Ιωσήφ Βιβιλάκης
Καθηγητής Τμήματος Θεατρικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών
Το Υπουργείο Παιδείας με ανακοίνωση επιβεβαίωσε στις 18 Ιουνίου την κατάργηση των καλλιτεχνικών μαθημάτων στο Λύκειο. Αμύνεται δε για την επιλογή του, λέγοντας ότι τα μαθήματα δεν είχαν συμμετοχή.
Όμως, είναι δυνατόν ένα μάθημα που υποτίθεται ότι είναι μη δημοφιλές να κόβεται; Aν γινόταν μια έρευνα που έλεγε ότι η φυσική ή τα μαθηματικά δεν είναι αρεστά στους μαθητές θα έπρεπε αυτά τα μαθήματα να καταργηθούν; Αλλά γιατί άραγε δεν παρακολουθούν πολλοί μαθητές τα καλλιτεχνικά μαθήματα; Μήπως γιατί δεν υπάρχουν οι κατάλληλοι διδάσκοντες, μουσικοί, εικαστικοί, θεατρολόγοι; Αλλά αυτό δεν λέγεται γιατί δεν συμφέρει. Πώς θα παρακολουθήσουν οι μαθητές κάτι που προσφέρεται μόνο στα χαρτιά και οι φιλόλογοι σαν δεύτερη ανάθεση δεν επιλέγουν;
Στην ίδια ανακοίνωση το Υπουργείο αναφέρει μόνο τη μουσική και τα εικαστικά, ενώ είναι γνωστό ότι το θέατρο διδασκόταν ως επιλογή στο Λύκειο εδώ και 22 χρόνια (το βιβλίο «Στοιχεία θεατρολογίας» γράφτηκε τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν είχαν ιδρυθεί τα πανεπιστημιακά Τμήματα Θεατρικών Σπουδών) ως ένα από τα τρία μαθήματα της Αισθητικής αγωγής. Και αυτή τη στιγμή από όσο γνωρίζω υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα μόνο 30 διορισμένοι καθηγητές στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Για μένα είναι προφανές ότι το θέατρο για την ηγεσία του υπουργείου παιδείας περιορίζεται σε διασκέδαση και κοσμικό γεγονός, μια φυγή από την καθημερινή ρουτίνα, παραβλέποντας το πλήθος των διαστάσεων που έχει και τις εφαρμογές του στη διδακτική πράξη, όλα τα οφέλη της θεατρικής παιδείας που είναι γνωστά στους ειδικούς.
Αναφέρω ενδεικτικά πώς συνοψίζει ο δάσκαλός μας Βάλτερ Πούχνερ αυτά τα οφέλη: «αυτοεκπλήρωση, εμπειρία και σεβασμός του άλλου, κοινωνικότητα, αυτοπεποίθηση, αυτοπαρουσίαση, επικοινωνία, κριτική σκέψη, οργάνωση του προφορικού λόγου, καλλιέργεια του συναισθηματικού κόσμου, φροντίδα για το σύνολο».
Στη χώρα που γεννήθηκε το θέατρο, στην εποχή μας που όλοι (επιστήμονες, γονείς, καθηγητές) πιστεύουν στην αξία του θεάτρου στην ατομική (διανοητική/ψυχική) και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών, δεν είναι δυνατόν να υπάρχει σαν μάθημα μόνο στις τέσσερις πρώτες τάξεις του Δημοτικού και στις επόμενες οκτώ τάξεις της σχολικής ζωής να είναι περιττό. Και όμως…
Ένα ακόμη που αποκρύπτεται στην ανακοίνωση του Υπουργείου είναι ότι κόπηκαν τα λεγόμενα project, οι ερευνητικές εργασίες της Α’ Λυκείου που απασχολούσαν καθηγητές της αισθητικής αγωγής. Και σε αυτό το σημείο σκέπτομαι περισσότερο το δημόσιο σχολείο ως άμεσα θιγόμενο (ας μου το επιτρέψουν οι καλοί μου φίλοι στα ιδιωτικά) γιατί στην ιδιωτική εκπαίδευση υπάρχει μια άλλη ευελιξία για να ενταχθούν καλλιτεχνικές δραστηριότητες στο σχολικό πρόγραμμα. Ή και να προσφερθούν ξεχωριστά με το αντίστοιχο κόστος.
Είναι προφανές ότι ανησυχεί η αμφισβήτηση, η αμφιβολία, η κριτική σκέψη σε κρίσεις, το παιχνίδι, η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης, η άσκηση στη διαφορετικότητα και ο σεβασμός του άλλου, η δημιουργικότητα σε καιρούς δύσκολους και η απελευθέρωση της φαντασίας που γεννάει η ενασχόληση με την τέχνη.
Και μάλιστα, όπως εδώ, στο σχολείο -όπου έχουμε μια συλλογική δημιουργική εμπειρία. Και μια ομοψυχία. Και θα πρόσθετα: ενοχλεί η υπαρξιακή διάσταση των μαθημάτων αισθητικής αγωγής, αφού εξοβελίζονται από τα σημερινά σχολεία τα οποία καταλήγουν να είναι εξεταστικά κέντρα, υπηρετώντας τη βαρεμάρα, τη μονομέρεια και τον ανταγωνισμό.
Ο σκοπός: μια θεσούλα για την επιβίωση σε μια έντρομη κοινωνία μοναξιάς.
Και είναι ακόμη προφανές ότι η ενασχόληση με την τέχνη θεωρείται κάτι περίεργο, κάτι ιδιαίτερο, κάτι που αφορά λίγους περιθωριακούς, που αν καίγονται τόσο πολύ ας πάνε στα καλλιτεχνικά σχολεία (σε όλη την Ελλάδα είναι επτά). Όμως, επαναλαμβάνω, ότι το θέμα δεν είναι η καλλιέργεια ορισμένων δεξιοτήτων ή η κατάρτιση κάποιων ταλαντούχων μαθητών. Η αισθητική παιδεία από τους ειδικούς καθηγητές στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι κάτι πολύ περισσότερο και βαθύτερο που αφορά συνολικά το ελληνικό σχολείο και είναι ανάγκη να προσφερθεί καθολικά στους μαθητές. Γιατί οι τέχνες είναι δικαίωμα των μαθητών. Όλων ανεξαιρέτως των μαθητών. Δεν επιτρέπεται να στερούνται στη διάρκεια των σπουδών τους το βίωμα του κάλλους αλλά και τη συγκλονιστική και μοναδική μαθησιακή εμπειρία που προσφέρουν οι τέχνες.
Tο αίτημα της επιστροφής της αισθητικής αγωγής στα σχολεία μας είναι ζεστό και δίκαιο. Και οι νέοι καθηγητές των μαθημάτων θεάτρου, εικαστικών και μουσικής οφείλουν να υπερασπιστούν την εργασία τους που απαξιώνεται.
Όσο ουτοπικό και να ακούγεται στους τεχνοκράτες, εμείς που εργαζόμαστε στον χώρο της καλλιτεχνικής παιδείας οφείλουμε να λέμε και να ξαναλέμε δυνατά, και όπως μπορούμε, ότι είναι ανάγκη να αυξηθούν οι ώρες των καλλιτεχνικών μαθημάτων στα σχολεία γιατί γνωρίζουμε πόσο απαραίτητα είναι η μουσική, το θέατρο, η ζωγραφική στην κοινωνικοποίηση των μαθητών και στην ψυχοπνευματική ισορροπημένη τους ανάπτυξη.