Γιάννης Περπερίδης
Γαλλία, 2040. Ήρεμα και ωραία μία μέρα αγοράζεις ένα κινητό από το κατάστημα πηγαίνεις σπίτι σου, το ανοίγεις, πανέμορφο design, απίθανα χρώματα, τέλεια εφαρμοζόμενα ακουστικά, ακριβής αφή, όλα υπέροχα και ανταποκρινόμενα στο ποσό που έδωσες. Το ενεργοποιείς, δημιουργείς κωδικούς ασφαλείας, κατεβάζεις τις εφαρμογές που θες, συνδέεσαι στα social media σου και όλα μια χαρά. Πας να βγάλεις τις πρώτες σου selfie, βγαίνει έναν pop-up παράθυρο για terms of use and agreement. Κάποιοι τα διαβάζουν θεωρώ, κάποιοι όχι και επιλέγουν agree. Άλλωστε δεν μπορείς να κάνεις διαφορετικά αν θέλεις να χρησιμοποιήσεις την εκάστοτε λειτουργία. Συνεχίζεις, τραβάς τη selfie την ανεβάζεις στο Instagram και όλα καλά.
Μετά από λίγες μέρες κάτι γίνεται κάτω από το μπαλκόνι σου και πας να βγάλεις βίντεο έναν άνθρωπο που τον χτυπούν οι αστυνομικοί (χωρίς να ξέρεις τι έχει γίνει, απλώς να βγάλεις το βίντεο). Η αναγνώριση προσώπου που διαθέτει ως λειτουργία το κινητό, εντοπίζει τα πολλά χαρακτηριστικά της μορφής του αστυνομικού και το βίντεο δεν αποθηκεύεται ποτέ καθώς έχεις συμφωνήσει ως user, στα terms of use όπου αναφέρεται, πως δεν μπορείς να βιντεοσκοπήσεις ή να φωτογραφήσεις τίποτε που να συνδέεται με αστυνομική δράση. Αυτός ήταν ο νόμος που περάστηκε τον χειμώνα του 2020.
Από κει και πέρα οι πράξεις αυθαιρεσίας της αστυνομίας, που πριν το 2020 δημοσιοποιούνταν καθημερινώς και δημιουργούσαν την αντίδραση του λαού και την κριτική, έχουν εκλείψει και η αστυνομία γνωρίζει ότι μπορεί να καταστέλλει οποιαδήποτε πράξη θεωρεί άξια καταστολής χωρίς να διακινδυνεύει να δημιουργήσει αντιδράσεις στην άλλη άκρη της χώρας ή του κόσμου. Η κοινωνία δομείται πάνω σε αυτά τα στοιχεία και ενώ η αστυνομική αυθαιρεσία εντείνεται η χώρα φαίνεται πιο ασφαλείς από τους «παραβάτες». Η μεριά των «παραβατών» δεν βγαίνει ποτέ στη φόρα καθώς δεν επιτρέπεται να φανεί η οποιαδήποτε σκηνή καταδίωξης και σύλληψή τους. Όλα αυτά είναι λογικά και επιτρεπτά. Έγιναν λογικά και επιτρεπτά όταν το 2020 κανείς δεν αντέδρασε στο νομοσχέδιο που προτάθηκε και έτσι δόθηκε το πράσινο φως στη δημιουργία τεχνολογίας που από τον ίδιο της τον σχεδιασμό δεν επιτρέπει τη βιντεοσκόπηση της αστυνομικής αυθαιρεσίας.
