελθόν, η ολική καταστροφή, δηλαδή, του υπόβαθρού της ζωής, οι τοπικές κοινότητες επιδεικνύουν και εξαντλούν τη δυναμική τους σε θεαματικές συναυλίες, θεαματικές συζητήσεις, θεαματικές διαλέξεις και ‘’…μεγάλες και σημαντικές θεαματικές διαδηλώσεις…’’ αντί, όπως θα έπρεπε, να διαθέσουν εντελώς τους εαυτούς τους, τον πληθυσμό τους, στην υπηρεσία του προτάγματος της υπεράσπισης του ειδικού και γιαυτό καθολικού χώρου της ζωής τους, γεννώντας μία νέα τοπική πολιτική ευτοπία, γεννώντας, αναπαράγωντας και εμπλουτίζοντας ένα κοινό υπεράσπισης του υπόβαθρου της ζωής τους όπως το προτείνει ο Massimo De Angelis στο βιβλίο του ‘’Κοινά, Περιφράξεις και κρίσεις’’[11].
3.ΣΗΜΑΣΙΕΣ ΕΛΚΥΣΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΓΕΡΤΕΣ ΣΕ ΑΝΑΜΟΝΗ. (ή, η FULL-ΣΗΜΑΣΙΟΔΟΤΗΣΗ)
Επιπροσθέτως, ενώ στις προηγούμενες δύο ενότητες ανιχνεύτηκε η ειδική ταυτότητα, η ειδική κινητικότητα και η συνδεσιμότητα-συσχέτιση των συστημάτων σημασίας που ήδη εφαρμόστηκαν, εκεί, καθόρισαν, επιρρέασαν και οριοθέτησαν την τοπική δυναμική λειτουργία του παραδείγματος της Χαλιδικής πρέπει τώρα να αναζητηθούν, πρέπει να αναζητούνται διαρκώς, οι νέες και αναμένουσες προτάσεις, τα νέα ευέλικτα συστήματα σημασιών και των συνδεδεμένων ακτιβιστικών προϋποθέσεων που βρίσκονται ακόμη σε αναμονή της διαπίστωσής και της ευφυϊούς υιοθέτησής τους.
Υπάρχουν, δηλαδή, διασπαρμένα στην παραγωγή στοχασμού και κατευθυντήριων ιδεών για τη ζωή και τη δράση κείμενα, προτάσεις, που περιέχουν νέα και ισχυρά ερωτηματικά πεδία συναγερμού. Αυτά τα περιεχόμενα αποτελέσματα της σκέψης, της δυνατής έξαλης και εκτατής στο χρόνο δράσης είναι ο νέος και έκτακτος οπλισμός σημασιών που πρέπει να τροφοδοτήσει και να ανα-προσανατολίσει την πρακτική των εμπλοκών με την δομή της τοπικής διοικητικής εξουσίας, να επιταχύνει και να εμπλουτίσει την μέριμνα για την κοινή ζωή, να υπερσκελίσει τα ασθενή και ανόητα πλέον τυπικά των δημοσίων τεχνικών εκδηλώσεων, να υπερχειλίσει την δεξαμενή σκέψης και συνοδού πρακτικής των γρηγορούντων κατασκευαστών και υπερασπιστών των κοινών.
Ως παράδειγμα και προσφορά σε αυτή την κοινή συζήτηση αναζήτησης και εντοπισμού παραγωγών παραδειγμάτων σκέψης, την έγκαιρη διάγνωση των νέων ειδικών στόχων και των δυναμικών προσεγγίσεων της επίτευξής τους, τη διαμοίραση και την έκταση των ειδικών και των εύπλαστων σημασιοδοτήσεων των περιεχομένων τους που θα τροφοδοτήσουν εκ νέου και θα εξοπλίσουν ισχυρά τη σκέψη και τις πρακτικές κάθε διεκδίκησης και κάθε συλλογικής και μεριστής κατασκευής ιδεωδών υποβάθρων της ζωής προτείνονται τα περιεχόμενα των στοχαστικών προτάσεων του Σέργιου Λατούς και του Μάσσιμο ντε Ανγκέλις για τη δημιουργία και τη δοκιμασία γαλήνιων και συμβιωτικών κοινωνιών, την εννόηση των συστατικών σχέσεων σύγκρουσης και των δυναμικών ισορροπιών σχέσεων των μετόχων των δυτικών κοινωνιών.
