Της Lily Kuo από το Χονγκ Κονγκ για την Guardian
Τους τελευταίους δύο μήνες, οι Κινέζοι πολίτες χρειάστηκε να προσαρμοστούν σε ένα νέο επίπεδο κρατικής εισβολής στις ζωές τους.
Για να εισέλθει κάποιος στην πολυκατοικία ή στον χώρο εργασίας του, απαιτείται η σάρωση ενός κωδικού QR, η καταγραφή του ονόματος και του αριθμού ταυτότητάς του, της θερμοκρασίας του και του πρόσφατου ταξιδιωτικού ιστορικού του. Οι χειριστές των τηλεπικοινωνιών παρακολουθούν τις κινήσεις των ανθρώπων, ενώ οι πλατφόρμες κοινωνικών μέσων όπως η WeChat και η Weibo διαθέτουν ανοιχτές τηλεφωνικές γραμμές για να καταδίδει ο καθένας τους άλλους που μπορεί να έχουν αρρωστήσει. Ορισμένες πόλεις προσφέρουν ανταμοιβές για την κατάδοση των άρρωστων γειτόνων.
Οι κινεζικές εταιρίες εν τω μεταξύ βγάζουν τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου που μπορεί να ανιχνεύσει αυξημένες θερμοκρασίες μέσα στο πλήθος ή να εντοπίσει πολίτες που δεν φέρουν μάσκα προσώπου. Μια σειρά εφαρμογών χρησιμοποιούν τις προσωπικές πληροφορίες για την υγεία των πολιτών προκειμένου να προειδοποιήσουν τους άλλους για την εγγύτητά τους με τους μολυσμένους ασθενείς ή για το αν βρέθηκαν σε στενή επαφή μαζί τους.
Οι κρατικές αρχές, εκτός από το σφράγισμα ολόκληρων πόλεων, έχουν εφαρμόσει μια μυριάδα μέτρων ασφαλείας στο όνομα του περιορισμού της επιδημίας του κορωνοϊού. Από τους κορυφαίους αξιωματούχους μέχρι τους εργαζόμενους στις τοπικές κοινότητες, εκείνοι που επιβάλλουν τους κανόνες επαναλαμβάνουν την ίδια επωδό: αυτή είναι μια «έκτακτη περίοδος» feichang shiqi, η οποία απαιτεί έκτακτα μέτρα.
Καθώς ο αριθμός των νέων μολύνσεων στην Κίνα πέφτει, έχοντας μολύνει περισσότερους από 80.000 και σκοτώσει περισσότερους από 3.000, οι κάτοικοι και οι παρατηρητές αναρωτιούνται πόσα από αυτά τα νέα μέτρα ήρθαν για να μείνουν.
«Δεν ξέρω τι θα συμβεί όταν τελειώσει η επιδημία. Δεν τολμώ να το φανταστώ», δήλωσε η Chen Weiyu, 23 ετών, η οποία εργάζεται στη Σαγκάη. Κάθε μέρα, όταν η Τσεν πηγαίνει να δουλέψει, πρέπει να υποβάλει έναν καθημερινό έλεγχο υγείας στην εταιρεία της, καθώς και να σαρώσει έναν κωδικό QR και να εγγραφεί για να εισέλθει στο συγκρότημα γραφείων.
«Η επιτήρηση βρίσκεται ήδη παντού. Η επιδημία έχει κάνει αυτή την επιτήρηση, την οποία συνήθως δεν βλέπουμε κατά τη συνηθισμένη περίοδο, πιο εμφανή», δήλωσε.
Άλλοι μιλούν πιο εμφατικά για το μέλλον. Ο Wang Aizhong, ακτιβιστής με έδρα το Guangzhou, δήλωσε: «Αυτή η επιδημία αναμφισβήτητα παρέχει περισσότερους λόγους στην κυβέρνηση να επιτηρεί το κοινό. Δεν νομίζω ότι οι Aρχές θα αποκλείσουν την πιθανότητα διατήρησης αυτής της κατάστασης μετά την επιδημία.
Όταν βγαίνουμε έξω ή μένουμε σε ένα ξενοδοχείο, μπορούμε να νιώσουμε το μάτι που μας κοιτάζει ανά πάσα στιγμή. Είμαστε εντελώς εκτεθειμένοι στην επιτήρηση της κυβέρνησης», είπε.
