Πώς μπορεί ένα οικοδομικό τετράγωνο να αποτελέσει κοινότητα μέσα στον αστικό ιστό; Παρακάτω δημοσιεύουμε επιλεγμένα αποσπάσματα του βιβλίου του Ιορδάνη Στυλίδη «Ένα οικοδομικό τετράγωνο», καθώς και το σύνολο του βιβλίου διαθέσιμο σε ηλεκτρονική μορφή.
Ιορδάνης Στυλίδης
(αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, συγγραφέας και ακτιβιστής)
Το οικοδομικό τετράγωνο μοιάζει με ένα μικρό οχυρό. Δεν προστατεύει, ως κατασκευή και μηχανισμός πολιτισμού το ζωτικό και πολύτιμο που βρίσκεται στο εσωτερικό του, ούτε, βέβαια, ό,τι περιέχεται στην περίμετρό του που διαμορφώνεται, με ελάχιστες εξαιρέσεις, από τα τυπικά κτίρια-πολυκατοικίες ‘’…όπως τα ξέρουμε…’’. Στα κτίρια αυτά, που οριοθετούν την περίμετρό του, βρίσκονται τα τελευταία ‘’οχυρά’’ της προσωπικής, ιδιοκτησιακής και πολιτικής ‘’ανεξαρτησίας’’. Εκεί, μπορεί να εισέλθει παρανόμως ένας παράνομος και νομίμως (με εισαγγελική άδεια -εκφράζοντας και εφαρμόζοντας, συνήθως, τη βία του κράτους- ένας υπάλληλος-αστυνομικός. Στο εσωτερικό του οικοδομικού τετραγώνου υπάρχει ο ενιαίος ‘’ακάλυπτος’’, μη δομημένος δηλαδή, χώρος-επιφάνεια (συνήθως ανισο-επίπεδος) των κοινών και μεριστών ιδιοκτησιών που δύναται (θα επιχειρηθεί να αποδειχτεί…) να μεταβληθεί σε πεδίο συλλογικότητας, κοινής πολιτικής δράσης, στοχαστικής και τεχνικής βούλησης και απόλαυσης. Δείκτης και απόδειξη της ενεργητικότητας και της διανοητικής σαφήνειας της βουλής και της θέλησης των χειριστών του (…των κατοίκων, δηλαδή, στα περιβάλλοντα κτίρια, κυρίως των μονίμων κατοίκων αλλά και των πρόσκαιρων που συχνά μεταβάλλονται σε μονίμους, χωρίς ιδιοκτησία… εκεί, στο ειδικό οικοδομικό τετράγωνο…). Καθρέφτης των πεποιθήσεών τους για την ιδεώδη και ζωηρή, την εύρωστη ζωή.
Υπάρχει, λοιπόν, μία χωρική διευθέτηση, αυτό το δείγμα της σύγχρονης αστικής μονάδας (το οικοδομικό τετράγωνο) που μοιάζει μεν με το οχυρό του παρελθόντος αλλά είναι διάτρητο και απροσπέλαστο ταυτόχρονα σε διαφορετικά χωρικά και θεσμικά του σημεία.
Αυτή η αστική ψηφίδα μορφοποιήθηκε οριστικά -ιστορικά- και τακτοποιήθηκε ακριβώς στην διάρκεια του εικοστού αιώνα υποταγμένη στην εφεύρεση, την παραγωγή και την επιβολή του αυτοκινούμενου οχήματος· συμβόλου -εντέλει- ενός καινοφανούς αξιακού συστήματος ταιριασμένου στο οικονομικό υπόβαθρο της διαρθωμένης αγοράς προϊόντων και σχέσεων αλλά και της συνοδού με αυτό ιδέας για την ατομική ελευθερία και τον επιβεβλημένο θεαματικά ιδεώδη μαζικό τρόπο ζωής-κατανάλωσης-ανάλωσης σε συγκέντρωση.
[…] Ουσιαστικά, με αφορμή το παράδειγμα του αυτοκινήτου, ως κυρίαρχου συντελεστή του σχεδιασμού και της πραγματοποίησης, της ενίσχυσης και της επέκτασης του σύγχρονου συγκεντρωτικού αστικού μετασχηματισμού που υπερισχύει και συνθλίβει κάθε άλλη ευρηματική, μονομερή ή συνεργατική, στρατηγική επίλυσης μιας αστικής ανάγκης, ο σχεδιασμός των σύγχρονων πόλεων προήλθε από την ανάγκη συσσώρευσης γενικών και ειδικών (άμεσων και έμμεσων) φόρων, βίαιης, ανορθολογικής και άδικης μεταφοράς, δηλαδή, ποσοστού του παραγομένου πλούτου, προς στο κράτος.
