Ακολουθεί το ηχητικό της εκπομπής:
Εκπομπή Αυτολεξεί στο ραδιόφωνο του ThePressProject
Στη δίωρη έκτακτη εκπομπή της Παρασκευής 25ης Οκτωβρίου ο Νίκος Ιωάννου συζητά με τον διδάκτορα Φιλοσοφίας Γιώργο Οικονόμου για το βιβλίο του «Μύθοι και πραγματικότητα για το Βυζάντιο», εκδόσεις «Εξάρχεια», 2014.
Υπάρχει ελληνοχριστιανικός πολιτισμός ή είναι ένα κατασκευασμένο παραμύθι;
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:
Τα κείμενα του ανά χείρας βιβλίου είναι περισσότερο μια διαμαρτυρία στην κυριαρχία της θρησκευτικής και θεολογικής αντίληψης της Ιστορίας που μαστίζει ανέκαθεν τον νεοελληνικό βίο, και η οποία από τη δεκαετία του ’90 είναι καταιγιστική σε αρκετούς διανοούμενους και σε σημαντικό τμήμα της νεοελληνικής κοινωνίας. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι προετοιμάστηκε από το ρεύμα των νεο-ορθόδοξων τη δεκαετία του ’80.
Είναι κείμενα «αντίστασης» στην κυρίαρχη εθνοθρησκευτική Ιδεολογία, η οποία έχει βασικές συνιστώσες το «ένδοξο τρισχιλιετές έθνος», τη «συνέχεια του ελληνισμού», τη «διαμόρφωση εθνικής συνείδησης στο ύστερο Βυζάντιο», την «ελληνικότητα του Βυζαντίου», την ορθόδοξη θρησκεία, την Εκκλησία, τις ανελεύθερες και αντιδημοκρατικές αντιλήψεις. Όλα αυτά τα ιδεολογήματα επανέρχονται με επιμονή σε ένα μέρος των διανοουμένων, των εθνικιστών, των εκκλησιαστικών παραγόντων, των θεολόγων, και κατασκευάζουν την ιδεολογική εικόνα των πραγμάτων, την ιδεολογική χρήση της Ιστορίας, τονίζοντας επιλεκτικώς ορισμένα γεγονότα και αποσιωπώντας, ενσυνειδήτως ή ανεπιγνώστως, άλλα εξίσου σημαντικά.
Συζήτηση3 Σχόλια
Η Ιστορία γράφεται από τους “νικητές”……. Σε αυτή εκφράζεται η ιδεολογία, αν όχι η ιδεοληψία, του συγγραφέα. Η κατανόηση και η εμβάθυνση του παρελθόντος επιτυγχάνεται μόνο, όταν έχουμε τη δυνατότητα να μελετήσουμε διαφορετικές προσεγγίσεις και ερμηνείες του ίδιου του γεγονότος. Επίσης και εμείς θα πρέπει να απαλλαγούμε από τις δικές μας ιδεολογικές “παρωπίδες”. Η “Γαλάζια πατρίδα” του Ερτογάν διαμορφώνει μέσα από ιδεολογήματα την ιστορική πατριωτική-εθνικιστική συνείδηση και ταυτότητα των Τούρκων μαθητών. Αποτελεί, ως εκ τούτου, ισχυρό όπλο των κυβερνήσεων για τη διαμόρφωση εθνικών συνειδήσεων…….. οπότε θα πρέπει να επαναλαμβάνουμε αυτό που είπε ο Ιουλιανός (ο παραβάτης) στον Μέγα Βασίλειο, αντιδρώντας στις αρχές του Χριστιανισμού : Ανέγνων, έγνων, κατέγνων και την απάντηση του Μ.Βασιλείου: Ανέγνως, αλλ΄ουκ έγνως, ει γαρ έγνως ου κατέγνως !!!!!
Για τον κ. Οικονόμου.
Άκουσα όλη την εκπομπή σας με ενδιαφέρον. Αν και δεν είμαι ιστορικός, έχω θα έλεγα αρκετή γνώση των θεμάτων που αναφερθήκατε. Πολλά από αυτά που είπατε και προφανώς γράφετε και στο βιβλίο σας είναι σωστά, και για την βαρβαρότητα των αυτοκρατόρων προς άλλους σφετεριστές του θρόνου (την υιοθέτησαν αργότερα και οι Οθωμανοί) και την απόλυτη δίωξη της αρχαίας Ελληνικής θρησκείας και (λιγότερο) αρχαίας Ελληνικής φιλοσοφίας.