Οι ειδικοί λένε ότι ο ιός, που εμφανίστηκε στη Wuhan τον Δεκέμβριο, έδωσε στις Αρχές την πρόφαση για να επιταχύνουν τη μαζική συλλογή προσωπικών δεδομένων με σκοπό την επιτήρηση των πολιτών, μια επικίνδυνη προοπτική, καθώς η χώρα δεν έχει αυστηρούς νόμους που να διέπουν τα προσωπικά δεδομένα.
«Είναι μια υφέρπουσα αποστολή», δήλωσε η Maya Wang, ανώτερη ερευνήτρια του Human Rights Watch για την Κίνα. Σύμφωνα με την Wang, ο ιός είναι πιθανό να αποτελέσει έναν καταλύτη για την περαιτέρω επέκταση του καθεστώτος επιτήρησης, όπως έγινε και για τα σημαντικά γεγονότα όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2008 που πραγματοποιήθηκαν στο Πεκίνο ή η έκθεση Shanghai 2010. «Οι τεχνικές μαζικής επιτήρησης έγιναν πιο μόνιμες μετά από αυτά τα γεγονότα», ανέφερε.
«Με το ξέσπασμα του κορωνοϊού η ιδέα της μέτρησης του κινδύνου και του περιορισμού των μετακινήσεων έγινε γρήγορα πραγματικότητα», δήλωσε. «Με τον καιρό βλέπουμε μια ολοένα και περισσότερο διεισδυτική χρήση της τεχνολογίας και μείωση της ικανότητας των ανθρώπων να αντιστέκονται».
Πολλοί Κινέζοι κάτοικοι βλέπουν τα πρόσθετα επίπεδα δημόσιας επιτήρησης ως επιπρόσθετα γραφειοκρατικά εμπόδια, περισσότερο ως απογοήτευση παρά ως απειλή, που αποδεικνύουν περαιτέρω την αναποτελεσματικότητα της κυβέρνησης στον χειρισμό της επιδημίας.
Το θωρηκτό σύστημα επιτήρησης της Κίνας, ενώ υπερήφανα προβάλλεται από τους αξιωματούχους, είναι γεμάτο από παραθυράκια. Ένας πρώην φυλακισμένος, μολυσμένος από τον ιό, κατάφερε να ταξιδέψει από τη Wuhan στο Πεκίνο τον περασμένο μήνα, πολύ μετά την εφαρμογή των μέτρων απομόνωσης, προκαλώντας ευρείες επικρίσεις για το πώς διέφυγε.
Οι πολίτες είναι ιδιαίτερα επικριτικοί απέναντι σε ένα σύστημα που ονομάζεται Κώδικας Υγείας, στο οποίο οι χρήστες μπορούν να εγγραφούν μέσω του Alipay ή του WeChat, το οποίο απονέμει σε κάθε άτομο έναν από τρεις χρωματικούς κωδικούς βάσει του ταξιδιωτικού ιστορικού του, του χρόνου που διέμεινε σε εστίες μόλυνσης και της έκθεσής του σε πιθανούς φορείς του ιού. Το λογισμικό, το οποίο χρησιμοποιείται σε περισσότερες από 100 πόλεις, θα επιτρέψει σύντομα στους χρήστες να ελέγξουν τα χρώματα των άλλων κατοίκων εισάγοντας τους αριθμούς ταυτότητάς τους.
Ένας κάτοικος παραπονέθηκε στο Weibo ότι είχε διασχίσει την πόλη Hubei χωρίς να σταματήσει αλλά ο χρωματικός κωδικός του άλλαξε σε κίτρινο από πράσινο, υποδεικνύοντας ότι θα έπρεπε να βρίσκεται σε καραντίνα. «Δεν μπορώ να βγω ούτε για ψωμί ή νερό”, δήλωσε ένας άλλος στην επαρχία Jiangsu, αφότου ο κώδικας του υποβαθμίστηκε ανεξήγητα σε κίτρινο μετά από ένα ταξίδι εργασίας.
Πολλοί χαρακτήρισαν την εφαρμογή ως «εντυπωσιασμό» ή “xingshi zhuyi”, ως έναν τρόπο για τους αξιωματούχους χαμηλότερου επιπέδου να εντυπωσιάσουν τους ανωτέρους τους επιβάλλοντας επιπλέον περιορισμούς στους πολίτες.