Όπως με το παράδειγμα του αυτοκινήτου, έτσι και με κάθε άλλη ειδική και γενική στρατηγική ελέγχου της παραγωγής πλούτου, εγκαθίσταται και επιβάλλεται ειδική νέα νομολογία με στόχο τη δυναμική μεταφορά του παραγόμενου πλούτου από τους απομονωμένους πολίτες-ιδιώτες-άτομα σε συγκέντρωση, στο κράτος, χωρίς, βέβαια, να ανταποδίδεται εις ίσον, να μετασχηματίζεται, δηλαδή, σε επένδυση στις ειδικές και γενικές, τοπικές και υπερ-τοπικές, χωρικά και χρονικά εξειδικευμένες κοινωνικές ανάγκες. Μετά την επιβολή και την επικράτηση κάθε μοντέλου χειραγώγισης, ακολουθούν οι θεαματικές δεσμεύσεις της σκέψης. Η εμπέδωση, δηλαδή, του πρωτεύοντος κρατικού ιδεολογήματος και η μεταμόρφωσή του σε επιθυμία.*2
Η ισχυρή, δηλαδή, ενίσχυσή του από τις τελετές-μορφές των δημόσιων συζητήσεων-φραγής*3 όπου, εκεί, ορίζεται ο βεβαιωτικός πυρήνας της και η καθολική σημασία της ενάντια στις υπόλοιπες επίκαιρες και κάθε επομένη άλλη δυνατή στοχαστική επιλογή εναλλακτικού σχεδιασμού. Για την ιδεώδη -κρατικά εκπορευόμενη από ειδικούς τεχνικούς- συσχέτιση και οργάνωση του συντελεστών του αστικού χώρου σε αναμονή μιας τακτοποίησης, για τον ιδεολογικό ή τεχνικό προσανατολισμό αυτών των δυνατοτήτων (…για τις δυνατές και τις αδύνατες διελεύσεις, για τα ύψη, για τους εξώστες, για τα δώματα…), για όλες, δηλαδή, εκείνες τις μεταβλητές που υποτίθεται πως μπορούν ‘’ελεύθερα’’, μετά από την δημόσια ‘’διαβούλευση’’, να ενεργοποιηθούν ή να τροποποιηθούν, κατ’επιλογή και κρίση των δρώντων υποκειμένων, ώστε να απελευθερώσουν ενεργητικά, να υποστηρίξουν ακριβώς την ιδεώδη κοινή ζωή των πληθυσμών, τη συλλογική ζωή αντί της ζωής σε συγκέντρωση.
Αλλιώς, χωρίς να επιβληθεί ό,τι επιβλήθηκε και επιβάλλεται συνεχώς, θα υπήρχαν, ίσως, και πάλι, οι τυπικές ιπποδάμιες ή άλλες, διαφορετικές και ευέλικτες, ανά φυσική θέση εγκατάστασης άστεως, οργανικές χαράξεις και πολεοδομικές διευθετήσεις μόνο που οι ‘’δρόμοι’’ και τα αλλεπάλληλα διασπαρμένα κενά αστικά υπόλοιπα θα πληρώνονταν πλέον με δενδροφυτευμένους πεζοδρόμους, κήπους και κάθετες καλλιέργειες, δημόσιους χώρους συνάντησης και συγκέντρωσης των κατοίκων-πολιτών. Με ήπια και διαμπερή δίκτυα άμεσης μετακίνησης (πεζή) και συμμετοχής των ενοίκων ενός οικοδομικού τετραγώνου στις δραστηριότητες και τη ζωή άλλων πλησιέστερων (πεζή) ή απομακρυσμένων (με ποδήλατα) σε στιγμές γιορτών, συνελεύσεων και ποικίλων ειδικών συγκεντρώσεων.
Η διείσδυση του ‘’φυσικού’’ αλλά και το ισοζύγιό του με το ανθρωπογενές περιβάλλον θα προσέγγιζε ένα ιδεώδη βαθμό, κάθε φορά διαφορετικό, στην πρόοδο του χρόνου και του ειδικού τοπικού πολιτισμού. Θα μπορούσε, έτσι, να σχεδιαστεί, να διεκδικηθεί, και να πραγματοποιηθεί συλλογικά, χωρίς τη θεσμική επιβολή ενός δυνατού μοναδικού και ενιαία εφαρμοσμένου μοντέλου, υποταγμένου στις στρατηγικές της επέκτασης μιάς και πολλαπλών, συγκερασμένων ή ανταγωνιστικών τάξεων και σχέσεων εξουσίας.
Σε μια τέτοια γενική αναδιάταξη και έκρηξη ποικιλιών διευθέτησης οι φαρδύτερες ‘’αρτηρίες’’-λεωφόροι ‘’…όπως τις ξέρουμε…’’ θα περιέχουν εντονότερη ή πυκνή φύτευση και επιδαπέδιες στρώσεις-διαμορφώσεις ως οι κύριοι αγωγοί-δίκτυα της ‘’βαρύτερης’’ κυκλοφορίας αποκλειστικά δημόσιων μέσων συγκοινωνίας (τα ηλεκτροκίνητα ή υβριδικά ηλιακά τράμ και τα ειδικά οχήματα δημόσιας εξυπηρέτησης). Ο ήχος των πόλεων θα αναβλύζει ως σύνθεση από τις ανθρώπινες φωνές, τις συνομιλίες, τα θροϊσματα των δένδρων, τις μουσικές των κοινών γιορτών και, ίσως, συχνά, το ηχητικό σήμα προειδοποίησης των αθόρυβων πια επίγειων μέσων μαζικής μετακίνησης σταθερής τροχιάς (των τράμ…!)
[…] Στην εποχή της μηχανής, της τεχνολογίας και των εφαρμοσμένων επιστημών που υποστήριξαν, απελευθέρωσαν και επιτάχυναν τη δυναμική παραγωγή τους, αναγνωρίζουμε πλέον τους οικισμούς-διέλευσης, τους οικισμούς της αυτοκινούμενης αναγνώρισης*5 (πόλεις-εκτάσεις του 20ου αιώνα).
[…] Σε όλες και σε κάθε ειδική περίπτωση μπορούμε να αναγνωρίσουμε τη σχέση της δυναμικής μεταφοράς πλούτου (θεσμική και εθιμική) που ενώ δεν αναφέρεται, δεν επιδεικνύεται ως κυρίαρχη στις μελέτες της γέννησης, της ζωής και της εξέλιξης των οικιστικών συνόλων χρειάζεται να αποκαλυφθεί, να οριστεί και να ειδωθεί ως τέτοια, ουσιώδης και καθοδηγητική διαδικασία, σε αυτή την υπόθεση, ώστε να ολοκληρωθεί το ειδικό σκεπτικό της.