Όπως μας το παρουσιάζει ο Αμερικανός φιλόσοφος Andrew Feenberg, ο «τεχνικός κώδικας» (technical code) που αποκρυσταλλώνει αυτό που θα λέγαμε «κοινωνικό φαντασιακό» στο εκάστοτε τεχνούργημα επηρεάζοντας με αυτό τον τρόπο τον ίδιο τον σχεδιασμό του, στην περίπτωση της Γαλλίας, γέννησε τεχνολογίες που μεροληπτούν υπέρ μίας κοινωνίας (technological bias) στην οποία η αστυνομική αυθαιρεσία και βία είναι επιτρεπτή και πρέπει να κρύβεται. Ο αγώνας (ή ο μη-αγώνας) που έγινε (ή δεν έγινε) τη στιγμή (2020) κατά την οποία μπορούσε να περάσει ή όχι το νομοσχέδιο και άρα ο συγκεκριμένος σχεδιασμός περνά στη λήθη και αναδύεται πλέον ένα τεχνολογικό ασυνείδητο μίας αστυνομοκρατούμενης κοινωνίας. Από αυτό το τεχνολογικό ασυνείδητο καταπιέζονται εκείνοι που αδικούνται από την τεχνολογική μεροληψία της κοινωνίας, εν προκειμένω, οι θεωρούμενοι ως παραβάτες και αποδέκτες της αστυνομικής αυθαιρεσίας.
Ωστόσο, οι άνθρωποι (που δεν αντέδρασαν τότε στο νομοσχέδιο) ζουν με αυτή την τεχνολογία, διαμορφώνουν τη ζωή τους με βάση αυτή, το τεχνολογικό ασυνείδητο παραμένει «ασυνείδητο» και οι συνέπειες θεωρούνται λογικές και ορθολογικές και έτσι η αστυνομοκρατούμενη κοινωνία παρουσιάζεται ως ορθολογική και αναγκαία καθώς αποτελεί την ισχύουσα κοινωνία.
Η τεχνολογία συνεχίζει να εξελίσσεται, το 2020 έχει ξεχαστεί και μαζί του το γεγονός ότι υπήρξε μία στιγμή κατά την οποία η τεχνολογία θα μπορούσε να έχει σχεδιαστεί αλλιώς. Έτσι, λοιπόν, στην κοινωνία όπως διαμορφώθηκε μετά από εκείνη την επιλογή του 2020 η τεχνολογία όπως υπάρχει φαντάζει ως ένα στάδιο στην εξελικτική της πορεία. Έφτασε σε αυτό το σημείο μετά από χρόνια εξέλιξης και μελέτης των επιστημόνων και δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς αφού είναι ορθολογική και κινείται με βάση τους νόμους της επιστήμης.
Ωστόσο ο Feenberg μιλά για εκείνο που ονομάζει «εκδημοκρατισμό της τεχνολογίας». Όταν έρχεσαι σε πρώτη επαφή με αυτό απορείς λέγοντας «αφού εγώ δεν έχω επιστημονικές και καταρτισμένες γνώσεις, πώς μπορώ να συμβάλλω στη διαμόρφωση της τεχνολογίας;» Ο Feenberg εναντιώνεται μέσω αυτού στην αυτονομία της τεχνολογικής εξέλιξης και την ουδετερότητα της τεχνολογίας που απορρέει από αυτή· και από την άλλη μεριά εναντιώνεται στη θεώρηση της τεχνολογίας απλώς ως μέσο, δηλαδή στο ότι η τεχνολογία στα χέρια των αστυνόμων έγινε μεροληπτική υπέρ της αστυνομοκρατούμενης κοινωνίας και αν αλλάξει χέρια θα γίνει υπέρ μίας άλλου είδους κοινωνίας. Ο Feenberg θεωρεί πως η τεχνολογία είναι καθαρά κοινωνική και η κατεύθυνση της εξέλιξής της εξαρτάται από την καθημερινότητα των ίδιων των χρηστών και από τις ιδέες και τις αξίες που διαπερνούν την εκάστοτε κοινωνία. Αυτά όμως σου φαντάζουν ουτοπικά και πολύ αισιόδοξα όντας στο εσωτερικό της χ κοινωνίας και του ασυνειδήτου που σε βυθίζει σε αυτήν.
