Του Yavor Tarinski
Η ζωή στην πόλη, από τις απαρχές της, αφορούσε την ένωση ανθρώπων που δεν μοιράζονταν δεσμούς αίματος ή φατρίας. Το μόνο πράγμα που τους συνέδεε ήταν ο αστικός χώρος που δημιουργούσαν και οι τρόποι ζωής στους οποίους αυτός οδηγεί.
Εφόσον οι άνθρωποι αυτοί δεν τοποθετήθηκαν μέσα σε κάποια οικογενειακή δομή, έπρεπε να βρουν άλλους τρόπους για να περιορίσουν συλλογικά ο ένας τον άλλον, προκειμένου να γίνουν σεβαστά τα δικαιώματα του κάθε πολίτη. Σε πολλές περιπτώσεις, όπου την εξουσία ιδιοποιήθηκε μια ελίτ, αναπτύχθηκαν εξωτερικές μορφές περιορισμού -τέτοιες που αποσκοπούσαν στην προστασία, πρωτίστως, των προνομίων των ηγεμόνων. Έπειτα, υπήρξαν οι περιπτώσεις στις οποίες εφαρμόστηκε η άμεση δημοκρατία (τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό) -ένα λαμπρό παράδειγμα αποτελεί η Κομμούνα του Παρισιού- και όπου η εξουσία κατανεμήθηκε εξίσου μεταξύ των πολιτών. Εμφανίστηκε αυτό που ο Κορνήλιος Καστοριάδης αποκαλεί αυτοπεριορισμό -η συνδιαμόρφωση και αναθεώρηση των κοινωνικών ρυθμίσεων και κανόνων μέσω της λαϊκής λήψης αποφάσεων.
Υπό αυτήν την έννοια, ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί μια πόλη αποτελεί ένα βαθιά πολιτικό ζήτημα. Ο Henri Lefebvre είχε δίκιο να επισημάνει ότι:
«Ο χώρος δεν είναι ένα επιστημονικό αντικείμενο απομακρυσμένο από την ιδεολογία ή την πολιτική. Πάντα ήταν πολιτικός και στρατηγικός. […] Επειδή ο χώρος, που φαίνεται ομοιογενής, που εμφανίζεται ως σύνολο στην αντικειμενικότητά του, στην καθαρή του μορφή, όπως τον προσδιορίζουμε, είναι ένα κοινωνικό προϊόν». (1)
Δεν προκαλεί έκπληξη, λοιπόν, ότι στο πλαίσιο του σημερινού, ολοένα και πιο αυταρχικού, κόσμου, η ρύθμιση των πόλεών μας γίνεται αντιστοίχως καταπιεστική. Πιο εντυπωσιακή είναι η περίπτωση των ΗΠΑ, όπου η καταγωγή της αστυνομίας από τα σώματα που ήλεγχαν τους σκλάβους σε συνδυασμό με τον σύγχρονο στρατιωτικοποιημένο ουρμπανισμό, δημιούργησαν ένα τόσο διαχωριστικό και βίαιο περιβάλλον, που δεν αφήνει άλλη επιλογή στους ανθρώπους εκτός από το να επαναστατήσουν ή να πεθάνουν. Αλλά αυτή η τάση δεν περιορίζεται σε μία μόνο χώρα. Στην Ελλάδα, η σημερινή δεξιά κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας υπερψήφισε νομοσχέδιο απαγόρευσης όλων των συγκεντρώσεων -από τις πολιτικές διαδηλώσεις μέχρι οτιδήποτε περιλαμβάνει συναθροίσεις σε ανοιχτούς χώρους- που δεν έχουν άδεια από τις Αρχές.
Αυτό το μέτρο έρχεται ως συνέχεια της ανερχόμενης γραφειοκρατίας, που χαρακτηρίζει την κρατική διοίκηση και τον καπιταλισμό. Παρόμοια νομοσχέδια έχουν θεσπιστεί εδώ και καιρό στα δυτικά κράτη (2), και τώρα γίνονται πραγματικότητα στην περιφέρειά τους σε όλο τον κόσμο. Αυτή είναι η λογική της γραφειοκρατικής πόλης, όπου οι δημόσιοι χώροι βρίσκονται απολύτως αποσπασμένοι από το πραγματικό κοινό και χρησιμοποιούνται από τις κυβερνητικές ελίτ και τους πλούσιους.
Το νομοσχέδιο της ελληνικής κυβέρνησης είναι χαρακτηριστικό αυτής της γραφειοκρατικοποίησης: καθίσταται πλέον υποχρεωτικό να δίνεται άδεια για τις διαδηλώσεις και τις υπαίθριες συγκεντρώσεις, η συμμετοχή σε αυθόρμητες διαμαρτυρίες γίνεται ποινικό αδίκημα, τα χέρια της αστυνομίας «λύνονται» ώστε να διαλύει (ακόμη και με απόλυτη ισχύ) «μη εξουσιοδοτημένες» συγκεντρώσεις και απαιτείται από τους αρμόδιους να καταγράφονται οι «ατομικοί διοργανωτές» ως υπεύθυνοι για κάθε συγκέντρωση (και να τιμωρούνται για ενδεχόμενες ζημιές και συγκρούσεις). Για όσους αρνούνται αυτή τη νέα πραγματικότητα, το νέο νομοσχέδιο προβλέπει ποινές έως δύο χρόνια φυλάκισης.