Στην πόλη-οχυρό ο πλούτος ανήκε και περιείχετο στα όριά της (είτε τα τείχη είτε το ανάκτορο/πύργο-ναό) ελεγχόμενος ιεραρχικά και βίαια, αρπαγμένος. Ανήκε δηλαδή εις ολόκληρον είτε σε έναν ηγεμόνα είτε σε μία ελίτ/κάστα ηγεμόνων-στρατιωτικών και αποτελείτο από το σύνολο των υλικών και διανοητικών αγαθών επιβίωσης αλλά και των κατασκευών και των τεχνημάτων, των πρόσθετων, δηλαδή, προϊόντων της εργασίας (ειδικά κτίρια θεσμικών λειτουργιών), σχέσεις και μορφές επιβολής ενός νοήματος (κείμενα, θεαματικές εκδηλώσεις, αντικείμενα της καθημερινής ζωής, αντικείμενα των τελετών) που όριζαν και επέβαλαν την συμβολική ταυτότητα της πόλης ως το κυρίαρχο στρατήγημα της ιδεολογικής επιβολής επί των κατοίκων-υπηκόων-δουλοπαροίκων της ιδέας του ιδεοληπτικά μεριστού τόπου-χώρου (‘’δικό μας’’, ‘’είμαστε’’). Ταυτόχρονα, το υπόλοιπο φυσικό περιβάλλον, το διαχωρισμένο ανερμήνευτο ‘’άλλο’’, οι καλλιέργειες, η γεωμορφολογία, η πανίδα και η χλωρίδα, οι εκδηλώσεις και η κατανόηση της φυσικής μηχανικής και των ειδικών εκφράσεων της φύσης, οι συσχετισμοί, οι διαπιδύσεις και οι ισορροπίες του φυσικού ‘’άλλου’’ με το περίκλειστο οχυρό, ο υπόλοιπος, δηλαδή, πλούτος των φυσικών γεγονότων, ως σχέσεων σύνδεσης και επιρροής επί της συνείδησης του ανθρώπου ήταν αποκλεισμένα ή συμβολικά και λειτουργικά νοηματικά ανερμήνευτα, άρα απροσέγγιστα πεδία ενδιαφέροντος της συνείδησης.
Στις σύγχρονες αστικές υπερ-συγκεντρώσεις (υπερ-πόλεις)*7 από τον εικοστό αιώνα έως σήμερα, αυτές οι διπολικές ενιαίες και ομοιογενείς ερμηνευτικές διατάξεις πολιτισμικού-χωρικού, που έχουν ενσωματωμένα νέα πρόσθετα ζωτικά χαρακτηριστικά τεχνολογίας-οικονομίας, ανθρωπολογίας και γενικού πολιτικού-πολιτισμικού παραδείγματος, έχουν εξαλειφθεί καθώς στα οικοδομικά τετράγωνα (τα αντίστοιχα των μικρών οικισμών/χωριών ή των πόλεων) περιέχεται ένα ανομοιογενές, πολιτισμικά άτακτο, μείγμα κατοίκων. Φορέων, αντίστοιχα, ενός μείγματος ανισομερών πολιτισμικών δυνατοτήτων που αν και μπορούν να συγκροτήσουν διακριτές χωρικές και δυναμικές πολιτικές ταυτότητες με ειδικά οικονομικά χαρακτηριστικά δεν μπορούν να ενοποιηθούν σημειακά (δεν υπάρχουν τέτοιες παραδειγματικές ενδείξεις ή κάποιο είδος δημόσιας επαρκούς εκπαίδευσης) είτε πολιτικά είτε οικονομικά.
[…] Εξέχουσα, βέβαια, σύγχρονη πρακτική είναι αυτή της χωροθέτησης ισχυρά φυλασσόμενων οικιστικών θυλάκων (gated ‘’communities’’) που περιέχουν είτε κατοίκους υψηλών εισοδημάτων, είτε επιχειρηματικά κέντρα παραγωγής και έρευνας, είτε στρατιωτικές και βιομηχανικές διοικήσεις (στρατιωτικά αεροδρόμια, silicon valley), αλλά θεσμικά αδύναμους να συνευρεθούν πολιτικά παρά μόνον υπό το καθεστώς της οικονομικής ή διοικητικής τους ταυτότητας. Η χωρο-μορφολογία αυτών των κοινοτήτων-οικισμών αποτελείται από περίκλειστους πυρήνες εκατέρωθεν ή στο άκρο μίας οδού κυκλοφορίας που συνήθως ενώνει δύο αστικά ισχυρά κέντρα (π.χ. ένα εμπορικό με ένα διοικητικό, ένα βιομηχανικό με ένα οικιστικό).
Η ΥΠΟΘΕΣΗ – Κεφάλαιο β’
Η υπόθεση αυτού του δοκιμίου, η περιγραφή, δηλαδή, μιας μεθόδου για την πρακτική εκδίπλωση της θεωρίας στην πραγματικότητα, είναι, ταυτόχρονα, η διερεύνηση ενός πολιτισμικού-οικονομικού ενδεχομένου, της δυνατότητας, δηλαδή, να βρεθούν ειδικές τεχνικές οικονομικής-πολιτισμικής σύντηξης ώστε να παραχθούν πολιτικές-οργανωτικές κυψέλες με βάση τη χωρική μορφή του οικοδομικού τετραγώνου και των εκτεταμένων δυνατών συνδεσμολογιών του. Η διερεύνηση του ενδεχόμενου, δηλαδή, να συσταθεί μία πολιτική, οικονομική και οικολογική οντότητα, ένας δείκτης μιας ευτοπικής συνθήκης συλλογικότητας και κοινών πρακτικών για τη ζωή σε δυναμική συνεχή αλλαγή, εσωτερικά θεσμισμένη, αυτο-ελεγχόμενη.