Αν όμως ζεις, όπως εμείς, τον Νοέμβρη και Δεκέμβρη του 2020 αποκτάς ένα πολύ σημαντικό ερέθισμα για να συνεχίσεις να μελετάς τον Feenberg και να θες να τροποποιήσεις τη θεωρία του ώστε να βρεις κάτι στο παρόν σου. Η αστυνομοκρατούμενη κοινωνία του 2040 δεν θα επέλθει γιατί η τεχνολογία με εκείνον τον σχεδιασμό δεν θα δημιουργηθεί. Η τεχνολογία δεν θα κατευθυνθεί προς εκείνη την εξέλιξη διότι αυτό που αποκρυσταλλώνει ο τεχνικός κώδικας στα τεχνουργήματα μετά το 2020 δεν θα δημιουργήσει τεχνολογία που να μεροληπτεί προς μία τέτοιου είδους κοινωνία.
Όλο αυτό διότι ο γαλλικός λαός, ως υποκείμενο αντίδρασης, δεν άφησε να περαστεί το νομοσχέδιο που προέβλεπε την απαγόρευση βιντεοσκόπησης της αστυνομικής αυθαιρεσίας. Το κοινωνικό φαντασιακό της Γαλλίας του 2020 δεν ανταποκρίνεται με έναν τεχνικό κώδικα ο οποίος θα άφηνε να αναδυθούν τεχνουργήματα που θα το απαγόρευαν.
Ο λαός ξεχύθηκε στους δρόμους και αντέδρασε και έτσι η τεχνολογία θα υπακούσει την κοινωνική επιταγή.
Αυτό αποτελεί μία πτυχή, και μάλιστα πολύ σημαντική, αυτού που ο Feenberg ονομάζει εκδημοκρατισμό της τεχνολογίας. Δεν χρειάζεται να είμαστε επιστήμονες ή μηχανικοί για να έχουμε λόγο στην παραγόμενη τεχνολογία. Δεν πρέπει η τεχνολογία να αφεθεί σε μία πλασματική αυτονομία της, αλλά σε κάθε περίσταση είναι αναγκαίο να επεμβαίνουμε και να την ανακατευθύνουμε ανάλογα με τη ζωή μας, με τις ιδέες μας, με τα νοήματα μας. Ο λαός (οι χρήστες) αιτούνται, και η επιστήμη πραγματώνει. Έτσι λειτουργεί η τεχνολογική εξέλιξη και αυτό είναι ανάγκη να γνωστοποιηθεί. Η τεχνολογική εξέλιξη αποτελεί αγώνα μεταξύ των κυρίαρχων νοημάτων στο εσωτερικό του κοινωνικού μας φαντασιακού και αυτή τη στιγμή στη Γαλλία το κοινωνικό φαντασιακό δεν επιδέχεται ανάδυση περαιτέρω αστυνομική αυθαιρεσίας.
Διότι είναι μέσω της τεχνολογίας που μαθαίνουμε τι πραγματικά πράττουν τα όργανα τήρησης των νόμων που πλέον, μέσα στην ψευδαίσθησή τους ότι είναι υπεράνω νόμων, καταχρώνται κάθε τους φαινομενική εξουσία. Η Γαλλία όμως έδειξε ότι η εξουσία τους είναι όντως φαινομενική. Και δικαιώθηκε. Είναι μέσω της τεχνολογίας του βίντεο, της φωτογραφίας και του διαδικτύου που μάθαμε τι έγινε την 17η Νοεμβρίου στα Γιάννενα, στους συμφοιτητές και συντρόφους μας. Και είναι μέσω αυτών των τεχνολογιών και της διάδοσής τους σε μία ολόκληρη χώρα που αντιδρά και αποδοκιμάζει τέτοιες συμπεριφορές που θα επέλθει η δικαίωση.
Αυτό που έγινε στη Γαλλία ήταν πράγματι «εκδημοκρατισμός της τεχνολογίας» και έτσι πρέπει να γίνεται σε όλον τον κόσμο για κάθε τεχνούργημα. Ας κρατήσουμε, λοιπόν, αυτό για αρχή.