Βιβλία οπλισμοί, διατρητικές προτάσεις μίας παιγνιώδους, συνεχούς και αυστηρής διερώτησης για την ποικιλία και τις πλέξεις των δυνατών προσεγγίσεων και αποπειρών που οφείλουμε να ξεκινήσουμε, να ταχθούμε στο περιεχόμενό τους.
Η πρόταση του Serge Latouche[12] για την απο-ανάπτυξη, την στιγμή, δηλαδή, της δικής μας ειδικής κρίσης για την κρίση του γενικού αξιακού περιεχομένου, περιέχει, ανάμεσα στα τόσα άλλα, την πρόταση ενός προγράμματος στηριγμένου στα περιεχόμενα των ορισμών για την επαν-αξιολόγηση, την επαν-εννοιολογικοποίηση, την αναδόμηση, την αναδιανομή, τον επανεντοπισμό (re-localiser, re-localisation), την μείωση, την επανα-χρησιμοποίηση και την ανακύκλωση.
Όπως σημειώνει: ‘’…αυτοί οι οκτώ αλληλεξαρτώμενοι αντικειμενικοί σκοποί μπορούν να ξεκινήσουν τον ενάρετο κύκλο της συμβιωτικής απο-ανάπτυξης…’’ Αυτοί οι ορισμοί όμως θα πρέπει πρωταρχικά και ιδίως να αναλυθούν, να αναγνωριστούν ενδελεχώς και να διδαχθούν ώστε να αποτελέσουν τα πολύτιμα υπόβαθρα των μελλούμενων ή άμεσων δράσεων. Να γίνουν τα θέματα ενός σχολείου εξοπλισμού με δυνατά περιεχόμενα που αναμένουν την υϊοθέτησή τους ‘’…απέναντι στην έλλειψη μέτρου, την υβρι του ειδικού εγκατεστημένου συστήματος αξιών και σχέσεων…’’ που, όπως αναφέρει ο Jean Paul Besset* ‘’…αποτελείται από άλλες έννοιες οδηγούς συμπεριφορών όπως ‘’…η υπερ-δραστηριότητα (sur-activite), η υπέρ-ανάπτυξη (sur-developpement), η υπέρ-παραγωγή, η υπέρ-αφθονία, η υπέρ-άντληση, η υπέρ-αλιεία, η υπέρ-βόσκηση, η υπέρ-κατανάλωση, οι υπέρ-συσκευασίες, η υπέρ-επικοινωνία, η υπέρ-κυκλοφορία, η υπέρ-ιατρικοποίηση, η υπέρ-χρέωση, ο υπέρ-εξοπλισμός…’’
Η πρόταση του Ντε Ανγκέλις* , στη συνέχεια, για την ταυτότητα και τη δυναμική των κοινών και των περιφράξεων ως συστατικών στοιχείων των συγκρούσεων στην ιστορία, είναι μία ανεξέλεγκτη εξέταση-τακτοποίηση των συμπλοκών και των πλεγμάτων των σχέσεων που εκφράζονται και επιδεικνύονται από τις χωρικές και εντόπιες-εγχώριες κοινωνικές εκδηλώσεις τους, ένας εξαντλητικός δείκτης της σύγκρουσης μεταξύ των σχέσεων εξουσίας και των σχέσεων ομαλής και αδιατάρακτης τοπικής και μεριστής ρύθμισης.