Έργαλεία και ζωτικές παράμετροι της υπόθεσης είναι:
• η συστατική οικονομική ιδιότητα του συγχρόνου παγκοσμιοποιημένου θεαματικού-εμπορευματικού καπιταλιστικού οικονομικού συστήματος, το χρήμα.
• η συστατική πολιτική ιδιότητα της άμεσης συνέλευσης που ασκεί ευθεία εποπτεία, έλεγχο και διοίκηση στο άμεσο περιβάλλον των συμβάντων που προκαλεί και διαχειρίζεται, και, τέλος,
• η συστατική οικολογική ιδιότητα-σχέση της μετατροπής μιάς ή περισσοτέρων μονάδων του αστικού φαινόμενου σε ενεργειακά και διατροφικά αυτόνομη/ες από τη συμβατική και σύγχρονη τυπολογία ενεργειακής και διατροφικής εξάρτησης πληθυσμών σε συγκέντρωση.
Επιπροσθέτως, η χωρική και πολιτισμική ιδιαιτερότητα της υπόθεσης είναι η επιλογή της κλίμακας της μονάδας, το μέγεθος ενός οικοδομικού τετραγώνου. Δεν είναι η πόλη, ούτε η αστική ενότητα-διαμέρισμα, ούτε ο σύλλογος (εθνικός, διοικητικός, εργασιακός, γεωγραφικός) που περιέχει μέλη διασπαρμένα στο εμβαδόν, στην ποικίλη ανθρωπο-γεωγραφία της πόλης. Δεν είναι, επίσης, η πολυ-συλλεκτική πολιτική μορφή (κόμμα, ομάδα, ένωση) που απλώνεται στο εμβαδό μιας διοικητικής γεωγραφίας.
Για την υπόθεση που θα υποστηρίξω παρακάτω, το οικοδομικό τετράγωνο είναι ένα ‘’οποιοδήποτε’’*8 οικοδομικό τετράγωνο με την δική του ειδική σύνθεση και ποικιλία κατοίκων που, όπως αντιστοιχεί στο ειδικό πολιτισμικό παράδειγμα (Έλλάδα, 2012-13, η μεγαλύτερη και επικινδυνότερη οικονομική κρίση και ύφεση από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο) περιέχει ένα μείγμα μορφών κατοίκησης και οικογένειας (πλήρεις τυπικές, μονο-γονεϊκές, πολυμελείς). Ακόμη περισσότερο, περιέχει μεμονωμένα ατόμα, ατόμα διαφορετικών εθνικοτήτων, ατόμα διαφορετικής εκπαιδευτικής, πνευματικής και κοινωνικής-πολιτικής μόρφωσης και στάσης.
Η υπόθεση περιέχει την ιδέα της μετατροπής αυτής της αστικής ψηφίδας σε γειτονιά, σε κοινό παρόντων ενεργών προσωπικοτήτων, σε κοινότητα, δηλαδή, αποφασιστικών και μεριστών ακριβώς επιθυμιών και πράξεων ‘’…όπως μπορούμε να την θυμηθούμε …να την επιδιώξουμε…’’, ενσωματώνωντας και ελέγχοντας κάθε γεννημένη και γυμνασμένη ποικιλία ειδικών ανθρωπιστικών, πολιτισμικών και τεχνολογικών χαρακτηριστικών, ενσωματώνοντας και ελέγχοντας τις θεωρητικές υποθέσεις αλλά και τις πραγματοποιημένες κατακτήσεις της ιστορίας.
Την πρακτικη και την άσκηση της αλληλεγγύης, τη συμμετοχή, τις άτυπες και θεσμικές συνελεύσεις (καφενεία, ανοικτές και δημόσιες συζητήσεις, τακτικές και έκτακτες συγκεντρώσεις), τη διαμπερότητα των σχέσεων, των ανοικτών πλεγμάτων πληροφορίας ‘’…άκουσα αυτό, μου είπε, ρώτησα, βοήθησα, ζήτησα…’’. Την υπόθεση, επιπροσθέτως, της μετατροπής της σε οικονομική-πολιτική μονάδα με αυτόνομα και αυτο-διευθυνόμενα συλλογικά λειτουργικά χαρακτηριστικά, σε εκπαιδευτική-τεχνολογική μονάδα με πολυ-λειτουργικές, διακλαδωμένες και ψηφιακές ιδιότητες και πλήρεις συλλογικές πρακτικές, σε συμπαγές οικολογικό σύστημα, ενεργειακά ολοκληρωμένο, συνεχές και συνεκτικό, αυτοδύναμο.
Ας ξεκινήσω λοιπόν την περιγραφή αναφέροντας τις απαραίτητες τεχνικές-αισθητικές λεπτομέρειες…
Η ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ – Κεφάλαιο γ’
Ένα τυπικό οικοδομικό τετράγωνο (…ποτέ δεν είναι τετράγωνο…!) περιέχει είκοσι (20) τουλάχιστον διακριτά και αυτόνομα κτίρια διαμερισμάτων ή χώρων γραφείων. Με μέσο αριθμό ορόφων τους πέντε (5) και μέσο αριθμό διαμερισμάτων/όροφο τα τέσσερα (4).