Επιπλέον, το νομοσχέδιο σχεδιάζει την ίδρυση μίας ειδικής «Διεύθυνσης Πρόληψης της Βίας» (3) σε αυτή την κατάσταση εξαίρεσης -ενός θεσμού που φέρνει μνήμες ολοκληρωτικών εποχών.
Η κυβέρνηση και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, από την άλλη πλευρά, προωθούν το νομοσχέδιο ως μέσο διασφάλισης των «ατομικών δικαιωμάτων» των κατοίκων των πόλεων. Αυτό δεν είναι απλώς ένα τέχνασμα για την πόλωση της κοινωνίας -παρόλο που λειτουργεί και ως τέτοιο- αλλά η επιβεβαίωση του φιλελεύθερου ρεύματος της πολιτικής του αστικού χώρου, στην οποία η συλλογική δραστηριότητα και η εμπλοκή των πολιτών εμποδίζονται ενεργά και αντικαθίστανται από κατακερματισμένες καρικατούρες της «ειρηνικής» ζωής.
Παρόλο που το παραδοσιακό πολιτικό κίνημα στη χώρα αντιστέκεται στην εφαρμογή αυτής της κατάστασης εξαίρεσης (4), κανένα εναλλακτικό όραμα δεν κατάφερε να αναδυθεί μεταξύ των διαδηλωτών. Στο άλλο άκρο του πλανήτη, ωστόσο, πολλές φωνές από το κίνημα Black Lives Matter έχουν αρχίσει να προωθούν την ιδέα του κοινοτικού ελέγχου στην αστυνόμευση της αστικής ζωής. H Pan-African Community Action, που εδρεύει στην Ουάσινγκτον, προτείνει οι κοινότητες να χωριστούν σε συνοικίες, καθεμία από τις οποίες θα έχει την εξουσία να καθορίζει τον τρόπο διατήρησης της δημόσιας τάξης μέσω άμεσης ψήφου, δίνοντας στην κοινότητα την άμεση δύναμη να ψηφίσει την κατάργηση, την αναδιάρθρωση, τη μείωση μεγέθους ή την ανασυγκρότηση με άλλο τρόπο των [αστυνομικών] τμημάτων τους. (5)
Αυτό το αίτημα έρχεται να αναδημιουργήσει τον τρόπο λειτουργίας των πόλεών μας και να ενσωματώσει τη διαχείρισή τους στο σχέδιο της άμεσης δημοκρατίας, καθώς αμφισβητεί ριζικά το κύριο εργαλείο επιβολής της γραφειοκρατικής τάξης.
Όταν η αστυνομία -μια κλίκα με σημαντική εξουσία στην καθημερινή ζωή και με τα δικά της στενά συμφέροντα- αντικαθίσταται από ανακλητές πολιτοφυλακές -που βρίσκονται υπό την άμεση διαχείριση των συνελεύσεων γειτονιάς και των κοινοτικών συμβουλίων- τότε αρχίζουμε να μιλάμε για πραγματικό κοινωνικό αυτοπεριορισμό.
Το συνεχιζόμενο παγκόσμιο πρόβλημα της αστυνομικής βαρβαρότητας και ατιμωρησίας έρχεται να αναδείξει ένα βαθύτερο πολιτικό πρόβλημα. Όπως αναφέρει ο συγγραφέας Olúfẹ́mi O. Táíwò:
«Το βασικό πρόβλημα της αστυνόμευσης και της φυλάκισης είναι το ίδιο πρόβλημα που πλήττει ολόκληρο το πολιτικό μας σύστημα: η κατάχρηση από τις ελίτ. […] Δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε τους εκλεγμένους αντιπροσώπους και απλώς να ψηφίσουμε έναν τρόπο για να βγούμε από αυτό το πρόβλημα […]. Αντ’ αυτού, πρέπει να δώσουμε ξανά την εξουσία στον λαό -άμεσα». (6)
Υπό αυτήν την έννοια, το να αφήνουμε την εξουσία της λήψης αποφάσεων, σε οποιονδήποτε τομέα, στα χέρια των γραφειοκρατικών μηχανισμών ή των διευθυντικών τάξεων θέτει κυριολεκτικά σε κίνδυνο τη ζωή μας. Για να βάλουμε ένα τέρμα σε αυτή την κατάσταση απαιτείται μια μετατόπιση παραδείγματος από τα έθνη-κράτη και τις διεθνείς αγορές, προς τον ολιστικό εκδημοκρατισμό της καθημερινής μας ζωής και των πόλεων στις οποίες ζούμε.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Henri Lefebvre: Κριτική της καθημερινής ζωής (1977), σελ. 341
(2) https://en.wikipedia.org/wiki/Protest_permit & https://www.gov.uk/protests-and-marches-letting-the-police-know
(3) https://thepressproject.gr/pinikopiisi-tis-rizospastikopiisis-ton-politon-meso-tis-dimiourgias-diefthynsis-prolipsis-vias/
(4) https://thepressproject.gr/viei-katapatisi-tou-dikeomatos-sti-diadilosi/
(5) https://www.dissentmagazine.org/online_articles/power-over-the-police
(6) https://www.dissentmagazine.org/online_articles/power-over-the-police?fbclid=IwAR2C-r9cPHX0MXGmJM80T9vll6NoLKADhxp1gtCEB-F_ZrGLw0YE2xFQtV0