«Έχω έναν κωδικό υγείας, ένα δελτίο για την κατοικία μου και ένα άλλο πιστοποιητικό υγείας και ακόμα δεν μπορώ να μπω στο σπίτι μου», δήλωσε ένας σχολιαστής. «Αυτά είναι σκουπίδια. Αφήστε μας, παρακαλώ, εμάς τους απλούς ανθρώπους», είπε κάποιος άλλος.
Τα μέτρα ασφαλείας χαμηλής τεχνολογίας έχουν χρησιμοποιηθεί τόσο όσο και τα υψηλής τεχνολογίας. Ένας στρατός εργαζομένων φρουρεί τα σημεία εισόδου στους δημόσιους χώρους, διατάζοντας τους πεζούς να καταγράφουν τις πληροφορίες τους ή ανακρίνοντας τους κατοίκους για τις πρόσφατες κινήσεις τους. Θρησκευτικές τοποθεσίες όπως τα τζαμιά έχουν κλείσει. Πολλές πόλεις και κομητείες έχουν απαγορεύσει τις συναθροίσεις, συμπεριλαμβανομένων των μικρών γευμάτων.
Τον Φεβρουάριο, οι υπάλληλοι της επαρχίας Sichuan διέκοψαν μια ομάδα που έπαιζε Mahjong (παραδοσιακό κινέζικο παιχνίδι παρόμοιο με το ντόμινο) και ανάγκασαν τους συμμετέχοντες να διαβάσουν μια δημόσια απολογία που καταγράφηκε σε βίντεο. «Κάναμε λάθος. Υποσχόμαστε ότι δεν θα υπάρξει επόμενη φορά και θα επιτηρούμε και τους άλλους», ανέφερε η ομάδα των 10 ανδρών, σε στάση ελαφράς υπόκλισης.
Άλλα βίντεο που έχουν ανέβει στο διαδίκτυο δείχνουν τοπικούς αξιωματούχους να ρίχνουν κατοίκους στο χώμα επειδή δεν φορούν μάσκα προσώπου ή να δένουν έναν άνθρωπο σε μια κολώνα. Άνδρες της τοπικής αστυνομίας της Wuhan πρόσφατα απολύθηκαν αφότου δημοσιεύτηκε στο διαδίκτυο ένα βίντεο που τους έδειχνε να ξυλοκοπούν έναν άνθρωπο επειδή πουλούσε λαχανικά στον δρόμο.
Ένα άρθρο του επίσημου κρατικού πρακτορείου ειδήσεων Xinhua την περασμένη εβδομάδα υπενθύμισε στους πολίτες ότι εκείνοι που παραβιάζουν τα μέτρα πρόληψης και ελέγχου του ιού ενδέχεται να υπόκεινται σε φυλάκιση από τρία έως και επτά χρόνια για της ιδιαίτερα σοβαρές περιπτώσεις, όπως περιγράφεται στον ποινικό κώδικα της Κίνας.
«Η διεισδυτική, παρεμβατική επιτήρηση είναι ήδη η “νέα νόρμα” (η νέα κανονικότητα). Το ερώτημα για την Κίνα είναι ποιο είναι, αν υπάρχει, το επίπεδο επιτήρησης που ο πληθυσμός θα αρνηθεί να ανεχτεί», δήλωσε ο Stuart Hargreaves, αναπληρωτής καθηγητής στη Νομική του Κινεζικού Πανεπιστημίου του Χονγκ Κονγκ, με ειδίκευση στη νομοθεσία περί ιδιωτικότητας και ενημέρωσης.
Ορισμένα ανησυχητικά ισχύοντα μέτρα θα συνεχιστούν εν μέρει επειδή οι πολίτες εξοικειώνονται με αυτά. Ο 28χρονος Alex Zhang, ο οποίος ζει στο Ghengdu, αναφέρεται στη θεωρία του ιταλικού φιλόσοφου Giorgio Agamben σχετικά με την κατάσταση εξαίρεσης και πώς μπορούν να παραταθούν τα μέτρα που λαμβάνονται κατά την κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
«Αυτό το είδος διακυβέρνησης και αντίληψης για την αντιμετώπιση της επιδημίας μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί και για άλλα θέματα -όπως για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τους πολίτες-δημοσιογράφους ή τις εθνοτικές συγκρούσεις. Επειδή αυτή η μέθοδος έχει χρησιμοποιηθεί προηγουμένως, οι πολίτες θα την αποδεχθούν. Γίνεται κανονική», είπε.
Μετάφραση: Ιωάννα-Μαρία Μαραβελίδη