Αν θεωρήσουμε πως σε κάθε διαμέρισμα μένει κατά μέσο όρο μία οικογένεια με ένα παιδί, δηλαδή τρία άτομα τότε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ως υπόθεση πως ένα τέτοιο οικοδομικό τετράγωνο αποτελεί το υλικό υπόβαθρο της ζωής 1.200 ατόμων που μπορούν, και είναι δυνάμει, πολίτες και οικονομικές οντότητες ταυτόχρονα ‘’…όπως τα ξέρουμε…’’. Μέχρι τώρα, η οργανωτική ιδέα για την κοινή ζωή, την ασφάλεια και την διατήρηση αυτού του πολιτισμικού κεκτημένου στηριζόταν και υποστηριζόταν θεαματικά -όχι ουσιαστικά- από το συγκεντρωτικό κράτος και τις θεσμικές τυπικές νομολογίες που προστατεύονταν και ελέγχονταν άμεσα από ένα σώμα ειδικευμένων υπαλλήλων (αστυνομικοί) και ένα θεσμό ορισμών και τελετών (δικαιοσύνη) για κάθε ειδική περίπτωση πράξεων ορισμένων ακριβώς ως επικίνδυνων ή επισφαλών για την ζωή σε συγκέντρωση (όχι την κοινή ζωή).
Η ζωή σε συγκέντρωση μπορεί να οριστεί ως εκείνη η συνθήκη όπου άτομα (σε έκπτωση από την ιδιότητα του πολίτη) κατοικούν ένα οικοδομικό τετράγωνο πυκνά, ένα ορισμένο αστικό εμβαδόν, με έναν τυχαίο τρόπο χωρίς να έχουν αποδεχτεί και να είναι εκπαιδευμένα να υπερασπιστούν το πλήρες ιστορικό απόκτημα της συλλογικής ζωής, της πειθαρχίας, των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων τους.
Σε ένα τέτοιο αστικό μόρφωμα κάθε άτομο, εφόσον δύναται, μπορεί να επιβάλλει τη θέλησή του είτε επί του χώρου, είτε επί των δικαιωμάτων άλλων ατόμων, χωρίς να ενδιαφέρεται ο θεσμικός κρατικός μηχανισμός να διαμεσολαβήσει στον καίριο έλεγχό του, την άρση, δηλαδή, του αποτελέσματος της πράξης του και την επαναφορά της προηγούμενης ενιαίας μεριστής κοινής συνθήκης. Τέτοιου είδους επιβολή μπορεί να είναι: η κατάληψη ιδιωτικού χώρου ή κοινόχρηστου, οι φωνές και οι θόρυβοι (μηχανές, κατασκευές), η στάθμευση οχημάτων, οι δομικές επεμβάσεις σε κοινόχρηστους χώρους, οι απειλές, οι επιθέσεις.
Συνήθως, σε τέτοιες περιπτώσεις επίδειξης δύναμης και άσκηση βίας δεν διεγείρεται, ηθικά και αμυντικά ο πληθυσμός της αστικής μονάδας (‘’…καθένας ‘’καθαρίζει’’ μόνος του…’’) ούτε ενεργοποιείται ο κρατικός εντεταλμένος μηχανισμός ασφάλειας (αστυνομία) επειδή τα επεισόδια θεωρούνται ελάσσονα (δεν κινδυνεύει άμεσα η ζωή και η ακεραιότητα ανθρώπου (‘’…κι αν κινδυνεύει, είναι ήδη αργά…’’)
Αυτά τα επεισόδια απαιτούν σύνθετη γραφειοκρατική αντιμετώπιση (δεν επιλύονται οριστικά, δραστικά, στο σημείο), είναι πολυάριθμα (δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν σε διαφορετικό χρόνο ως καταγραφές σε ένα δυναμικό αρχείο γεγονότων, ‘‘…δεν επαρκούν οι υπάλληλοι’’). Έτσι, εκεί, σε κάθε αστική ψηφίδα που υποδέχεται τη ζωή σε συγκέντρωση αναπτύσσεται ο μεγάλος αριθμός των καθημερινών γεγονότων αντιπαράθεσης και καταστρατήγησης των απλών κανόνων της κοινής ζωής, επιβάλλεται η ιδέα του δυνατότερου όντος. Έπιταχύνεται το φαινόμενο της συσσώρευσης καθημερινών μυριοστών πράξεων βίας που, ουσιαστικά, συγκροτούν το σύγχρονο πεδίο εγκατάστασης του φασισμού. Συνεπιφέροντας, δυναμώνοντας την ιδιότροπη ισχύ του ιστορικού ολικά επιβεβλημένου στην ευρωπαϊκή ήπειρο του νεο-φασισμού.
Στο ίδιο, οποιοδήποτε, οικοδομικό τετράγωνο μπορούμε επίσης να συμφωνήσουμε πως επιταχύνεται, η κατάρρευση του τυπικού οικονομικού μοντέλου συμπεριφοράς εξαιτίας της κατάστασης της ζωής σε συγκέντρωση. Κάθε μονάδα (οικογένεια, άτομο, ζευγάρι) επαναλαμβάνει κύκλους ενεργειών και συμπεριφορών (διατροφή, κοινές συνευρέσεις και τελετές) που εξωθούν την ενεργειακή κατανάλωση στα άκρα κάθε υπολογισμένης συμπεριφοράς.
Η παρασκευή του φαγητού, η επιδίωξη και η επίτευξη θερμικής άνεσης, η ασύντακτη αγορά υλικών τεχνολογίας, ένδυσης και διατροφής γίνεται κατά μόνας και όχι μαζικά, χονδρικά, ώστε το κόστος να συσχετίζεται, να ορίζεται και να επιβάλλεται ως ειδικό και συμφωνημένο ποσοστό της τιμής κατασκευής ή παραγωγής και η ποιότητα να ελέγχεται ενδελεχώς. Όλες και κάθε προδιαγραφή οικονομίας, ορισμένης ως φυσικής οικονομίας, όχι ως ασύντακτης και αντανακλαστικής ιδιότητας μεμονομένων ατόμων στη συνθήκη της ακατανόητης ‘’ελεύθερης’’ αγοράς, αδυνατούν να αποδώσουν το ζωτικό και ουσιώδες περιεχόμενό τους και την κυριολεκτική κοινωνική μεταμορφωτική δυναμική τους.