Φοβούμαι όμως ότι κάνετε το ίδιο λάθος για το οποίο κριτικάρετε την κ. Αρβελέρ. Ιδεολογικοποιείτε την ανάλυση σας και κρίνετε τα του παρελθόντος με σημερινά και ιδεολογικά κριτήρια και όχι σαν μια ιστορική περίοδο, που έτσι εξελίχθηκε και υπήρξε ιστορικά. Φτάνετε στο σημείο να απαξιείτε την κ. Αρβελέρ, όχι για αυτά που λέει, αλλά γιατί συντάχθηκε με την ΝΔ του κ. Μητσοτάκη!!! Τι σχέση μπορεί να έχει η κ. Αρβελέρ με τον Βορίδη.
Σε ότι αφορά την έννοια του Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού έχετε δίκιο. Είναι ένα εφεύρημα του 19ου αιώνα που προσπάθησε να συνδυάσει δύο ασυμβίβαστα πράγματα. Οι Ζαμπέλιος και Παπαρηγόπουλος το χρησιμοποίησαν για να δείξουν την ιστορική συνέχεια του Έθνους, ενώ ουσιαστικά υπήρξε μόνο συνέχεια της γλώσσας. Αυτό το έκαναν, όχι για να εδραιώσουν την εξουσία της εκκλησίας (όπως λανθασμένα και στρατευμένα αναφέρετε), αλλά για να συνδυάσουν τον αρχαίο-ελληνικό φιλελληνισμό που εισήχθη από την δυτική Ευρώπη με την χριστιανική ταυτότητα των νεοελλήνων του νέου κράτους, όπως εξελίχθηκαν από την Βυζαντινή και Οθωμανική αυτοκρατορία. Το εφεύρημα αυτό βέβαια είχε και τα καλά του, γιατί έτσι ανακάλυψαν οι νεοέλληνες την αρχαία Ελλάδα, από τον φιλελληνισμό των δυτικοευρωπαίων (του Καστοριάδη συμπεριλαμβανομένου).
Ας δεχθούμε την ιστορία όπως είναι, περιγράφοντας τα γεγονότα όπως έγιναν, χωρίς ιδεολογικές ερμηνείες. Αν είναι λάθος να θεωρούμε ότι είμαστε η συνέχεια του Βυζαντίου, όπως λέει η κυριαρχούσα κατ’ εσάς θρησκεία και τάξη, γιατί είναι σωστό να πιστεύουμε ότι είμαστε η συνέχεια του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού; Το μόνο σίγουρο είναι ότι μιλάμε την ίδια γλώσσα και κατοικούμε στον ίδιο χώρο με τους αρχαίους Έλληνες . Νομίζω ότι αυτό είναι αρκετό. Κοπιράιτ δεν έχουμε. Το να αντλούμε από την ιστορία είναι πανανθρώπινο.
Το μεγαλύτερο λάθος είναι να δεχτούμε την ιστορία όπως είναι και όπως έγινε χωρίς ερμηνείες και προσεγγίσεις. Μέγα λάθος. Αυτό ακριβώς που κάνουν τα σχολικά βιβλία μένοντας στα γεγονότα και αφήνοντας έξω τις ερμηνευτικές προσεγγίσεις. Αυτό ακριβώς κατηγορούμε στην κυρίαρχη τάξη και στον κυρίαρχο λόγο. Και τέλος πάντων τουλάχιστον μιλούμε την ίδια γλώσσα και κατοικούμε στους ίδιους χώρους βλέποντας τα ερείπια των ίδιων αποκεφαλισμένων πια αγαλμάτων που έχουν γίνει βαρίδια στα χέρια όσων δε μπορούν να κατανοήσουν τον τρόπο που επιβάλλονται οι ερμηνείες της ιστορίας.
Το πρώτο καθήκον αν μπορούσε κανείς να το ονομάσει έτσι είναι να αμφισβητήσουμε αποτελεσματικά το κυρίαρχο δόγμα και την κυρίαρχη αφήγηση της ιστορίας. Όχι λοιπόν. Δεν είμαστε η συνέχεια του Βυζαντίου, δεν έχουμε σχέση με αυτοκρατορίες και είμαστε απέναντι σε όποιον ισχυρίζεται κάτι τέτοιο γνωρίζοντας ότι δεν το κάνει από άγνοια αλλά από πολιτική θέση και στράτευση. Και ναί. Οι συγκεκριμένοι ιστορικοί έπαιξαν το ρόλο που ήθελε η ντόπια θρησκευτική εξουσία να παίξουν. Εδραίωσαν την εξουσία τους στο νέο κρατίδιο έτσι, με ό,τι κακό ακολούθησε από την απελευθέρωση και εντεύθεν. Και η Αρβελέρ συνεχίζει αυτό το έργο. Αλίμονο εάν δε σκεφθούμε, δεν πάρουμε θέση και δεν αντιδράσουμε σ αυτή την ερμηνεία από την οποία προκύπτουν ένα σωρό πολιτικές και εξουσιαστικά προτάγματα.