Όπως σημειώνει: ‘’…Η μετατροπή του ουσιαστικού common : κοινό, κοινότητα, στο ρήμα commoning : να δημιουργώ και να υπερασπίζομαι μία κοινότητα, δεν είναι μία απλή πράξη αλλά μία πράξη τόλμης. Στην από κοινού παραγωγή και (ανα)παραγωγή οι κοινότητες αποφασίζουν τους κανόνες, τις αξίες και την σημασία των πραγμάτων (σχέσεων)…‘’, ‘’…Αυτό, δηλαδή, που οι φονταμενταλιστές οικονομολόγοι της ελεύθερης αγοράς ονομάζουν «τραγωδία των κοινών» είναι στην πραγματικότητα η καταστροφή των κοινωνικών σχέσεων που ελεύθερα συγκροτούν τα κοινά, η καταστροφή που επιφέρουν τα προγράμματα δομικής προσαρμογής που επιβάλλονται είτε από τον στρατό (την αστυνομία, την κρατική ρύθμιση)…’’ είτε από την εγκατεστημένη τεχνική της πειθούς του οικονομισμού δια των μέσων μαζικής διαφήμισης και επιβολής των φαντασιακών ρυθμίσεων της ζωής σε συγκέντρωση.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Έτσι, μετά την παράθεση αυτών των αποσπασμάτων από τα βιβλία των δύο στοχαστών, κάθε αποσπάσματος από κάθε πρόσθετο και ειδικό βιβλίο που μεταφέρει και δύναται να καθορίσει μιά συμβουλευτική εξέδρα, ένα πεδίο δράσης, αναδιάταξης και εγκατάστασης μιάς και πολλών δυνατών μεριστών σχέσεων πολιτικής(διανοητικής) και υλικής(πρακτικής) αξίας, κάθε βιβλίου που υπερασπίζει και διδάσκει την πρακτική και τα αιτήματα της συλλογικής διαπραγμάτευσης ‘’..των προφανών γεγονότων της αντίληψης…’’ σε συνθήκη κοινής δράσης, φαίνεται πως οι σημασίες και οι σηματοδοτήσεις χώρου και σχέσεων καθώς και το εκάστοτε πλέγμα των αλλοιώσεων και των ανα-συνθέσεών τους αναμένουν διαρκώς την εγκαθίδρυση ενός γενικού και γενικευμένου σχολείου. Ενός αρχείου γεγονότων και ενός ιδρύματος ανάπτυξης, καλλιέργειας και διασποράς των αποτελεσμάτων της αναλυτικής και στοχαστικής σκέψης. Ενός δικτύου ειδικής πολεμικής επικοινωνίας, ενός, εντέλει, νέου είδους πολίτη εργάτη, διανοούμενου και στοχαστή, επεξεργαστή και φορέα των ποικιλιών και των αιτημάτων της κοινής και μεριστής ζωής.
Σημειώσεις:
[1] Γκί Ντεμπόρ. Η Κοινωνία του θεάματος. Εδάφιο 42, : ‘’…Το θέαμα είναι η στιγμή όπου το εμπόρευμα κατάφερε να φτάσει στην ολοκληρωτική κατοχή της κοινωνικής ζωής. Όχι μόνον η σχέση με το εμπόρευμα είναι ορατή, αλλά δεν βλέπουμε πιά παρά μόνον αυτή : ο κόσμος που αντικρίζουμε είναι ο κόσμος του εμπορεύματος. Η σύγχρονη οικονομική παραγωγή επεκτείνη τη δικτατορία της τόσο σε έκταση όσο και ένταση…’’
[2] Γενικές Ομοσπονδίες εκπροσώπευσης κλάδων της εργασίας στις συλλογικές διαπραγματεύσεις καθορισμού του μισθού, ομάδες καθορισμού πολιτικών στρατηγικών (‘’think tanks’’) και επιρροής της νομοθετικής εξουσίας, χορηγοί στρατηγικών πωλήσεων ιδεολογίας και διαφημιστικών τακτικών για τη ζωή και τις συνήθειες του καθημερινού.