Με τον ίδιο τρόπο, κάθε νέα τεχνολογική εφαρμογή που συνεισφέρει στην δραστική αύξηση της ποιότητας του επίπεδου ζωής όλων των μετόχων της αστικής κυψέλης (του οικοδομικού τετραγώνου), ένα οικοδομικό τετράγωνο κάθε πολιτισμική δυνατότητα, κάθε χωρική ευέλικτη αναδιάταξη του κοινού χώρου είναι αδύνατον να εφαρμοστεί και, βέβαια, να χρηματοδοτηθεί. Επιπροσθέτως, κάθε χρηματοπιστωτική δυνατότητα, κάθε πολιτική δυνατότητα, κάθε χωροταξική δυνατότητα παραμένει εξουδετερωμένη εξαιτίας αυτού του μοντέλου ζωής σε συγκέντρωση. Η διερεύνηση, η επιλογή, η απόφαση, τεχνική και πολιτική, η εφαρμογή, ο έλεγχος, τεχνικός και πολιτικός, και η χρηματοδότηση κάθε συλλογικού βήματος εξουδετερώνεται ως πολιτισμικό συστατικό της ενεργού δυνατότητας και της επιτυχημένης εφαρμογής της εξαιτίας της διαμεσολάβησης, της πολιτικής εγκατάστασης ενός κέντρου απόφασης πολιτικά απροσδιόριστου και γραφειοκρατικά προστατευμένου, απροσέγγιστου, ανάμεσα στους υφιστάμενους εξουδετερωμένους πολίτες και του κράτους. Του δυνατού, όπως θα έπρεπε, και υπόχρεου χορηγού, ελεγκτή, προστάτη και διαθέτη των συνθηκών της ιδεώδους ζωής.
Η υπόθεση, λοιπόν, που προτείνεται είναι η εξής:
Πώς θα ήταν δυνατόν να δημιουργηθεί ένα θύλακας, ένα χωρικό-πολιτικό δυνατό εφεύρημα μικρής κλίμακας σε συσχέτιση και συντονισμό με όμοιά του (ένα οικοδομικό τετράγωνο συντονισμένο ανά πάσα στιγμή και ανά δράση με τα χωρικά συγγενή του…), που να περικλείει όλα και κάθε ξεχωριστό συστατικό της κοινωνικής-πολιτικής-τεχνολογικής οργάνωσης ‘’…όπως την ξέρουμε…εδώ, στον χρόνο μας’’ ώστε να καλύψει κάθε λειτουργικό κενό που δημιούργησε και επιβάλλει πλέον, ως επιλογή και εφαρμογή της βιο-πολιτικής, το ιεραρχικό συγκεντρωτικό κράτος, εγκαταλείποντας, διαφεύγοντας από ή χρησιμοποιώντας τις ουσιαστικές αλλά ανενεργές πολιτικές και διοικητικές του υποχρεώσεις ως τακτικές και μέσα άσκησης και κατοχής της εξουσίας;
Μπορεί να δημιουργηθεί αυτός ο θύλακας ώστε να μετατραπεί μία και κάθε αστική ψηφίδα από περιοχή ζωής σε συγκέντρωση σε περιοχή λειτουργικού φυσικού συντονισμού με την τεχνολογία, την οικολογία και την κοινή δράση;
Μπορεί να εξαπολυθεί εντός του, να μοιραστεί, να διαχυθεί ραγδαία, η ουσιώδης και μεριστή πνευματική εξύψωση κάθε μετόχου ώστε να υποκατασταθούν πλήρως οι εξουδετερωμένες λειτουργίες του κράτους δημιουργωντας την, ήδη, προ πολλού, στοχαστικά διαπιστωμένη ιδεώδη πολιτική συνθήκη της πολιτικής οργάνωσης σε ομοσπονδίες και συν-ομοσπονδίες αλληλοτροφοδοτουμένων κέντρων παραγωγής υλικών και πνευματικών αξιών ομοιόμορφα και ομοιογενώς κατανεμημένων εντός ενός γενικού πολιτικού ομοιοστατικού περιβάλλοντος σχέσεων και πρακτικών;
Τι είναι το σύγχρονο μόρφωμα-κράτος;
Ένας συμπαγής, αδιαπέραστος, θύλακας σχέσεων οικονομικών και θεσμικών κέντρων και συσχετισμένων μονάδων/προσώπων σε κάθε χρονική στιγμή. Αυτή η σχέση και οι κάθε φορά εκπρόσωποί της επιβάλλουν βίαια, εγκαθιστούν και υπερασπιζουν, ένα μοντέλο-ιδέα στον πληθυσμό που ορίζεται από την γεωγραφία του και βρίσκεται διατεταγμένος σε συνθήκες ζωής σε συγκέντρωση. Έναν τύπο γενικής συμπεριφοράς (ιδεολογία επιβολής της δομικής αναπαραγωγής του) με ειδικό εύρος ανά γεωγραφική συνθήκη και πολιτισμικό πρότυπο, ένα τύπο οικονομικής συμπεριφοράς (αγορά), ένα τύπο στοχαστικής συμπεριφοράς (κατασκευασμένο θεαματικό μοντέλο σχέσεων που επιβάλλει την ιδέα ένος ‘’κοινού μεριστού περιβάλλοντος’’, ένος ‘’εξωτερικού και εσωτερικού εχθρού’’, ένος ‘’νομοθέτη-προστάτη των κοινών συμφερόντων’’, ένος ‘’χειριστή των μηχανισμών προστασίας και ανάπτυξης’’, ένος ‘’ελεγκτή και τιμωρού των ακραίων αποκλίσεων ως προς την ειδική δομή του’’.
Το κράτος, επίσης, είναι μια ομάδα, ένας πληθυσμός, δηλαδή, στελεχών-υπερασπιστών των ιδεών και των πρακτικών που ουσιαστικά λειτουργούν δυναμικά και συνεχώς υπέρ του ίδιου γενικού και ειδικού συμφέροντός τους όσο διάστημα είναι διαχειριστές και φορείς του. Κρατικοί υπάλληλοι, κομματικοί διαχειριστές, υβρίδια με κοινές ιδιότητες, ‘’οπαδοί-μέλη’’, ‘’συνδικαλιστές’’, διαμορφωτές γνώμης, αποτελούν τον πληθυσμό που διαχειρίζεται τον παραγόμενο πλούτο και την ιδεολογία της λειτουργίας, της μορφής και της διανομής της κάθε φορά ειδικής γεωγραφικής και πολιτισμικής κρατικής οντότητας.
Η επιβολή θεσμικών υποχρεώσεων (φόροι) και η κεντρική διαχείρισή τους είναι η κύρια λειτουργία συγκέντρωσης και ελέγχου του πλούτου.
Ο θεσμικός χειρισμός του υπολοίπου παραγόμενου πλούτου εκτελείται από το χρηματοπιστωτικό τραπεζικό σύστημα που φαινομενικά λειτουργεί με αυτόνομα ‘’αντικειμενικά’’ αγοραία κριτήρια, καθώς συντονίζεται με τη δυναμική και τις πρακτικές της παγκοσμιοποιημένης αγοράς των χρηματιστηρίων. Ο σκοπός αυτού του παραλλήλου ‘’αντικειμενικού’’ συστήματος διαχείρισης πλούτου είναι η ελεγχόμενη κατεύθυνση της δυναμικής ροής του πλούτου σε ‘’επενδύσεις’’ οικονομικής μεγέθυνσης, όχι ανάπτυξης*9 που ποτέ δεν αντανακλούν τις ζωτικές κοινωνικές ανάγκες προστασίας και ευημερίας αλλά εκείνες των πυρήνων ιδιωτικού πλούτου που αντιστοιχούν σε κάθε γεωγραφική και διοικητική δομή ελέγχου πληθυσμών (χώρα).
Η υπόθεση, λοιπόν, υποστηρίζει τη δυνατότητα της δημιουργίας ενός ή πλήθους πυρήνων πλούτου στοιχειώδους αστικής κλίμακας ή υπερβολικής (από την ένωση και την πλέξη τους), άμεσου ελέγχου της ροής και της διάθεσής αυτού του πλούτου, προσανατολισμού και κατεύθυνσής του σε ζωτικά δημιουργικά ενδιαφέροντα, στρατηγικές και τεχνικές εκφράσεις που κάθε κεντρική δομή εξουσίας δεν χρησιμοποιεί (διαχειριζόμενη την έλλειψή τους ή την άνιση και ανελαστική τεχνική διανομή τους) ως εργαλείο χειραγώγησης των πληθυσμών σε συγκέντρωση.
Τη δυνατότητα μετακίνησης από την ιστορική διευθέτηση των μηχανισμών της χειραγώγησης πληθυσμών μέσω της θεσμικής επιβολής της συλλογής και διαχείρισης του πλούτου σε μία νέα πειραματική πρακτική της δημιουργίας και του άμεσου ελέγχου της διάθεσης του πλούτου στο πεδίο των στοιχειωδών και ορισμένων χωρικά αστικών ψηφίδων, του ειδικού πληθυσμού τους και των ίδιων αναγκών του, της κοινής και μεριστής ζωής, της ίδιας συλλογικής οικονομίας, της αειφόρου οικολογίας, της εφαρμοσμένης τεχνολογίας. Ιδιαίτερα, την ενεργοποίηση της στρατηγικής της πνευματικής ανάδυσης και της εφαρμογής της συλλογικότητας, της συμμετοχής στην διοίκηση και την διάθεση του ίδιου πλούτου αλλά και την διεκδίκηση τμήματος του αφαιρούμενου από το κράτος πλούτου για τοπική και άμεσα ελεγχόμενη επένδυση.
Η πρόταση επιχειρεί να συνδυάσει φαινόμενα και εργαλεία της οικονομίας της ζωής ‘’…ως έχει…’’ με ριζοσπαστικές δυναμικές πολιτικές πρακτικές που ήδη έχουν προταθεί από στοχαστές θεωρητικούς και ακτιβιστές, να συνδυάσει εφαρμογές τεχνολογίας και διοίκησης μικρής κλίμακας με δημόσιες συλλογικές πρακτικές. Να προκαλέσει την βαθμιαία ή δραστική κατάρριψη του μοντέλου χειραγώγησης πληθυσμών σε συγκέντρωση και την πειραματική εφαρμογή, τον έλεγχο και την τελειοποίηση του μοντέλου κοινής αυτοδιευθυνόμενης ζωής σε συνθήκες ταχέως προσαρμοζομένης, ευέλικτης, συνεχώς αναδιατασσομένης, οικονομίας τοπικοποιημένων δικτύων ανταλλαγής και υποστήριξης, πνευματικής και στοχαστικής εξέλιξης.
Σημειώσεις:
2 Η μεταμόρφωση ενός βίαιου κανόνα σε επιθυμία είναι δείγμα της στρατηγικής του ελέγχου της ζωής σε συγκέντρωση όπου η ίδια η ζωή γίνεται το διακύβευμα της πολιτικής, το πεδίο εφαρμογής και άσκησης της βίας της διακυβέρνησης.