[3] Με το διπλό νόημά της, την εξωτερική της συνείδησης κίνηση της πραγματικότητας (π.χ. η κρίση της οικονομίας, η πολιτική κρίση) αλλά και την άλλη, την διανοητική ικανότητα, την ενδογενή υποχρέωση της ενεργοποίησης της συνείδησης για τον έλεγχο ή την άμυνα έναντι μίας αλλαγής της πραγματικότητας.
[4] Σέρζ Λατούς. Το στοίχημα της απο-ανάπτυξης. Σελ. 15, : ‘’ Οι υπερκατοικημένες και εκπτωχευμένες περιοχές της Βόρειας Αφρικής, εμπροσθοφυλακή μιάς ηπείρου σε κατάσταση εγκατάλειψης, είναι περισσότερο από κάθε άλλη φορά χωρισμένες από τις ακτές της ευημερίας οι οποίες φαίνονται σαν απρόσιτοι παράδεισοι.’’
[5] Με τη φράση ‘’συζήτηση φραγή’’ (debate) ορίζω ένα τελετουργικό θεαματικό τυπικό, κυρίως στην εποχή της ψηφιακής εικονογραφίας των Μαζικών Μέσων, όπου προσφέρονται και ‘’εξετάζονται’’ δημόσια και ενδελεχώς εναλλακτικές δυνατότητες εφόσον όμως έχει ήδη πραγματοποιηθεί από το κράτος μία σειρά τεχνικών ή γραφειοκρατικών, νομικών επεμβάσεων που εξουδετερώνουν κάθε δυνατότητα μετατροπής ή μετασχηματισμού. Έτσι, επιτυγχάνεται η επιβολή της ιδέας του αποκλειστικού, του ειδικού και ιδεώδους κρατικού στρατηγήματος (η χάραξη μιάς οδού στην εξοχή ή την πόλη, οι υποδομές μιάς επέκτασης του σχεδίου πόλεως, ο σχεδιασμός μιας επέκτασης στην περιφέρεια και στις κοινότητες, η χρηματοδότηση ως σύστημα όρων και προθεσμιών) έναντι του ανέφικτου και ατελούς άλλου, του διαφορετικού (εναλλακτικού, συλλογικού, ευέλικτου και, κυρίως, ανατάξιμου κατά βούληση).
[6] Στην πολιτική περιπέτεια του 1984 (George Orwell), του βιβλίου που προκάλεσε ποικίλες στοχαστικές επιδράσεις, το φασιστικό-απολυταρχικό καθεστώς εδραιώνεται με την υποταγή των ανθρώπων σε πολλαπλές τεχνικές χειραγώγισης μια εκ των οποίων είναι η «διπλή σκέψη». Η συμπεριφορά όπου ο/η εξουδετερωμένος/η άνθρωπος από τα πολιτικά-κοινωνικά χαρακτηριστικά του, παρακολουθεί και ανταποκρίνεται σε κάθε ορισμένη αλλαγή, κάθε ‘‘ιστορική διόρθωση’’ χωρίς κριτική επισκόπηση και αντίσταση.
[7] Paul Virillio : Φιλόσοφος, θεωρητικός της πολεοδομίας. Ιδιαίτερα γνωστός από τις ιδέες του για την εγκαθίδρυση της Τεχνολογίας σε σχέση με την ταχύτητα και την πολιτική δύναμη όπως εκφράζεται στην αρχιτεκτονική, τις τέχνες, την πόλη και την στρατιωτική ισχύ.
[8] Μανώλης Αναγνωστάκης : Ποιητής και στρατευμένος κριτικός της ζωής.