3 Με τη φράση ‘’συζήτηση φραγή’’ (debate) ορίζω ένα τελετουργικό θεαματικό τυπικό, κυρίως στην εποχή της ψηφιακής εικονογραφίας των Μαζικών Μέσων, όπου προσφέρονται και ‘’εξετάζονται’’ δημόσια και ενδελεχώς εναλλακτικές δυνατότητες εφόσον όμως έχει ήδη πραγματοποιηθεί από το κράτος μία σειρά τεχνικών ή γραφειοκρατικών, νομικών επεμβάσεων που εξουδετερώνουν κάθε δυνατότητα μετατροπής ή μετασχηματισμού. Έτσι, επιτυγχάνεται η επιβολή της ιδέας του αποκλειστικού, του ειδικού και ιδεώδους κρατικού στρατηγήματος (η χάραξη μιάς οδού στην εξοχή ή την πόλη, οι υποδομές μιάς επέκτασης του σχεδίου πόλεως, ο σχεδιασμός μιας επέκτασης στην περιφέρεια και στις κοινότητες, η χρηματοδότηση ως σύστημα όρων και προθεσμιών) έναντι του ανέφικτου και ατελούς άλλου, του διαφορετικού (εναλλακτικού, συλλογικού, ευέλικτου και, κυρίως, ανατάξιμου κατά βούληση).
4 Με τη λέξη-έννοια περιβάλλον και τον ειδικό δεσμό της με τις έννοιες οικισμός ή πόλη ορίζουμε, εννοούμε και κατανοούμε ένα σύστημα διακριτής εσωτερικής-εξωτερικής συσχέτισης σε ειδικά και ελεγχόμενα τμήματα χρόνου. Αυτή η ερμηνεία δεν αντιστοιχεί πλέον στον τρόπο και την μεταβολή της κατανόησης αυτής της διεργασίας σήμερα επειδή το περιβάλλον και ο οικισμός δεν χωρίζονται, δεν χωρίζονταν ποτέ, από μία θεσμισμένη και άκαμπτη σχέση αλλά αμφότερα διαχέονται και συμπληρώνονται αλληλοδιαδόχως συνεχώς.
5 Οπως η περιγραφή της πόλης των τεσσάρων ‘’οικολογιών’’ (ή συνισταμένων ή δράσεων για την κατανόηση της ταυτότητάς της), του Los Angeles, του Reyner Banham. Η autopia (η ουτοπία της μηχανοκίνητης ανίχνευσης και προσέγγισης), η surfubia (η πόλη των αστικών ιδιαιτεροτήτων και των φυλών), το παλήμψιστο της αέναα επανεγραφόμενης στον εαυτό της πόλης, η πόλη των λόφων και των αχανών προαστίων (suburbia).
7 Με τον όρο ‘’υπερ-μητροπόλεις’’ (hyper-metropolis) επιχειρούμε να ορίσουμε ένα τύπο ανεξέλεγκτης (μη σχεδιασμένης) επέκτασης δραστηριότητας. Στην πραγματικότητα επιχειρούμε να ορίσουμε ένα φαινόμενο χωρίς μορφή και όριο. Αυτές οι πόλεις (π.χ. Los Angeles, New York-Boston, Istanbul, Mumbai) εκτεινονται ελεύθερα στο χώρο και, ενίοτε, συνδέονται με άλλες πόλεις συγκροτώντας αστερισμούς αλληλοδιαδόχων αστικών συγκεντώσεων που ενώ συγκρατούν τις προηγούμενες ιδιότητές τους (από-έως, κέντρο-προάστιο, ειδική-γενική αστική ταυτότητα) έχουν ήδη πάψει να καθορίζονται από το ενδιάμεσο, συνήθως, διάστημα ‘’φυσικού’’ χώρου (καλλιέργειες, δάση, έρημοι, πεδία) το ‘’ιστορικό’’ διάστημα αναμονής και ορισμού τους, συν-αποτελώντας ένα ενιαίο και συνεχές φαινόμενο που αναζητά ένα ορισμό, μία μάταιη ερμηνευτική προσέγγιση, αντί της εποπτείας του ως ενός συντάγματος σπαραγμάτων.
8 Υπό την ερμηνευτική και αναλυτική προσέγγιση του Γεωργίου Αγκαμπέν, αναφερόμενη βέβαια, εκεί, σε πρόσωπο, στο βιβλίο του ‘’Η Κοινότητα που Ερχεται’’. Το οποιοδήποτε δεν είναι εκείνο που αδυνατεί να παρασύρει την προσοχή αλλά, αντίθετα, εκείνο που εξαιτίας αυτής της θέσης του είναι φορέας και περιεχόμενο όλων των σημαντικών ιδιοτήτων.
9 Στην Πολιτική Οικονομία ο όρος Ανάπτυξη (Development) είναι ουσιωδώς διαφορετικός από τον όρο Μεγέθυνση (Growth). Η έννοια και οι πρακτικές της οικονομίας της ανάπτυξης προϋποθέτουν ένα αυστηρό ειδικό χειρισμό, ένα ιδεώδες πλαίσιο ισορροπίας και αειφορίας κάθε νέας επενδυτικής δημιουργικής πρακτικής υποταγμένης πλήρως σε ένα σύστημα όρων και κανονισμών που προστατεύουν την ζωή ως βιολογική και οικονομική συσχέτιση. Αντιθέτως όταν επιλεγεί η Μεγέθυνση ως μηχανισμός επιτάχυνσης της οικονομίας, κανένας τέτοιος όρος και κανονισμός δεν είναι επαρκής και λειτουργικός επειδή η ίδια η φύση της διαδικασίας είναι, επιτρέπεται, ορίζεται να είναι πολλαπλασιαστική, καταστρεπτική κάθε σχέσης ισορροπίας και δέσμευσης από τους όρους της προστασίας της ζωής.
ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΔΙΑΤΙΘΕΤΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΔΟΚΙΜΙΟ (κάνουμε refresh σε περίπτωση που δεν εμφανίστει το αρχείο με την πρώτη φορά):