[9] Με την φράση ζωή, άνθρωποι ή άτομα σε συγκέντρωση προσδιορίζεται ο σύγχρονος τρόπος διοικητικής επιβολής, της θεαματικής κατεύθυνσης και του ελέγχου της ζωής στις πόλεις, η βιο-πολιτική των ενσωματωμένων τυπικών των σχέσεων, όπου παρά την εγκατάσταση ενός πυκνού, αναλυτικού και λεπτομερειακού προστατευτικού σώματος νομικής και θεσμικής οργάνωσής της υπό το γενικό υπόστρωμα της οικονομίας του καπιταλισμού, της ‘’ελεύθερης’’ αγοράς, αυτή η πυκνότητα κειμένων προστασίας εκτοπίζει κάθε απόπειρα δυνατής χρήσης της επειδή χρειάζεται πάντα μιά λαβυρινθώδη διαμεσολάβηση. Ταυτόχρονα και παράλληλα οι συνέργειες 1. της ηθελημένης στρατηγικής της εξουδετέρωσης κάθε ιδιαίτερου και ενεργού ρυθμιστικού στοιχείου και της καταστολής κάθε απόκλισης, κάθε τροπικότητας της συμπεριφοράς, 2. η εκπαιδευτική στρατηγική του θεάματος και των μέσων κατασκευής και μαζικής επιβολής γνώμης καθώς και 3. η κυριαρχία των πυρήνων της οικονομικής και πολιτικής ισχύος αποκλείουν, δεν επιβάλλουν άμεσα, φράζουν θεσμικά κάθε δυνατότητα συλλογικής αντίδρασης, ανακατεύθυνσης, ειδικού σχεδιασμού και ανάπτυξης αυτο-διευθυνόμενων κοινοτήτων ή πράξεων μετασχηματισμού δεσμεύοντας την ανθρώπινη ενεργητική και εύρωστη φύση στα τυπικά χωρικά και θεσμικά δεσμά της. Η ζωή σε συγκέντρωση ορίζεται από το περιεχόμενο του συστήματος προστασίας της αλλά και από την εσωτερίκευση ενός συστήματος λειτουργικών γενικών ‘’αληθειών’’, καθοδηγητικών αρχών της συμπεριφοράς της σκέψης και της πρακτικής.
[10] Γeρμανός γλωσσολόγος και συγγραφέας με σημαντικό έργο κριτικής επί της βίας της γλωσσικής υπερ-σημασιοδότησης. Συγγραφέας του βιβλίου PLASTIC WORDS– The tyranny of Modular Language όπου περιγράφει κριτικά τον μηχανισμό που οι λέξεις χάνουν το ειδικό και ουσιώδες νόημά τους καθώς βαθμιαία χρησιμοποιούνται για να ενισχύσουν ή αποδυναμώσουν αυθαίρετα ποικίλα νοήματα από πολιτικούς, πολεοδόμους, στελέχη εταιριών, καθηγητές/τριες, ομάδες ειδικών, δηλαδή, τεχνικών περιορισμένης ή διευρυμένης κοινωνικής ισχύος.
[11] Συλλογή κειμένων που εμβαθύνουν σε τρεις διαφορετικές αλλά αλληλένδετες όψεις της κριτικής θεωρίας για τον δημόσιο διάλογο- προβληματισμό για τον ριζικό μετασχηματισμό στις κοινωνικές συνθήκες της συλλογικής ζωής.
[12] Γαλλος καθηγητής 0ικονομικών και φιλόσοφος. Ο σημαντικότερος και δημοφιλέστερος θεωρητικός του συστήματος ιδεών που οριοθετούνται από τον τίτλο ΑποΑναπτυξη (DeGrowth) και την εκλαϊκευμένη διάσημη πρόταση : Ολιγαρκής Αφθονία. Πυλώνες της θεωρίας-πρότασής του είναι: 1.Τοπικοποίηση-ΑποΠαγκοσμιοποίηση, 2.Οικολογική Αναστροφή, Εξουδετερωση της παρασιτικής παραγωγής )διαφήμιση, εξοπλισμοί), 3.Μείωση ωρών εργασίας, εξάλειψη ανεργίας.
